20 Οκτωβρίου | Παγκόσμια Ημέρα Οστεοπόρωσης: Γιατί ονομάζεται «σιωπηλή ασθένεια»

Κάθε χρόνο στις 20 Οκτωβρίου τιμάται η Παγκόσμια Ημέρα Οστεοπόρωσης. Το Διεθνές Ίδρυμα Οστεοπόρωσης (IOF) ζητά τον τερματισμό της παγκόσμιας αδιαφορίας στη φροντίδα και τη θεραπεία της νόσου.

Η οστεοπόρωση σημαίνει «πορώδες οστό» και αποτελεί μια πάθηση κατά την οποία τα οστά γίνονται πιο λεπτά, λιγότερο πυκνά και πιο αδύναμα, αυξάνοντας τον κίνδυνο καταγμάτων. Επηρεάζει πάνω από 500 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων περίπου 250.000 ατόμων στη Σκωτία.

Συχνά αποκαλείται «η σιωπηλή ασθένεια», καθώς η οστεοπόρωση αναπτύσσεται σταδιακά και συνήθως διαγιγνώσκεται μόνο αφού συμβεί κάποιο κάταγμα. Παγκοσμίως, 1 στις 3 γυναίκες και 1 στους 5 άνδρες άνω των 50 ετών θα υποστούν κάταγμα λόγω οστεοπόρωσης στη διάρκεια της ζωής τους. Στη Σκωτία, τα ποσοστά είναι ακόμη υψηλότερα – 1 στις 2 γυναίκες άνω των 50 ετών επηρεάζεται. Με τον γήρανση του πληθυσμού στο Ηνωμένο Βασίλειο, αναμένεται δραματική αύξηση της συχνότητας της νόσου, προκαλώντας ανησυχία στους επαγγελματίες υγείας που προειδοποιούν για επικείμενη «επιδημία» οστεοπόρωσης.

Τι γνωρίζουμε για την οστεοπόρωση 

Η οστεοπόρωση είναι χρόνια πάθηση του μεταβολισμού των οστών, κατά την οποία παρατηρείται σταδιακή μείωση της πυκνότητας και ποιότητάς τους, με αποτέλεσμα αυτά με την πάροδο του χρόνου να γίνονται πιο εύθραυστα και λεπτά. Έτσι προκαλείται αυξανόμενος κίνδυνος κατάγματος (σπασίματος) των οστών, καθώς μειώνεται η ανθεκτικότητα και η ελαστικότητά τους. Τα τελευταία 30 χρόνια η έρευνα πάνω στην Οστεοπόρωση, ξεκινώντας από το μηδέν σχεδόν, σημείωσε αλματώδη εξέλιξη, την οποία πυροδότησε το πρόβλημα οστεοπόρωσης των αστροναυτών - κοσμοναυτών διαρκείας, αλλά και η συνεχής γήρανση του πληθυσμού. 

Πριν το έτος 1982 ουσιωδώς δεν υπήρχε σοβαρή ενασχόληση της ιατρικής με την οστεοπόρωση, ούτε αξιόπιστες διαγνωστικές μέθοδοι, ούτε σοβαρές θεραπείες. Στα ιατρικά βιβλία, σπάνια έβλεπες πάνω από μικρή παράγραφο για την πάθηση αυτή. Θεωρούνταν ένα «φυσιολογικό» επακόλουθο των «γηραλέων» ατόμων της τρίτης ηλικίας, που «με το παραμικρό πέφτουν και σπάνε τα κόκκαλα». Τότε κυκλοφορούσαν στο εμπόριο ελάχιστα σκευάσματα ασβεστίου. Η ενεργοποίηση και η χρηματοδότηση ερευνών μάλλον άρχισε μετά από το μεγάλο πρόβλημα οστεοπόρωσης πού εμφάνιζαν οι Αμερικανοί και Σοβιετικοί κοσμοναύτες μετά από την πολύμηνη παραμονή τους στον διαστημικό σταθμό Skylab (NASA) και Μιρ (ΕΣΣΔ) αντίστοιχα. Αποκορύφωμα ήταν το παθολογικό κάταγμα κνήμης που υπέστη ένας Σοβιετικός κοσμοναύτης, μόλις πάτησε το πόδι του στη γη στο Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ στο Καζακστάν. Έκτοτε, όπως βλέπουμε στις ειδήσεις, τους αστροναύτες τους παίρνουν αγκαλιά μόλις βγουν, τόσο γιατί ζαλίζονται όσο και γιατί μπορεί να σπάσουν κάποιο κόκκαλο. Πλέον, όλα τα διαστημόπλοια και ο Διεθνής Διαστημικός σταθμός (ISS) είναι εφοδιασμένα με όργανα γυμναστικής ώστε οι αστροναύτες να διατηρούν την οστική πυκνότητα όσο καιρό βρίσκονται σε έλλειψη βαρύτητας.

Μία αναδρομή στο παρελθόν

• Το έτος 1982 σταδιακά εμφανίσθηκε η μέθοδος της οστεοπυκνομετρίας με απλή ή διπλή δέσμη φωτονίων (αρχικά στην κερκίδα στο χέρι)
• Το έτος 1986 κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το πρώτο σκεύασμα χοίρειας καλσιτονίνης (STOPOROS®) της γαλλικής Roussel.
• Σύντομα το 1987 κυκλοφόρησε η καλσιτονίνη σολωμού της Ελβετικής Sandoz, MIACALCIC ® σε ενέσιμη μορφή.
• Το έτος 1988 κυκλοφόρησε σε ενέσιμη μορφή η ανθρώπινη καλσιτονίνη της Ciba, CIBACALCIN ® αλλά γρήγορα αποδείχθηκε ότι ήταν λιγότερο ισχυρή από την καλσιτονίνη σολωμού.
• Το έτος 1989 κυκλοφόρησε το συνθετικό οιστρογόνο-προγεστερινοειδές για πρόληψη οστεοπόρωσης, η Tibolone (LIVIAL®) της Οrganon Ολλανδίας και αργότερα το φάρμακο Ραλοξιφένη (EVISTA®) της Lilly HΠΑ.
• Το έτος 1990 κυκλοφόρησε στη Γαλλία το πρώτο διφωσφονικό άλας το DIDRONEL® (Εtidronate Disodium).
• Το έτος 1992 κυκλοφόρησαν τα ρινικά σκευάσματα καλσιτονίνης σολωμού, αρχικά το ΜΙΑCALCIC NASAL και μετά το CALSYNAR SPRAY.
• Το έτος 1992 για πρώτη φορά κυκλοφόρησε ασβέστιο σε μασώμενη μορφή και ευχάριστη γεύση το CALCIORAL® της NYCOMED Νορβηγίας.
• Το έτος 1994 κυκλοφόρησε το πρώτο μηχάνημα μέτρησης οστικής πυκνότητας με υπερήχους στην πτέρνα.
• Το έτος 1994 κυκλοφόρησε το σκεύασμα φθοριούχου νατρίου FLUREXIL® της Ciba αλλά γρήγορα φάνηκε ότι παρά την ισχυρή αύξηση στην οστική πυκνότητα παράγει μη ποιοτικό οστό και απεσύρθη.
• Το έτος 1996 κυκλοφόρησαν τα διφωσφονικά άλατα β γενιάς σε ημερήσια χορήγηση όπως Aledronate FOSAMAX και Residronate ACTONEL.
• To έτος 2001 κυκλοφόρησαν τα διφωσφονικά άλατα σε εβδομαδιαία χορήγηση π.χ. FOSAMAX 70 mg και ΑCTONEL 35 mg.
• To έτος 2004 κυκλοφόρησε το ενέσιμο υποδόριας χορήγησης φάρμακο Teriparatide (FORSTREO®) της Lilly ΗΠΑ, κλάσμα της παραθορμόνης.
• Το έτος 2004 κυκλοφόρησε μηχάνημα μέτρησης οστικής πυκνότητας στην κερκίδα με υπερήχους.
• Το έτος 2005 κυκλοφόρησε το σκεύασμα Strontium Ranelate (PROTELOS) ® (σκόνη 2g).
• To έτος 2007 κυκλοφόρησε το διφωσφονικό άλας, φάρμακο Ibadronate (BONVIVA) της Roche, σε μηνιαία χορήγηση.
• Το έτος 2011 κυκλοφόρησε το ενέσιμο φάρμακο υποδόριας χορήγησης Denosumab, εμπορικό όνομα Prolia της Amgen Europe BV.Το έτος 2012 κυκλοφόρησε από την αμερικανική εταιρεία Pfizer το φάρμακο 3ης γενιάς κατηγορίας SERM, με το επιστημονικό όνομα Bazedoxifene, εμπορικό σκεύασμα CONBRIZA®, με ένδειξη τη σταθεροποίηση της οστικής πυκνότητας μετεμμηνοπαυσιακών γυναικών. Το φαρμακο μπορεί να χορηγείται άφοβα για πολλά χρόνια, για πρόληψη οστεοπόρωσης.

Ποιες είναι οι μορφές της οστεοπόρωσης και πώς γίνεται η διάγνωση;

Η οστεοπόρωση διακρίνεται στην πρωτοπαθή, σχετιζόμενη με την εμμηνόπαυση ή την πάροδο της ηλικίας, και στη δευτεροπαθή. 

Κλινικά προβλήματα:

1. Υποδιάγνωση: 33% αναγνωρίζονται έγκαιρα κλινικά
2. Ανάγκη για Δ/Δ: Οστεοπόρωσης-Παραμόρφωσης άλλης αιτίας (νεοπλασίες, πολλαπλούν μυέλωμα, υποπαραθυρεοειδισμός). 

Συμπτώματα οστεοπόρωσης 

«Η οστεοπόρωση είναι μία «ύπουλη» νόσος. Η απουσία συμπτωμάτων για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι χαρακτηριστικό της. Μπορεί να περάσουν χρόνια με συνεχή αλλοίωση της οστικής μάζας έως ότου εμφανιστεί το πρώτο σύμπτωμα, που είναι το κάταγμα.

Ασθενείς που έχουν υποστεί ένα οστεοπορωτικό κάταγμα έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ενός επόμενου κατάγματος κατά 86%. Το συντριπτικό ποσοστό των οστεοπορωτικών καταγμάτων αφορούν τη σπονδυλική στήλη, την πηχεοκαρπική άρθρωση και το ισχίο. Επίσης οστεοπορωτικά κατάγματα μπορούν να εμφανιστούν και σε άλλα οστά. Υπάρχει περίπτωση το κάταγμα να εκδηλώνεται με την εμφάνιση έντονου και αιφνίδιου πόνου στην πλάτη ή την οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης και χωρίς να έχει προηγηθεί τραυματισμός», επισημαίνει η κ. Ελένη Κομνηνού, Ρευματολόγος, Διευθύντρια Κλινικής Αυτοάνοσων Ρευματικών Παθήσεων Μetropolitan General. 

Η πιο συχνή μορφή οστεοπόρωσης είναι η μετεμμηνοπαυσιακή, η οποία εμφανίζεται σε γυναίκες την περίοδο της εμμηνόπαυσης και είναι αλληλένδετη με τη μείωση οιστρογόνων, (πρωτοπαθής). Η οστεοπόρωση των ηλικιωμένων εμφανίζεται μετά τα 70 και μπορεί να επηρεάσει και τα δύο φύλα. Η δευτεροπαθής οστεοπόρωση εμφανίζεται είτε σε ασθενείς με συγκεκριμένες παθήσεις (π.χ. αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα: ρευματοειδής αρθρίτιδα, ΣΕΛ κ.ά.) είτε σε ασθενείς που λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή που περιλαμβάνει κορτιζόνη, αντιεπιληπτικά χάπια κ.ά. 

Παράγοντες κινδύνου 

Αυτοί διαχωρίζονται σε παράγοντες που μπορούν να τροποποιηθούν με τις καθημερινές συνήθειες ή σε μη τροποποιήσιμους παράγοντες, όπως είναι:

• Γενετικοί
• Κληρονομικότητα
• Ιστορικό κατάγματος
• Γυναικείο φύλο
• Ηλικία άνω των 50 ετών
• Εμμηνόπαυση
• Διάφορες παθήσεις
• Συνεχής λήψη κορτιζόνης. 

Διάγνωση 

Η διάγνωση της οστεοπόρωσης είναι απλή και γίνεται με τη μέτρηση της οστικής πυκνότητας. Η οστική πυκνότητα (bonemineraldensity-BMD, g/cm2), αποτελεί την καθιερωμένη μέθοδο διάγνωσης της οστεοπόρωσης και παρακολούθησης των οστεοπορωτικών ασθενών. 

Πότε πρέπει να γίνεται μέτρηση της οστικής πυκνότητας 

• Σε όλες τις γυναίκες άνω των 65, είτε εμφανίζουν παράγοντες κινδύνου είτε όχι
• Σε γυναίκες και άνδρες που λαμβάνουν κορτιζόνη για μεγάλο χρονικό διάστημα
• Σε ασθενείς με παραμόρφωση σπονδύλων
• Σε ασθενείς που έχουν υποστεί κάταγμα
• Σε όλους όσους βρίσκονται ήδη σε θεραπεία για οστεοπόρωση, προκειμένου να αξιολογηθούν τα αποτελέσματα. 

Θεραπεία και αντιμετώπιση οστεοπόρωσης 

Με τις σύγχρονες θεραπευτικές δυνατότητες για την οστεοπόρωση μπορεί να επιτευχθεί η αναστολή της επιπλέον οστικής απώλειας, η αύξηση της οστικής μάζας και η μείωση της πιθανότητας κατάγματος. Ανάμεσα στα φάρμακα που λαμβάνονται είναι το ασβέστιο και η βιταμίνη D. 

Πηγή: Βικιπαίδεια, Queen Margaret University