Πώς μια κοινή λοίμωξη μπορεί να αναδιαμορφώσει τον εγκέφαλο των παιδιών

Την ημέρα των 8ων γενεθλίων του, ο Τσάρλι Ντράρι από το Ιλινόις των ΗΠΑ εμφάνισε ασυνήθιστη συμπεριφορά: ένα τικ στο μάτι, εμμονή με τα χέρια του και λίγες ώρες αργότερα πυρετό. Οι γιατροί διέγνωσαν στρεπτοκοκκική φαρυγγίτιδα, μια συνηθισμένη παιδική λοίμωξη. Όμως μέσα στις επόμενες εβδομάδες, η ζωή του παιδιού άλλαξε δραματικά: ανέπτυξε ακραία φοβία στις μυρωδιές, έντονο άγχος αποχωρισμού, αϋπνία, ανορεξία, παραισθήσεις και βίαιη συμπεριφορά.

«Έχασα το παιδί μου μέσα σε μία μέρα», λέει η μητέρα του, Κέιτ Ντράρι.

Μια άγνωστη διαταραχή: PANDAS

Μετά από μήνες αβεβαιότητας, οι γιατροί κατέληξαν ότι ο Τσάρλι έπασχε από το σπάνιο σύνδρομο PANDAS (Παιδιατρικές Αυτοάνοσες Νευροψυχιατρικές Διαταραχές που σχετίζονται με Στρεπτόκοκκο). Η πάθηση εμφανίζεται αιφνιδιαστικά, συχνά μετά από μια λοίμωξη του λαιμού, και χαρακτηρίζεται από ιδεοψυχαναγκαστικές συμπεριφορές, τικ, έντονες εναλλαγές διάθεσης, ψυχωσικά επεισόδια και κινητικές ή μαθησιακές δυσκολίες.

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι ένα μικρό ποσοστό παιδιών – πιθανόν 1 στα 12.000 – μπορεί να αναπτύξει PANDAS ή την ευρύτερη κατηγορία PANS (Παιδιατρικό Οξύ Νευροψυχιατρικό Σύνδρομο), που μπορεί να πυροδοτηθεί και από άλλες λοιμώξεις όπως η γρίπη, η Covid-19 ή ακόμη και η νόσος Lyme.

Όταν το ανοσοποιητικό «επιτίθεται» στον εγκέφαλο

Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι σε ορισμένα παιδιά το ανοσοποιητικό σύστημα «μπερδεύεται» και δημιουργεί αντισώματα που επιτίθενται σε υγιείς ιστούς, προκαλώντας φλεγμονή σε τμήματα του εγκεφάλου όπως τα βασικά γάγγλια. Εκεί εδράζονται λειτουργίες που σχετίζονται με την κίνηση, τη μάθηση, την ψυχική ισορροπία και τις συναισθηματικές αντιδράσεις.

«Το λάθος στέλεχος του στρεπτόκοκκου σε ένα άτυχο παιδί… μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφική ανοσολογική απάντηση», εξηγεί η παιδοψυχίατρος Σούζαν Σουέντο, η οποία περιέγραψε πρώτη το σύνδρομο τη δεκαετία του 1990.

Διάγνωση και αμφισβήτηση

Παρά την πρόοδο, η διάγνωση παραμένει δύσκολη. Δεν υπάρχει συγκεκριμένο τεστ ή βιοδείκτης που να επιβεβαιώνει την παρουσία του συνδρόμου. Ακόμη και στις μαγνητικές τομογραφίες, οι εγκεφαλικές αλλαγές είναι τόσο λεπτές που οι ακτινολόγοι συχνά αναφέρουν «φυσιολογικά ευρήματα». Έτσι, πολλά παιδιά απορρίπτονται ως «ψυχολογικά περιστατικά», με αποτέλεσμα καθυστέρηση της θεραπείας.

Η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής σε έκθεσή της το 2025 αναγνώρισε ότι το PANS είναι «πιθανότατα έγκυρη διάγνωση», αλλά τόνισε ότι η επιστημονική τεκμηρίωση παραμένει ελλιπής.

Θεραπείες και εμπόδια

Σε ήπιες περιπτώσεις, τα αντιβιοτικά, τα στεροειδή ή ακόμη και τα απλά παυσίπονα μπορούν να βελτιώσουν την κατάσταση. Όταν όμως τα συμπτώματα είναι σοβαρά ή παραμένουν για μεγάλο διάστημα, οι ασθενείς χρειάζονται πιο επεμβατικές θεραπείες όπως ενδοφλέβια ανοσοσφαιρίνη (IVIG) ή ανταλλαγή πλάσματος. Αυτές οι θεραπείες έχουν δείξει αποτελεσματικότητα, αλλά είναι δαπανηρές και συχνά δύσκολα προσβάσιμες.

Η Κέιτ Ντράρι θυμάται ότι η πρώτη θεραπεία με IVIG «έφερε πίσω τον γιο της», αλλά χρειάστηκε να πληρώσει χιλιάδες δολάρια. Το 2017, στο Ιλινόις ψηφίστηκε ο λεγόμενος «Νόμος του Τσάρλι», που υποχρεώνει τις ασφαλιστικές να καλύπτουν τις σχετικές θεραπείες, όμως ακόμη και έτσι η πρόσβαση παραμένει δύσκολη.

Ο πόνος των οικογενειών

Η έλλειψη ενημέρωσης και η δυσκολία πρόσβασης σε θεραπεία έχει οδηγήσει σε τραγωδίες. Η Λούλου Τζόνσον, ένα 11χρονο κορίτσι από το Νιου Τζέρσεϊ, εμφάνισε το σύνδρομο το 2019. Παρά τις θεραπείες, υπέφερε από υποτροπές και νοσηλείες μέχρι τον θάνατό της το 2021. Οι γονείς της ίδρυσαν ένα ταμείο για την έρευνα και δώρισαν τον εγκέφαλό της σε τράπεζα ιστών για επιστημονική μελέτη.

«Το όνειρό της ήταν να γίνει ανοσολόγος και να βοηθήσει παιδιά σαν κι εκείνη», λέει η μητέρα της.

Το βλέμμα στο μέλλον

Σήμερα, το PANDAS και το PANS αναγνωρίζονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και μελετώνται διεθνώς. Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι η έρευνα σε ιστούς ασθενών και η κατανόηση του μηχανισμού της νόσου θα οδηγήσουν σε πιο στοχευμένες θεραπείες και ευκολότερη διάγνωση.

Μέχρι τότε, όμως, οι οικογένειες συνεχίζουν να δίνουν μάχη για να σώσουν τα παιδιά τους από μια διαταραχή που ξεκινά με κάτι τόσο κοινό όσο… ένας πονόλαιμος.

Πηγή: BBC