Οικία Μποδοσάκη: Ξενάγηση στο ιστορικό κτίριο

Με αφορμή την έκθεση της καλλιτέχνιδας με τον διεθνή χαρακτήρα ζωγραφικής και το πλούσιο εικαστικό λεξιλόγιο, Γεωργίας Κοκκίνη, τα έργα της οποίας φιλοξενήθηκαν και «έδεσαν» αρμονικά μέσα στα σαλόνια του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, είχαμε την ευκαιρία να επισκεφθούμε και να ξεναγηθούμε στο ιστορικό αυτό κτίριο, πρώην κατοικία του Πρόδρομου Μποδοσάκη.

Οικία Μποδοσάκη: Η ιστορία του κτιρίου

Ο Πρόδρομος Αθανασιάδης - Μποδοσάκης (1891-1979), μία πολυσχιδής, επιχειρηματική προσωπικότητα τεράστιου βεληνεκούς, κατοίκησε στην εμβληματική μεσοπολεμική κατοικία της οδού Πριγκιπίσσης Ελένης, από το 1936 έως τον θάνατό του (18/01/1979).

Μετέπειτα, σύμφωνα με την επιθυμία του, το σπίτι θα περιερχόταν στο Ελληνικό Δημόσιο για να χρησιμοποιηθεί ως κατοικία του εκάστοτε Πρωθυπουργού της χώρας, κάτι που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε και το κληροδότημα άλλαξε χρήση. 

Το 1985, επί Πρωθυπουργίας Γ. Παπανδρέου, αποφασίστηκε η εκεί εγκατάσταση του Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης και το 1992 το κτίριο παραχωρήθηκε στο Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, το οποίο ιδρύθηκε επί Προεδρίας Κ. Καραμανλή (1992), με στόχο να αποτελέσει τον εξωστρεφή βραχίονα της εξωστρεφούς πορείας του ελληνικού πολιτισμού. Το Ίδρυμα υπάγεται στο Υπουργείο Πολιτισμού. Διατηρεί παραρτήματα στο εξωτερικό και ανοίγεται με άμισθους αντιπροσώπους στο εξωτερικό, ενισχύοντας οικονομικά, στο μέτρο των δυνατοτήτων του, γόνιμες και δημιουργικές προτάσεις από εκείνους.

Το 2014, το ΕΙΠ ανέλαβε μέρος των αρμοδιοτήτων του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ), με σημαντικό στόχο την υποστήριξη του βιβλίου και την ανάδειξη της αξίας του. Αποτελεί τον φορέα, μέσω του οποίου η Ελλάδα συμμετέχει στις διεθνείς εκθέσεις του εξωτερικού, διοργανώνει την Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, ενώ με το μεταφραστικό πρόγραμμα, το Greeklit.gr, η ελληνική βιβλιοπαραγωγή ταξιδεύει ευκολότερα στις απαιτητικές αγορές του εξωτερικού. Επιπλέον, η Βιβλιονέτ εκσυγχρονίζεται και αποτελεί έναν αξιόπιστο κόσμο ποιότητας. 

Όταν η διοίκηση του Ε.Ι.Π. εγκαταστάθηκε στην πρώην κατοικία Μποδοσάκη (2020), αυτή βρισκόταν σε πολύ κακή κατάσταση και οι εξωτερικοί χώροι του παρουσίαζαν πλήρη εγκατάλειψη, εικόνα καθόλου κολακευτική για ένα Ίδρυμα πολιτισμού που ξεκίνησε στοχεύοντας σε μία έντονη παρουσία τόσο στον ελλαδικό όσο και διεθνή χώρο. Όπως λέει ο Πρόεδρος του Ιδρύματος, κος Ν. Κούκης, ο οποίος με ιδιαίτερη ενσυναίσθηση και ευαισθησία αντιμετώπισε το θέμα, «Δεν επιτρέπεται ένα εθνικό κληροδότημα να είναι παραμελημένο και δεν μπορείς να ζεις μέσα σ' ένα ιστορικό περιβάλλον με ασέβεια. Αποφασίσαμε, με τις οικονομίες που κάναμε, να προβούμε σε μία σταδιακή και σταθερή πορεία αποκατάστασης της οικίας αλλά και της ατμόσφαιρας της αστικής εκείνης εποχής, γιατί αφ' ενός το οφείλουμε στον Πρόδρομο Μποδοσάκη και αφ' ετέρου συνάδει με τον δυναμισμό του Ιδρύματος. Υλικότητα και πνευματικότητα είναι απόλυτα συνυφασμένα και δεν υπάρχει το ένα χωρίς το άλλο».

Στο 8,5 στρεμμάτων έκτασης κτήμα υπάρχουν τρία κτίρια: Το ένα είναι η οικία που χρησιμοποιείτο από την οικογένεια Μποδοσάκη, η οποία παρά την τεράστια οικονομική επιφάνεια των ιδιοκτητών της είναι λιτή, διακριτική και όχι κραυγαλέου μεγέθους, το άλλο στέγασε το γραφείο του επιχειρηματία και ένα τρίτο, που δεν υπήρχε στην αρχική αρχιτεκτονική δομή του κτιρίου, αλλά κτίστηκε μετά το 1994, ως Κέντρο Φιλοξενίας & Εκδηλώσεων, και βρίσκεται υπό ανακαίνιση.

Κατά τη διάρκεια αποκατάστασης έγινε ριζική διαμόρφωση των κήπων με γνώμονα τη διατήρηση της ελληνικότητας και της αρχιτεκτονικής παράδοσης του χώρου. Δημιουργήθηκαν νέοι κήποι με φυτά από την μεσογειακή ύπαιθρο τα οποία εμπλούτισαν την ήδη υπάρχουσα βλάστηση. Χαράχθηκε μία ραχοκοκκαλιά με χρωματιστούς κυβόλιθους που συνδέει τις βασικές εισόδους στο οικόπεδο μέχρι το περιστύλιο αλλά και τα υφιστάμενα κτίρια μεταξύ τους, προσφέροντας σημεία στάσης και περισυλλογής. 

Το παλιό περιστύλιο απέναντι από την κατοικία είναι μερικώς κατεστραμμένο αλλά οι αρχαιοπρεπείς κολώνες παρέμειναν στο οικόπεδο, ως στοιχεία της ιστορικότητας του κτιρίου και επαναχρησιμοποιήθηκαν, αποκαταστάθηκε το σιντριβάνι, ενώ τελειοποιήθηκε ο φωτισμός, για την καλύτερη ανάδειξη του κτιρίου, ειδικά τις νυχτερινές. Στο δάπεδο, ο επισκέπτης μπορεί να διακρίνει και να διαβάσει αποσπάσματα στίχων Ελλήνων ποιητών του 20ού αιώνα. Ο δε ανοικτός χώρος ανάμεσα στα κτίρια, με τον χλοοτάπητα, προσφέρεται για τις δημόσιες εκδηλώσεις του Ιδρύματος.

Μετά από όλες αυτές τις παρεμβάσεις βελτιώθηκε η προς τα έξω εικόνα του Ιδρύματος, το οποίο μέσα από την νέα του ταυτότητα και τον εξωστρεφή πλέον χαρακτήρα του, καλεί τον κόσμο να το εντάξει στην καθημερινότητά του, να το επισκεφθεί αλλά και να παρακολουθήσει μία από τις εκλεκτές πολιτιστικές εκδηλώσεις που φιλοξενεί. 

Πρόδρομος Αθανασιάδης – Μποδοσάκης: Λίγα λόγια τον επιχειρηματία

Γεννήθηκε σε ένα μικρό χωριό της επαρχίας Νίγδης, στα βάθη της Μικράς Ασίας και ήταν ένα από τα πέντε παιδιά μίας πολύ φτωχής οικογένειας, του Θωμά και της Δέσποινας Αθανασιάδη. Το επίθετο Μποδοσάκης, με το οποίο έγινε γνωστός στη μετέπειτα ζωή του, αποτελεί την απόδοση του ονόματος «Πρόδρομος» στα τουρκικά.

Στα 17 του χρόνια ενοικιάζει υδρόμυλο και ιδρύει αλευρόμυλο και εκκοκκιστήριο και οι επιχειρήσεις του πολλαπλασιάζονταν με επιτυχία ώστε το 1920 κατέληξε να είναι ένας από τους μεγαλύτερους επιχειρηματίες της Βαλκανικής και ο πλουσιότερος άνθρωπος της Τουρκίας. Ήταν δε γνωστός για την γοητευτική του προσωπικότητα αλλά και για την τιμιότητα και ειλικρίνεια που χαρακτήριζε τις συναλλαγές του, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη των ανθρώπων.

Στην ηλικία των 20 ετών παντρεύτηκε την εκλεκτή της καρδιάς του και σύντροφο της ζωής του για 60 χρόνια, την Αυστριακή Ιωάννα Γκεμπάουερ, αφού πρώτα εκείνη ασπάστηκε την ορθοδοξία, προκειμένου να καμφθούν οι αντιρρήσεις των γονιών του μπροστά σε έναν γάμο με μία «ξένη».

Όσο ζούσε στην Κωνσταντινούπολη αγόρασε το πολυτελές Peran Palace καθώς το Sporting Club στη Σμύρνη. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και ενώ είχε αποφασίσει να μετεγκατασταθεί στο Παρίσι, πείστηκε από τον φίλο του, Ε. Βενιζέλο, και ήλθε στην Ελλάδα, με σκοπό να βοηθήσει στην ανασυγκρότηση της χώρας. Από τότε άρχισε η εδώ επιτυχής επαγγελματική του δραστηριότητα, ιδίως μετά το 1934 που πήρε την πλειοψηφία των μετοχών της Εταιρίας Ελληνικού Πυριτιδοποιείου & Καλυκοποιείου (ΠΥΡ-ΚΑΛ) και κατέβαλε τεράστιες προσπάθειες για την αναβίωσή της, διαισθανόμενος, τον επερχόμενο πόλεμο. Έδινε δε έμφαση και ασκούσε πιέσεις, παρά την εχθρική στάση των Ενόπλων Δυνάμεων, στο να παράγεται, ν' αγοράζεται και να στοκάρεται πολεμικό υλικό, κάτι που φάνηκε ιδιαίτερο χρήσιμο και σωτήριο κατά το πρώτο 6μηνο του ελληνο-ιταλικού πολέμου.

Με την έκρηξη του πολέμου έφυγε για το Κάιρο και αργότερα για την Αμερική και όταν επανήλθε, βρήκε το εργοστάσιο κατεστραμμένο και εντελώς απογυμνωμένο. Η μεταπολεμική λειτουργία της ΠΥΡ-ΚΑΛ δεν είχε ιδιαίτερα ευτυχή έκβαση και μετά από μία δύσκολη πορεία, κρατικοποιήθηκε (1981).

Δραστήριος, διορατικός και τολμηρός επιχειρηματίας ικανός ν' αντιλαμβάνεται και ν' αξιοποιεί την κάθε παρουσιαζόμενη ευκαιρία, ίδρυσε, εξαγόρασε, εξυγίανσε και λειτούργησε, κατά την διάρκεια της μακράς επιχειρηματικής πορείας, πολλές εταιρείες που απέφεραν ικανοποιητικές έως πολύ μεγάλες επιδόσεις και μία σημαντική θέση στον χάρτη της διεθνούς βιομηχανίας (Ελληνική Εριουργία Α.Ε., ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ ΧΗΜΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ & ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ, Μεταλλεία Χαλκού στην Κύπρο, ΛΙΠΤΟΛ-Λιγνιτωρυχεία Πτολεμαΐδας, ΧΗΜΙΚΕΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ (ΧΒΒΕ), ΛΑΡΚΟ, Ελληνικά Υαλουργεία Ελευσίνος – OWENS A.E κ.ά.).

Δικαίως, ο Π. Μποδοσάκης έχει καταταγεί ανάμεσα στους μεγάλους ευεργέτες της πατρίδας μας την οποία, ως γνήσιος ελληνολάτρης, αγαπούσε με πάθος και ήταν πάντα πρόθυμος να βοηθήσει κάθε εθνική προσπάθεια.