Explainer: Η αλήθεια για την παρακεταμόλη στην εγκυμοσύνη και τον αυτισμό - Υπάρχει επιστημονική σύνδεση;

Ο Ντόναλντ Τραμπ κάλεσε τις εγκύους να μην παίρνουν ακεταμινοφαίνη, γνωστή και ως Tylenol ή παρακεταμόλη. Υποστήριξε ότι αυξάνει τις πιθανότητες τα παιδιά να είναι αυτιστικά.

Ωστόσο, οι απόψεις αυτές του Αμερικανού προέδρου διαψεύστηκαν από ειδικούς σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι φοβούνται ότι εσκεμμένα καλλιεργεί μια αφήγηση δυσπιστίας που μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη για τις έγκυες γυναίκες.

Τι λέει λοιπόν πραγματικά η επιστήμη;

Προκαλεί η παρακεταμόλη αυτισμό;

Η σύντομη απάντηση είναι: όχι. Η γενετική παίζει σημαντικό ρόλο στον αυτισμό, αλλά οι επιστήμονες διερευνούν επίσης τον πιθανό ρόλο περιβαλλοντικών παραγόντων, όπως η ηλικία των γονέων, η πρόωρη γέννηση και η προγεννητική έκθεση σε φάρμακα, χημικές ουσίες του περιβάλλοντος ή λοιμώξεις.

«Η ιδέα ότι κάτι που συμβαίνει κατά την εγκυμοσύνη μπορεί να επηρεάσει τη νευροανάπτυξη δεν είναι ιδιαίτερα καινούργια ή εξωφρενική», δήλωσε η Ρενέ Γκάρντνερ, αναπληρώτρια καθηγήτρια επιδημιολογίας στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα της Σουηδίας. «Γνωρίζουμε ότι υπάρχει μεγάλη κληρονομική ή οικογενειακή επιρροή, αλλά το περιβάλλον αλληλεπιδρά με τις γενετικές τάσεις».

Η παρακεταμόλη χρησιμοποιείται ευρέως για την ανακούφιση του πόνου από τη δεκαετία του 1950 και το NHS τη συνιστά ως την πρώτη επιλογή παυσίπονου για τις εγκύους. Τα τελευταία χρόνια, ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες που παίρνουν παρακεταμόλη κατά την εγκυμοσύνη είναι ελαφρώς πιο πιθανό να έχουν παιδί που θα διαγνωστεί με αυτισμό. Όμως αυτό δεν αποδεικνύει ότι ο σύνδεσμος είναι αιτιώδης και οργανισμοί όπως η Υπηρεσία Ρυθμιστικών Αρχών Φαρμάκων και Προϊόντων Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου (MHRA) έχουν δηλώσει ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι η λήψη παρακεταμόλης στην εγκυμοσύνη προκαλεί αυτισμό στα παιδιά.

Γιατί κάποιες μελέτες υποδηλώνουν σύνδεση μεταξύ παρακεταμόλης και αυτισμού;

Μία μεγάλη πρόκληση στις μελέτες με ανθρώπους είναι να ξεκαθαριστεί τι συμβάλλει πραγματικά στον αυτισμό και τι απλώς σχετίζεται με την πάθηση.

«Πολλοί πιθανοί παράγοντες κινδύνου για τον αυτισμό έχουν διερευνηθεί και όταν κάνεις αυτού του είδους την έρευνα, μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσεις τι είναι πραγματικά αίτιο», δήλωσε η καθηγήτρια κλινικής επιδημιολογίας στο London School of Hygiene and Tropical Medicine, Λόρι Τομλινσον. «Οι άνθρωποι που παίρνουν ή δεν παίρνουν παρακεταμόλη στην εγκυμοσύνη μπορεί να διαφέρουν σε πολλά πράγματα».

Για παράδειγμα, οι μεγαλύτερης ηλικίας γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες να αποκτήσουν παιδιά με αυτισμό, αλλά είναι επίσης πιο πιθανό να έχουν πόνους και παθήσεις που απαιτούν παυσίπονα.

Παρομοίως, ορισμένες ιατρικές καταστάσεις συνδέονται βιολογικά με τον αυτισμό. Για παράδειγμα, οι γυναίκες με υπερκινητικότητα αρθρώσεων έχουν χαλαρούς και ελαστικούς συνδέσμους, που δίνουν στις αρθρώσεις τους ασυνήθιστα μεγάλο εύρος κίνησης. Έχουν επίσης περισσότερες πιθανότητες να αποκτήσουν αυτιστικά παιδιά. Η εγκυμοσύνη μπορεί να επιδεινώσει τον πόνο στις αρθρώσεις τους, κάνοντάς τες πιο πιθανό να καταφύγουν σε παυσίπονα. Αν οι μελέτες δεν λαμβάνουν πλήρως υπόψη αυτούς τους παράγοντες, τα παυσίπονα μπορεί να φαίνονται λανθασμένα ως παράγοντες κινδύνου.

Η Γκάρντνερ και οι συνεργάτες της πραγματοποίησαν τη μεγαλύτερη μελέτη μέχρι σήμερα για τον αυτισμό και τη χρήση παρακεταμόλης στην εγκυμοσύνη, χρησιμοποιώντας ιατρικά αρχεία 2,4 εκατομμυρίων παιδιών που γεννήθηκαν στη Σουηδία μεταξύ 1995 και 2019. Διαπίστωσαν ότι περίπου 1,5% των παιδιών των οποίων οι μητέρες είχαν συνταγογραφηθεί παρακεταμόλη στην εγκυμοσύνη ήταν αυτιστικά, σε σύγκριση με 1,3% των παιδιών των οποίων οι μητέρες δεν είχαν λάβει το φάρμακο.

Ωστόσο, όταν οι ερευνητές συνέκριναν τα αποτελέσματα μεταξύ αδελφών –αφαιρώντας τη γενετική από την εξίσωση– η συσχέτιση μεταξύ αυτισμού και παρακεταμόλης εξαφανίστηκε εντελώς. «Μερικές από τις ίδιες γενετικές τάσεις που αυξάνουν τον κίνδυνο για αυτισμό αλληλεπικαλύπτονται με γονίδια που επηρεάζουν την ανοσολογική απόκριση και την αντίληψη του πόνου, πράγματα που μπορεί να αυξήσουν τη χρήση παρακεταμόλης», είπε η Γκάρντνερ.

Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να στηρίζουν έναν αιτιώδη σύνδεσμο και μια άλλη ιαπωνική μελέτη, που δημοσιεύθηκε νωρίτερα φέτος, έφτασε σε παρόμοιο συμπέρασμα.

Γιατί αυξάνονται τα ποσοστά αυτισμού;

Πριν από σαράντα χρόνια, περίπου τέσσερα έως έξι άτομα στα 10.000 είχαν διάγνωση αυτισμού. Σήμερα, ανάλογα με τη χώρα, το ποσοστό είναι κάπου μεταξύ 1% και 3%. Η διάγνωση έχει αυξηθεί τόσο στους ενήλικες όσο και στα μικρά παιδιά. Ο υπουργός Υγείας του Τραμπ, Ρόμπερτ Κένεντι Τζούνιορ, χαρακτήρισε την αύξηση «επιδημία», μια λέξη που αρμόζει περισσότερο σε λοιμώδεις ασθένειες.

Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι η άνοδος οφείλεται στο ότι οι γιατροί διευρύνουν τα κριτήρια διάγνωσης, στην αυξημένη ευαισθητοποίηση και στη βελτίωση των κλινικών διαγνώσεων, παρά σε πραγματική αύξηση του ίδιου του αυτισμού. Ωστόσο, είναι πιθανό άγνωστοι ακόμη περιβαλλοντικοί παράγοντες να έχουν επίσης συμβάλει.

«Ένα πολύ ευρύτερο φάσμα συμπεριφορών συμπεριλήφθηκε κάτω από την “ομπρέλα” του όρου αυτισμός», είπε η καθηγήτρια γνωσιακής νευροαπεικόνισης του Aston University, Τζίνα Ρίππον. «Αυτό που φαινόταν σαν δραματική αύξηση των περιστατικών ήταν στην πραγματικότητα δραματική αύξηση της διάγνωσης».

«Η όλη εντύπωση είναι ότι πρόκειται για μια ασθένεια που χρειάζεται θεραπεία ή εξάλειψη», πρόσθεσε. «Αυτό παραμερίζει τα τεράστια πλεονεκτήματα της δημιουργικότητας και της εφευρετικότητας των ανθρώπων που βλέπουν τον κόσμο με διαφορετικό τρόπο. Το να παρουσιάζεται ως επιδημία ή ασθένεια είναι πολύ μειωτικό για την κοινότητα των αυτιστικών».

Τα σχόλια Τραμπ «τροφοδοτούν ένα πραγματικά επικίνδυνο αφήγημα δυσπιστίας»

Τα καλύτερα διαθέσιμα στοιχεία δεν στηρίζουν τον ισχυρισμό ότι η παρακεταμόλη συμβάλλει στον αυτισμό, αλλά τα σχόλια του Τραμπ θα έχουν σίγουρα μεγάλο αντίκτυπο. Ένα άμεσο αποτέλεσμα θα είναι περισσότερος πόνος και ταλαιπωρία για τις εγκύους, με πιθανούς κινδύνους για την υγεία.

«Όταν ο Τραμπ λέει ότι δεν υπάρχει καμία ζημιά αν δεν πάρεις παρακεταμόλη στην εγκυμοσύνη, αυτό δεν είναι αλήθεια», δήλωσε η Γκάρντνερ. «Υπάρχει αρκετά μεγάλο σώμα αποδείξεων που δείχνει ότι αν ένας πυρετός μείνει χωρίς θεραπεία για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά την εγκυμοσύνη, υπάρχουν πιθανώς σοβαροί κίνδυνοι για την υγεία».

Υπάρχει επίσης μια γενικότερη υπονόμευση της εμπιστοσύνης στην επιστήμη και την ιατρική κοινότητα. «Οι έγκυες γυναίκες βομβαρδίζονται ήδη με μια σειρά από ατεκμηρίωτες πληροφορίες», είπε η καθηγήτρια Σάρα Χοκς, συνιδρύτρια του ερευνητικού φορέα Global Health 50/50 για την ισότητα των φύλων. «Αυτό τροφοδοτεί μια αφήγηση δυσπιστίας προς την επιστήμη, που είναι πραγματικά επικίνδυνη για την υγεία των γυναικών, ειδικά στην εγκυμοσύνη».

Για τους γονείς παιδιών με αυτισμό, πρόσθεσε η Χοκς, «έχεις εισαγάγει ένα τεράστιο βάρος στίγματος και ενοχής, ενώ τα επιστημονικά δεδομένα δεν το στηρίζουν».

Υπάρχει και κίνδυνος για την ψυχική υγεία των γυναικών. Η καθηγήτρια υγείας των γυναικών στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, Σακίλα Θανγκαρατινάμ, είπε ότι οι δηλώσεις αυτές πιθανότατα θα κάνουν τις γυναίκες πιο αγχώδεις κατά την εγκυμοσύνη και μετά τον τοκετό. «Οι γυναίκες θα μπορούσαν να περάσουν τα επόμενα δέκα χρόνια ανησυχώντας χωρίς λόγο», είπε.

Δεδομένης της δύναμης και της επιρροής που έχουν οι αμερικανικοί υγειονομικοί θεσμοί ως οργανισμοί καθορισμού προτύπων, οι οδηγίες που εκδίδει ο FDA πιθανότατα θα έχουν συνέπειες σε όλο τον κόσμο. Σε ορισμένες χώρες, η παρακεταμόλη είναι το βασικό παυσίπονο που δίνεται στον τοκετό. Αν οι γιατροί ή οι έγκυες γυναίκες το αποφύγουν, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερες περιπτώσεις μετατραυματικού στρες και σε περισσότερες γυναίκες που θα ζητούν καισαρική.

«Η παρακεταμόλη είναι μακράν το ασφαλέστερο παυσίπονο στην εγκυμοσύνη, οπότε αν οι γυναίκες διστάζουν να τη χρησιμοποιήσουν, θα υποφέρουν χωρίς λόγο», είπε η Τομλινσον. «Γενικά, οι γυναίκες είναι πολύ προσεκτικές με το τι παίρνουν κατά την εγκυμοσύνη».

Τι θα αλλάξει στις ΗΠΑ;

Ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) αλλάζει την ετικέτα του Tylenol, προειδοποιώντας για μια «πιθανή συσχέτιση» μεταξύ αυτισμού και λήψης του φαρμάκου στην εγκυμοσύνη. Έχει επίσης ειδοποιήσει πανεθνικά τους γιατρούς. Ο οργανισμός διευκρινίζει ότι δεν έχει αποδειχθεί αιτιώδης σχέση μεταξύ Tylenol και αυτισμού. Επισημαίνει επίσης ότι είναι το μόνο φάρμακο εγκεκριμένο για την αντιμετώπιση του πυρετού στην εγκυμοσύνη και ότι ο υψηλός πυρετός μπορεί να είναι επικίνδυνος για το μωρό στη μήτρα.

Αλλά οι ειδικοί ανησυχούν ότι η λιγότερο προσεκτική προτροπή του Τραμπ να «παλέψετε με νύχια και με δόντια για να μην το πάρετε» ίσως είναι αυτό που θα μείνει τελικά στο μυαλό πολλών ασθενών.

«Μπορείτε να φανταστείτε να πρέπει να καθίσετε και να σταθμίσετε την απόφαση;» είπε η Γκάρντνερ. «Ο γιατρός σας μπορεί να σας λέει ότι είναι ασφαλές να το χρησιμοποιήσετε, αλλά τα έντονα λόγια στη συσκευασία θα λένε ότι μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο αγέννητο μωρό σας. Είναι μια απαίσια θέση για να βρεθούν οι γονείς».

Ο FDA προχώρησε επίσης στην έγκριση ενός φαρμάκου που ονομάζεται λευκοβορίνη, μια μορφή φολικού οξέος, εν μέσω ερευνών που υποδηλώνουν ότι μπορεί να βελτιώσει ορισμένες από τις κοινωνικές και επικοινωνιακές δυσκολίες που βιώνουν τα αυτιστικά άτομα.

Πηγή: Guardian