Οι Αφροαθηναίοι

Ζουν ανάμεσά μας κι εμείς ανάμεσά τους. Μοιραζόμαστε την ίδια πόλη και παρ’ όλ’ αυτά συνήθως αγνοούμε ότι είναι περισσότερο διαφορετικοί μεταξύ τους απ’ όσο πιστεύουμε. Μάθαμε λίγα περισσότερα για τις ιστορίες, τις συνήθειες και τα προβλήματα των Αφρικανών που ζουν στην Αθήνα.

Μικρές αφρικάνικες ιστορίες

Τα ίχνη της Αφρικής βρίσκονται σε όλη την πόλη. Τα πιο ανεπαίσθητα δεν τα εντοπίζεις με την πρώτη ματιά, είναι όμως εκεί, έτοιμα να πουν τις ιστορίες τους σε αυτούς που θέλουν να τις ακούσουν. Περάσαμε δύο βδομάδες προσπαθώντας να παρατηρήσουμε και να γνωρίσουμε λίγο περισσότερο την πλευρά της πόλης που συνήθως προσπερνάμε.

Μανάβικο στην οδό Κυψέλης

Πέμπτη μεσημέρι, βόλτα στην Κυψέλη

Στην κατεξοχήν αφρικανική γειτονιά έχει πάντα πολύ κόσμο. Σε δυο-τρεις βιτρίνες μαγαζιών ξεθωριασμένες αφίσες διαφημίζουν κοτσιδάκια και τζίβες. Μπροστά μας, στη στάση της πλατείας, μια παρέα παιδιών περιμένει το λεωφορείο. Αγόρια και κορίτσια, οι μισοί λευκοί, οι άλλοι μισοί μαύροι και δύο Ασιάτες κάνουν εκείνο το χαρακτηριστικό θόρυβο που συνοδεύει τους εφήβους, ένα μείγμα από φωνές, γέλια και πειράγματα που πάει πακέτο με μια ασταμάτητη κίνηση σωμάτων, σαν να μην μπορούν να μείνουν ακίνητοι πάνω από λίγα δευτερόλεπτα. Το λεωφορείο έρχεται, μπαίνουν όλοι μέσα, η ζωή συνεχίζεται στάση μετά τη στάση.

Ανεβαίνοντας την οδό Κυψέλης μια πλανόδια μαύρη κυρία έχει σε απλωμένο σεντόνι το εμπόρευμά της. «Τι είναι αυτό;» ρωτάω χαμογελαστή (ελπίζοντας και λίγο να της πιάσω κουβέντα) δείχνοντας ένα επιδαπέδιο διακοσμητικό τελείως 70s αισθητικής. Με κοίταξε απορημένη. «What is this;» ξαναπροσπάθησα. «Πέντε, πέντε», μου απάντησε κι εγώ συνειδητοποίησα πως δεν ήξερε ούτε αγγλικά. Ένιωσα αφόρητα χίπστερ.

Κοτσιδάκια κι άλλα ράστα

Ο Εμμάνουελ είναι από τη Νιγηρία και μένει στην Ελλάδα 11 χρόνια. Ειδικότητά του είναι τα γνωστά αφρικανικά κοτσιδάκια. Μας λέει ότι κοστίζουν €120-150 και απαιτείται γύρω στις 7 ώρες για να πλέξεις όλα τα μαλλιά σου. Το μαγαζί του, στην πλατεία Κυψέλης, είναι γεμάτο με προϊόντα για τα μαλλιά. Στα ράφια, που πιάνουν όλους τους τοίχους του μικρού καταστήματος, χαζέψαμε για ώρες κρέμες μαλλιών, προϊόντα καλλωπισμού για σκούρα δέρματα, μάσκες, σαμπουάν, βαζελίνες, φάρμακα που καταπολεμούν τη φαλάκρα, άλλα που δυναμώνουν τα μαλλιά και περούκες. Πολλές περούκες. Είναι γνωστό ότι οι Αφρικανές θέλουν να κρύβουν τα όμορφα σγουρά μαλλιά τους κάτω από περούκες που μαρτυρούν δυτικές απόψεις για τη γυναικεία ομορφιά.

«Οι γυναίκες στη Νιγηρία» μου λέει ο Εμμάνουελ, «δεν είναι τόσο ελεύθερες όσο στην Ελλάδα». Υπάρχουν αρκετά στερεότυπα που φέρνουν τη γυναίκα σε μειονεκτική θέση. Για παράδειγμα, σε ένα γάμο, ο άντρας δεν υπάρχει πρόβλημα να απατά τη γυναίκα του, αρκεί εκείνη να μην το μάθει ποτέ –για να μη στεναχωρηθεί– και να την αγαπά το ίδιο με πριν. Αντίθετα, αν η γυναίκα απατήσει τον άντρα της, δεν πρέπει να κάνει το λάθος να γυρίσει σπίτι της. Γιατί με το που θα ακουμπήσει το παιδί τους, εκείνο θα πεθάνει αμέσως. Ο άντρας της, πάλι, θα πεθαίνει σιγά-σιγά χωρίς να ξέρει το γιατί. Τώρα, αν η γυναίκα έχει απατήσει στο παρελθόν τον άντρα της, πριν κάνουν παιδιά και μετά μείνει έγκυος (από τον άντρα της), τότε πρέπει οπωσδήποτε να του εξομολογηθεί την απιστία της αλλιώς δεν θα μπορέσει να γεννήσει και θα τρελαθεί.

Μια βραδιά στο African Shelter

Ο Εμμάνουελ φαίνεται να μας συμπάθησε αρκετά για να δεχτεί να μας πάει σε ένα αφρικανικό εστιατόριο. Σε ένα στενό κάθετο στην Αχαρνών, μέσα σε μια πολυκατοικία, βρίσκεται το African Shelter. Ανεβήκαμε τα σκαλιά, μέχρι τον πρώτο όροφο. Εκεί, έπρεπε να χτυπήσουμε το κουδούνι για να μπούμε και ο μάγειρας, που ήταν την ίδια στιγμή και σερβιτόρος, μας άνοιξε μόνο όταν είδε το πρόσωπο του Εμμάνουελ πίσω από τη γυάλινη πόρτα. Λίγα τραπέζια με φόντο ένα μοβ τοίχο και μια τηλεόραση που έπαιζε ασταμάτητα video clip του Flavour, αποτελούσαν το σκηνικό. «Εδώ», μας είπε ο Εμμάνουελ, «μαγειρεύουν πραγματικό αφρικανικό φαγητό». Παρήγγειλε εκείνος για εμάς. Gizzard (τηγανητό στομάχι κοτόπουλου), Melon Soup (που δεν είναι τόσο αθώο όσο ακούγεται) και ψωμί, που για την ακρίβεια είναι κάτι σαν ωμό ζυμάρι.

Egusi melon soup και νιγηριανό ψωμί

Αντί για μαχαιροπίρουνα μας έφεραν κάτι κόκκινες λεκάνες με νερό. Εκεί έπρεπε να πλύνουμε τα χέρια μας, αφού θα τρώγαμε όλοι από τα ίδια πιάτα. Βούτηξα τα δάχτυλά μου στο Melon Soup και έφερα την πρώτη μπουκιά στο στόμα μου. Έκαιγε σαν διάολος. «Όχι έτσι!» με διόρθωσε ο Εμμάνουελ. «Θα σου δείξω εγώ πώς». Έπλυνε τα χέρια του και έκοψε ένα μεγάλο κομμάτι από το ζυμάρι. Το έπαιξε στα χέρια του μέχρι που του έδωσε το σχήμα που τον βόλευε και μετά το βούτηξε σε αυτό το απερίγραπτα καυτερό πράγμα. Είπα να δοκιμάσω την τύχη μου με το στομάχι κοτόπουλου, που είχε και οδοντογλυφίδες πάνω σε κάθε κομματάκι. Λιγότερο καυτερό και αρκετά νόστιμο. Πολύ καλύτερα. Πληρώσαμε €5 το άτομο για το φαγητό κι άλλα τόσα για τις μπίρες που ήπιαμε. Πολύ μικρό αντίτιμο για την εμπειρία μας.

Στου Daniel's

Στο νούμερο 20 της Μαυρομιχάλη, στον 5ο όροφο, νιώθεις σαν να έχεις βρεθεί στη λαγουδότρυπα της Αλίκης. Στο –φημισμένο– κομμωτήριο του Ντάνιελ τα ηχεία παίζουν αφρικάνικα τραγούδια, η διακόσμηση έχει πληθώρα αναφορών στη μαύρη ήπειρο και η Γιασμίν, η κοπέλα από την Γκάνα που δουλεύει με τον Ντάνιελ, πλέκει τα διάσημα κοτσιδάκια της σε κάποιο κεφάλι στο διπλανό δωμάτιο. Ο Ντάνιελ είναι από την Ελλάδα. Γνώρισε (και ερωτεύτηκε) την αφρικανική κουλτούρα όσο σπούδαζε στο Λονδίνο – έχει ταξιδέψει σε 30 χώρες της Αφρικής, την οποία επισκέπτεται κάθε χρόνο. Είναι ο άνθρωπος που μπορεί να σε διαφωτίσει για τα πάντα. Από τα αφρικανικά κλαμπ –«τώρα πια υπάρχει μόνο η ντισκοτέκ Κόζι, που δεν είναι και στα καλύτερά της, υπήρχαν πολλά μεγάλα κλαμπ αλλά έχουν κλείσει, έμπαιναν μέσα χρυσαυγίτες και τους τα σπάγανε»–, μέχρι την αφρικανική μουσική –«μου αρέσουν τα παραδοσιακά αφρικάνικα, γιατί τώρα πια υιοθετούν τόσα πολλά R’n’B στοιχεία που χάνεται η μουσική τους»– και τους αφρικανικούς αυτοοργανωμένους παιδικούς σταθμούς στην Κυψέλη, όπου οι μαμάδες συνεννοούνται και πληρώνουν γυναίκες να τους κρατάνε τα παιδιά σε σπίτια.

Ο Daniel στο κομμωτήριό του. Εδώ το jukebox παίζει μόνο αφρικάνικα

Mother Africa

● Πολλές κοπέλες που επιθυμούν να μεταναστεύσουν στην Ευρώπη από την Αφρική πέφτουν θύματα πορνείας. Κάτι που δεν είναι πολύ γνωστό είναι ότι ενίοτε χρησιμοποιούνται «μάγια» –το λεγόμενο juju– ως πρακτική εκμετάλλευσης. Πριν φύγουν από τη χώρα τους διοργανώνεται μια τελετή βουντού όπου ο μάγος της εκάστοτε φυλής τις κάνει να νομίζουν ότι τις έχουν δέσει με μάγια. Ο σωματέμπορας που τις φέρνει στην Ευρώπη τούς λέει ότι του χρωστάνε ένα υπέρογκο ποσό για τη μεταφορά τους (συχνά αγγίζει τις €40.000) και τις εκβιάζει λέγοντάς τους ότι αν δεν του το ξεχρεώσουν τα μέλη της οικογένειάς τους ή οι ίδιες θα πεθάνουν. Οι κοπέλες το πιστεύουν, θεωρώντας ότι αφού έχουν αφήσει ένα μέρος από το σώμα τους πίσω στην Αφρική, τα μάγια θα λυθούν μόνο όταν επιστρέψουν το ποσό.

● Αν είσαι από αυτούς που πιστεύουν ότι οι «περισσότεροι μαύροι μοιάζουν μεταξύ τους», πρέπει να ξέρεις ότι αυτό είναι θέμα εξοικείωσης (σοκ, ε;). Ο Εμμάνουελ μάς είπε ότι ερχόμενος στην Ελλάδα τού έμοιαζαν στην αρχή όλοι ίδιοι και σταδιακά άρχισε να ξεχωρίζει τους Έλληνες, τους Αλβανούς, τους Πολωνούς και τους Ρώσους.

● Η Αφρική είναι η δεύτερη σε έκταση ήπειρος μετά την Ασία – λέγεται ότι ήταν η πρώτη περιοχή στην οποία έζησε ο άνθρωπος.

● Διαθέτει τη μεγαλύτερη ποικιλομορφία εδάφους, με εναλλαγές στο κλίμα ανά περιοχή, και τη μεγαλύτερη σε ποικιλία και πιο σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας.

● Ένας μέσος Αφρικανός πρέπει να διανύει κάθε μέρα απόσταση περίπου 7 χιλιομέτρων για να βρει πόσιμο νερό. Όταν βρει το κατάλληλο έδαφος θα σκάψει, θα αντλήσει το νερό σε κουβάδες, θα επιστρέψει στον οικισμό του, θα το βράσει και θα το πιει. Αν δεν του φτάσει θα πρέπει να ξανακάνει την ίδια απόσταση πριν βραδιάσει. Σε περιόδους ξηρασίας τα πράγματα γίνονται πολύ πιο δύσκολα.

● Ένα γεύμα την ημέρα θεωρείται ένας ικανοποιητικός μέσος όρος πρόσληψης τροφής. Σε κάποια χωριά ένα γεύμα την ημέρα θεωρείται ακόμα πολυτέλεια.

● Στον αφρικανικό πολιτισμό η επαφή με τη γη είναι ιδιαίτερα έντονη. Οι Αφρικανοί δεν προσπαθούν να αποποιηθούν τη γη, όπως συμβαίνει συνήθως στις δυτικές κοινωνίες, αλλά να ενωθούν με αυτή. Γι’ αυτό το λόγο στον αφρικανικό χορό η λεκάνη και το κάτω μέρος του σώματος «κοιτάει» προς τα κάτω και προσπαθεί να γειωθεί.

Οι Mandela Gals, συγκρότημα που αποτελείται από γυναίκες κυρίως της Ν. Αφρικής

● Η Μαύρη Ήπειρος φημίζεται για τα υφάσματά της. Τα αφρικανικά υφάσματα/ παρεό /μαντίλια/ κορδέλες είναι πολύχρωμα χωρίς να «φωνάζουν». Παραδοσιακά και συγχρόνως τόσο στιλάτα.

Πάγκος με διακοσμητικά και άλλα αντικείμενα στο 13ο Φεστιβάλ Αφρικανικής Γαστρονομίας και Λαϊκής Τέχνης

● Φάκελος «χαμόγελο». Κάτι που ξεχωρίζει τους περισσότερους Αφρικανούς είναι η αθωότητα με την οποία σου χαμογελούν. Αυτά τα πλατιά χαμόγελα που νομίζεις πως το στόμα θα ξεκολλήσει από τα μάγουλα, είτε πρόκειται για έναν performer είτε για ένα παιδί που μπορεί να έχει μέρες να φάει.

Africa in Athens

Η μαδαγασκαριανή γωνιά της Αθήνας βρίσκεται στα Εξάρχεια. Καπέλα, παραδοσιακές τσάντες και (τέλεια) ψάθινα καλαθάκια. Maison de Madagascar του Κιάντι. (Κωλέττη 2 & Ζωοδόχου Πηγής 21)

Στο αιγυπτιακό μπακάλικο που βρίσκεται Παράσχου 104 στου Γκύζη, ζήτα από τον Ταλάρες («στα ελληνικά με λένε Νταλάρα», μας είπε) κονσέρβες με φούλια (δηλαδή κουκιά), μπαμπα-γανούζ, γάλα καρύδας, φρέσκιες αραβικές πίτες, χυμό μάνγκο, παραδοσιακά αιγυπτιακά τσάγια, ακόμα και ναργιλέδες.

O Ταλάτες στο μπακάλικό του

Στην Αθήνα μπορείς να φας αφρικανικό φαγητό: στο Prestige για νιγηριανό (Ερεσσού 8 & Αχαρνών, 6984 709676) και στο Lalibela για αιθιοπικό (Νάξου 26, Κυψέλη, 210 8652495)

Στον πρώτο όροφο της πολυκατοικίας που βρίσκεται στον αριθμό 54-56 στην Κοδριγκτώνος μπορείς να παρακολουθήσεις γκόσπελ σε μια θρησκευτική λειτουργία με πολλά χρώματα και μουσική. Σάββατο και Κυριακή πρωί.

Οι θρησκείες στην Αφρική είναι τεράστιο και πολύ ενδιαφέρον ζήτημα. Συναντάει κανείς ισλαμισμό, χριστιανισμό, επιρροές από ινδικές θρησκείες και ειδωλολατρικές πρακτικές μεταξύ άλλων. Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί πεντηκοστιανοί (χριστιανικό κίνημα που θεωρεί πως στην πίστη πρέπει να συμπεριλαμβάνεται και την προσωπική εμπειρία του ατόμου).

Οι Αφρικανοί που υπάρχουν στην Ελλάδα προέρχονται κυρίως από τη Νιγηρία, την Αιθιοπία, το Καμερούν, τη Σιέρα Λεόνε, την Ουγκάντα, το Μαρόκο, την Αλγερία.