Η Ενσυνειδητότητα ως απάντηση στο Στρες

Το άγχος, αποτελεί αντίδραση σε πραγματική ή πιθανή απειλή και πραγματοποιείται μέσω της ενεργοποίησης του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-επινεφρίδια (HPA axis) και του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Οι επιδράσεις του χρόνιου στρες στα κύρια βιολογικά συστήματα, το οποίο αναφέρεται επίσης ως αλλοστατικό φορτίο, μετριέται αντικειμενικά από νεύρο-βιολογικούς, μεταβολικούς, φλεγμονώδεις και ανοσολογικούς δείκτες.

Ο άξονας υποθάλαμος-υπόφυση-επινεφρίδια (HPA) του αυτόνομου νευρικού συστήματος ενεργοποιείται κυρίως από ψυχοκοινωνικούς στρεσογόνους παράγοντες και ως αποτέλεσμα η κορτιζόλη, ένας από τους πιο σημαντικούς βιοδείκτες στρες και κυρίως του ψυχολογικό στρες.

Η παρουσία ορμονών του στρες όπως η κορτιζόλη για μεγάλο χρονικό διάστημα προκαλεί ωευροτοξικότητα στον εγκέφαλο με πολλές αρνητικές επιπτώσεις στην προσοχή, τη μνήμη και τη συναισθηματική ρύθμιση και μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη και διατήρηση ψυχικών καταστάσεων. Επιπλέον, η αυξημένη κορτιζόλη οδηγεί σε απορρύθμιση του άξονα HPA επηρεάζοντας σημαντικά βιολογικά συστήματα όπως το καρδιαγγειακό, το ενδοκρινικό, το μεταβολικό και το ανοσοποιητικό σύστημα.

Μέσω της ενεργοποίησης του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος, επηρεάζεται και ο καρδιακός ρυθμός μεταξύ άλλων λειτουργιών. Ως αποτέλεσμα, το άγχος σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου και μεταβολικού συνδρόμου που επηρεάζει το 40% των ενηλίκων άνω των 60 ετών. Η μεταβλητότητα του καρδιακού ρυθμού (HRV), η χρονική διακύμανση του διαστήματος καρδιακών παλμών μαζί με την μέτρηση της αρτηριακής πίεσης (BP) δείχνει την επίδραση του στρες στην καρδιά.

Το χρόνιο στρες καταστέλλει επίσης την ανοσολογική λειτουργία αλλάζοντας το προφίλ των κυτοκινών και αυξάνοντας τις προφλεγμονώδεις κυτοκίνες όπως η ιντερλευκίνη-6 (IL-6). Οι αυξήσεις στους βιοδείκτες του στρες δεν σχετίζονται μόνο με την ψυχική υγεία και την λειτουργία της καρδιάς αλλά με την δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και χρόνιες παθήσεις. Ειδικότερα, οι αυξήσεις στην IL-6 σχετίζονται με τραυματισμούς και ιούς, αυτοάνοσα νοσήματα και ευπάθεια του ανοσοποιητικού συστήματος.

Στρες: Η ενσυνειδητότητα και τα αποτελέσματά της κατά του άγχους

Ενσυνειδητότητα σημαίνει «η επίγνωση που προκύπτει από την συνειδητή προσοχή στην παρούσα στιγμή και χωρίς κριτική».

Μέσω της καθημερινής πρακτικής ενσυνειδητότητας 45 λεπτών είτε με το body scan (καθοδηγούμενος διαλογισμός σε ξαπλωμένη θέση - παρόμοιο με τη γιόγκα νίντρα - που επανασυνδέει τους ασκούμενους με την αναπνοή και το σώμα τους), διαλογισμό σε καθιστή θέση, ενσυνείδητη γιόγκα (ήπια σε ένταση και ρυθμό γιόγκα με επίγνωση στην αναπνοή και σώμα) και καθημερινές πρακτικές όπως το να τρώμε με επίγνωση, τα οφέλη και τα αποτελέσματα στην ποιότητα ζωής είναι μεγάλα ακόμα και όταν υπάρχουν προβλήματα υγείας.

Τα προγράμματα ενσυνειδητότητας έχουν ως αποτέλεσμα μειωμένο άγχος και αντιδραστικότητα, αυξημένη προσοχή, αυτογνωσία, συναισθηματική ρύθμιση, γνωστική και ψυχολογική ευελιξία και πάνω από όλα ευεξία. Τα αποτελέσματα μετρούνταν παραδοσιακά υποκειμενικά με ερωτηματολόγια, ενώ τα τελευταία τουλάχιστον 20 χρόνια η αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων στη σωματική και ψυχική υγεία μετριέται με μεγαλύτερη ακρίβεια μέσω των βιολογικών δεικτών του στρες.

Οι βιολογικοί δείκτες στρες μετρούν πιο αντικειμενικά την επίδραση του στρες τσον οργανισμό αλλά και την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων ενσυνειδητότητας (Mindfulness) σε μη κλινικές και κλινικές ομάδες, σε ηλικιωμένους και σε νεότερους ανθρώπους, σε υγιή άτομα, σε άτομα με κίνδυνο ασθενειών και σε άτομα με απειλητικές για τη ζωή ασθένειες, που υποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα τους.

Για παράδειγμα, η μεταβλητότητα του καρδιακού ρυθμού (HRV) είναι ένας βιοδείκτης στρες που έχει βρεθεί ότι επηρεάζεται σταθερά από τα προγράμματα ενσυνειδητότητας δείχνοντας τη θετική επίδραση αυτών στα επίπεδα του στρες και στην κατάκτηση της σωματικής και ψυχικής υγείας. Οι παρεμβάσεις ενσυνειδητότητας καταστέλλουν τις φλεγμονές και προστατεύουν τη γήρανση των κυττάρων και έχουν πολύ θετική επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως φαίνεται μέσω των μειώσεων της προφλεγμονώδης κυτοκίνη όπως η IL-6 αλλά και της κορτιζόλης.

Ως συμπέρασμα, μέσω καθημερινής πρακτικής ήπιας σε ένταση και ρυθμό γιόγκα, μέσω καθημερινού διαλογισμού, είτε σε καθιστή είτε σε ξαπλωμένη θέση, αποκτάται συγκέντρωση του νου, επίγνωση της στιγμής, και αντί να είμαστε επικριτικοί γινόμαστε συμπονετικοί για εμάς και τους άλλους, και πάνω από όλα χτίζουμε μια ασπίδα για την ψυχική και σωματική μας υγεία.

Και στη yoga therapy, αυτό ακριβώς κάνουμε. Με βάση τις προσωπικές ανάγκες και περιορισμούς, τον τρόπο ζωής, το επίπεδο ενέργειας και την ηλικία σχεδιάζεται από κοινού από τον θεραπευτή και τον πελάτη/ασθενή ένας προσωπικός διαλογισμός και μια πρακτική γιόγκα που να εστιάζει και να καλύπτει αυτές τις προσωπικές ανάγκες.