Μια βόλτα στην οδό Νικίου, τη νέα πιάτσα των υφασματάδων του Εμπορικού Τριγώνου της Αθήνας.
Στα στενά του εμπορικού τριγώνου τα κτίσματα είναι άχαρα. Παλιές αποθήκες, κάποια απεριποίητα κτίρια του μεσοπολέμου από αυτά που λες «διαμαντάκι αν το φρόντιζε κάποιος», γκρι ψηλές οικοδομές –χωρίς μπαλκόνια εννοείται– που εμποδίζουν να φτάσουν ως τον πεζόδρομο οι αχτίδες του ήλιου και να τον λούσουν με φως. Το σκηνικό αλλάζει όταν κατεβάζω το βλέμμα και παρατηρώ στριμωγμένο ανάμεσά τους, να με καλεί με αυτόν τον παζαριώτικο αέρα του, το γωνιακό μαγαζί με τα πολύχρωμα ρολά και τα φασόν στην είσοδο. Ένα κορίτσι γεμάτο piercings και ένα αγόρι με μαλλιά σαν του Bowie βγαίνουν από το εσωτερικό του κρατώντας μια τσάντα που, αν διακρίνω καλά, έχει μέσα δαντέλες. Μπαίνουν στο διπλανό, που βασικά είναι σχεδόν ίδιο με το άλλο με τη διαφορά ότι δίπλα στη βιτρίνα ένας ηλικιωμένος έχει βγάλει μια πλαστική καρέκλα και κάθεται να χαζέψει τους περαστικούς. Κάνει νόημα στον απέναντι καταστηματάρχη που τυλίγει ένα κομμάτι μουσελίνα. Αναμφισβήτητα βρίσκομαι στη πιάτσα των υφασματάδων της Αθήνας, στην οδό Νικίου.
«Είμαστε η πιάτσα της Καλαμιώτου που μας έδιωξαν όταν έληξαν τα συμβόλαια για να γίνουν airbnb και ήρθαμε στη Νικίου, όλοι μαζί και όλοι φίλοι σε ακτίνα 100 μέτρων με τα μαγαζιά μας ο καθένας. Μαζί μεγαλώνουμε και αγαπάμε το ύφασμα κάθε χρόνο και λίγο παραπάνω, γιατί ο κόσμος σήμερα το έχει περισσότερο ανάγκη. Παλιά, σε κάθε περιοχή, Καλλιθέα, Αμπελόκηποι, Περιστέρι, υπήρχαν μαζεμένα 3-4 υφασματάδικα. Τώρα έσβησαν και απομένουμε εμείς. Η δουλειά μας υπάρχει μόνο στο κέντρο της Αθήνας» μου λέει ο Σταμάτης, 40 χρόνια υφασματάς στο Εμπορικό Τρίγωνο και 40 χρόνια παράφορα ερωτευμένος με τη μυρωδιά του βελούδου, της μουσελίνας και της ποπλίνας. Μυρωδιές που εγώ δεν μπορώ φυσικά να ξεχωρίσω, αλλά δεν υπάρχει και λόγος γιατί οι υφασματάδες δικαιούνται να ξέρουν περισσότερα· και γιατί, όπως μου λέει ο Σταμάτης, τα πάντα στον τομέα τους εξελίσσονται και, μετά από τόσα χρόνια στο κουρμπέτι, οι ίδιοι μπορούν να κάνουν καλύτερη σύγκριση με το παρελθόν.
«Διαφορά νούμερο ένα: Mικρά καλλιτεχνάκια που θέλουν να γίνουν designers έρχονται και παίρνουν υφάσματα για να κοψοράψουν στο σπίτι και να πειραματιστούν. Στήνουν δικές τους εβδομάδες μόδας με τις παρέες τους με υλικά που διαλέγουν από εδώ. Φτιάχνουν τσάντες, κάτι εκκεντρικά κουστούμια –λογικά για τίποτα πρόβες τους–, και πλέον μάσκες, μάσκες, μάσκες. Άλλη εποχή όταν ξεκινούσα τη δουλειά. Eίχα κυρίες που έστηναν σπιτικό και διάλεγαν κουρτίνες, κοπέλες με τις μανάδες τους που ήθελαν να ράψουν νυφικό, σχεδιαστές σαν τον Ασλάνη που έψαχναν κομμάτια για το ατελιέ τους. Η δουλειά έχει μέλλον γιατί προσαρμοζόμαστε κι εμείς στις εποχές. Απλά αυτό το διάστημα βιώνουμε μια ακόμα κρίση».
Κάθε πιάτσα διαχρονικά έχει τον παλαιότερό της, που διατηρεί τη συνοχή και αφήνει αυτό το απροσδιόριστο στίγμα, που αν λείψει –η Νικίου στη προκειμένη περίπτωση– δεν θα είναι ίδια. Ο κύριος Κωνσταντουράκης είναι τόσο χαρακτηριστική φιγούρα, σχεδόν εμβληματική για τους εμπόρους κάθε κλάδου του εμπορικού τριγώνου. Μαζί με αυτόν η πιάτσα παλεύει μέσα στον χρόνο – και παρόλο που η αίσθηση δεν είναι η ίδια με εκείνη της προ-κρίσης και προ-covid εποχής, επιβιώνει αποδεικνύοντας ότι οι λεγόμενες εμπορικές τοπικότητες υφίστανται. Ακόμα και αν κάποιες μικρές επιχειρήσεις κλείνουν για να γίνουν καφέ και Airbnb, οι εναπομείνασες προσπαθούν να προσαρμοστούν στις σύγχρονες επιταγές, χωρίς να χαθεί ο μοναδικός χαρακτήρας τους. Κι όσο πιο παλιά είναι η ταμπέλα τόσο μεγαλύτερη η αξία της.
Ο Δημήτρης στη γωνία Νικίου με Μιλτιάδου ξέρει απ’ έξω τους 210 κωδικούς υφασμάτων στο μαγαζί του εδώ και 30 χρόνια. «Κάποτε κατέβαινε στην πλατεία Αγίας Ειρήνης πελάτισσα από την Κηφισιά ακόμα και από την επαρχία μόνο και μόνο για να διαλέξει ύφασμα για τη βραδινή της τουαλέτα, δεν γινόταν να μην ξέρω τα πάντα. Η επαφή με τον κόσμο, το ψάξιμο για κάτι διαφορετικό είναι το κίνητρο μου αλλά πια δεν ράβουν... Δέκα χρόνια τώρα επιβιώνουμε με κρίση, και πάνω που νομίσαμε ότι βγαίναμε ήρθε ο κορωνοϊός. Έπειτα έχουμε ζήσει το κέντρο απ’ την καλή και την ανάποδη, το έχουμε δει να κακοποιείται. Ευτυχώς που υπάρχουν μοδίστρες και χρόνια πελάτισσες που μαζί με παλιούς Αθηναίους-λάτρεις αυτού του αρώματος που αφήνει η παλιά αγορά, μας στηρίζουν».
Στην κάθε μου ερώτηση σχετικά με υφάσματα ο κ. Δημήτρης μου απαντά σαν να διαβάζω Wikipedia. Η βισκόζη ποτέ δεν είναι βισκόζη απλά. Είναι ελαστική ή σταθερή, λεπτή ή φαρδιά, συνθετική ή φυτική. To συμβόλαιο του μαγαζιού όμως σε 3 χρόνια λήγει και ο ιδιοκτήτης του έχει ζητήσει ήδη τον χώρο για να γίνει καφετέρια. Πού θα πάει η γνώση και η εξειδίκευση μετά; Απ’ ό,τι μαθαίνω ίσως κατέβει λίγο πιο κάτω, στην Πoλυκλείτου.
Τελειώνω αυτό το ρεπορτάζ και σκέφτομαι: Θα ξανάρθω για το ίδιο ρεπορτάζ σε κάποια χρόνια από τώρα; Θα ζει αυτό το υπέροχο, πολύβουο κομμάτι της Αθήνας που κάνει μια πόλη, την όποια πόλη, πολύχρωμη και ζωντανή; Θα υπάρχουν ακόμα αυτοί οι έμποροι, θα έχουν μεταλαμπαδεύσει την τέχνη τους στην επόμενη γενιά; Θα μπορούμε στο κοντινό μέλλον να χαϊδεύουμε με το χέρι τα τόπια στα ράφια; Αυτή η πόλη πρέπει να συνεχίσει να υπάρχει και μέσα από τα μικρομάγαζά της. Αυτά την έκαναν έτσι όπως την αγαπήσαμε και αυτά τα μαγαζιά θα συνεχίζουν να της δίνουν το χρώμα και τη μοναδικότητά της, αρκεί να τα υποστηρίξουμε. Όχι μόνο το κράτος, αλλά και ο καθένας μας προσωπικά.
Έχουμε φάει τόσες φάπες, τόση ανασφάλεια και πίεση πανταχόθεν, που αναζητάμε πια λίγη χαρά, λίγη χριστουγεννιάτικη τρέλα, λίγο τζέρτζελο, απ’ όπου κι αν προέρχεται
13°
