Η καρδιά του αθλητή και το επίκαιρο πεδίο της Αθλητικής Καρδιολογίας

Πολύ συχνά προβάλλονται στα ΜΜΕ περιστατικά αιφνίδιου θανάτου αθλητών κατά την διάρκεια αγωνιστικής δραστηριότητας. Επιπλέον, αυτή την εποχή του χρόνου ξεκινούν αθλητικές δραστηριότητες παιδιών, εφήβων και νέων ατόμων γενικότερα σε ερασιτεχνικό και επαγγελματικό επίπεδο. Μάλιστα ο προ-αθλητικός ιατρικός έλεγχος αποτελεί επίκαιρο αντικείμενο διεπιστημονικής συζήτησης μεταξύ των εμπλεκομένων επιστημονικών εταιρειών. Έτσι τα πιθανά προβλήματα της καρδιάς των αθλητών (μια κατηγορία νέων κυρίως ατόμων για τα οποία αποτελεί κοινή πεποίθηση ότι χαίρουν άκρας υγείας) έχουν επίσημα ενταχθεί σε ένα ξεχωριστό επιστημονικό αντικείμενο αυξανόμενου ενδιαφέροντος, την αθλητική καρδιολογία (sports cardiology). Με αφορμή το αντικείμενο της Αθλητικής Καρδιολογίας προχώρησα σε μια ουσιώδη συζήτηση με την καρδιολόγο Δήμητρα Αντωνακάκη, η οποία διαθέτει αξιόλογη εκπαίδευση και πολύτιμη εμπειρία στο αντικείμενο αυτό. Η κα Αντωνακάκη εργάζεται ως Επιμελήτρια στο Τμήμα Κληρονομικών & Σπανίων Καρδιαγγειακών Παθήσεων και Μαγνητικής Καρδιάς στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο.

Δήμητρα Αντωνακάκη - βιογραφικό

Η Δήμητρα Αντωνακάκη είναι μια νέα καρδιολόγος η οποία μετά την αποφοίτηση της από την Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ απέκτησε ειδικότητα καρδιολογίας στo Λονδίνο (UK). Στη συνέχεια εξειδικεύτηκε στις Κληρονομικές και Σπάνιες Καρδιακές Παθήσεις και την Καρδιαγγειακή Απεικόνιση στο Barts Heart Centre. Βραβεύτηκε με υψηλού κύρους υποτροφία από το St. George’s University of London για να φοιτήσει στο Sports Cardiology MSc, το μοναδικό στην Ευρώπη πρόγραμμα Μάστερ στην Αθλητική Καρδιολογία από το οποίο αποφοίτησε με διάκριση. Διορίστηκε ως Επιμελήτρια στις Κληρονομικές & Σπάνιες Καρδιαγγειακές Παθήσεις στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Οξφόρδης (John Radcliffe University Hospital), ενώ παράλληλα της δόθηκε ο τιμητικός τίτλος Senior Clinical Lecturer (Hons) από το St George’s University of London στο αντικείμενο «Advanced Management and Genomics of Inherited Cardiac Conditions» ως ενότητα του Sports Cardiology. Έχει διατελέσει εκπρόσωπος ειδικευομένων και εξειδικευομένων σε εθνικό επίπεδο (UK) στο αντικείμενο των Κληρονομικών Καρδιαγγειακών Παθήσεων (AICC-Association of Inherited Cardiac Conditions- UK Trainee Representative) ενώ είναι ενεργό μέλος του EAPC (European Association of Preventive Cardiology) Sports Cardiology & Exercise Section όπως και του Media Task Force-Council on Cardiovascular Genomics ESC (European Society of Cardiology).

Ακολουθούν τα στοιχεία του διαλόγου μου με την κα Αντωνακάκη, σε μορφή ερωτήσεων-απαντήσεων, πάνω σε κρίσιμα ζητήματα της «καρδιάς του αθλητή» και του αντικειμένου της αθλητικής καρδιολογίας:

Στην Ελλάδα τα όρια συχνά μεταξύ συναφών ειδικοτήτων είναι αρκετά γκρίζα και ασαφή. Πώς διακρίνονται τα όρια μεταξύ Αθλητικής Ιατρικής και Αθλητικής Καρδιολογίας;

Η Aθλητική Iατρική και η Aθλητική Kαρδιολογία (Sports Cardiology) είναι δυο διαφορετικές ειδικότητες που ασχολούνται με τη διάγνωση, την περίθαλψη και την πρόληψη προβλημάτων υγείας που αφορούν σε πληθυσμούς αθλητών. Και τα δύο αυτά πεδία εστιάζουν στη βελτιστοποίηση της υγείας και της επίδοσης των αθλητών. Υπάρχουν όμως κάποιες σημανtικές διαφορές μεταξύ των δύο.

Η Αθλητική Ιατρική εστιάζει στο μυοσκελετικό σύστημα. Είναι ένα πεδίο με διαφορετικές ειδικότητες που ασχολείται με την πρόληψη, τη διάγνωση, την παρακολούθηση και τη θεραπεία προβλημάτων και κακώσεων στα οστά, τις αρθρώσεις και τους μυς. Περιλαμβάνει φυσικοθεραπεία και αποκατάσταση/ αποθεραπεία με τεχνικές που βοηθούν τους αθλητές να αναρρώνουν από τραύματα και να βελτιώνουν τη γενική φυσική τους κατάσταση.

Από την άλλη μεριά, η Αθλητική Καρδιολογία ασχολείται με την πρόληψη, παρακολούθηση, διάγνωση και θεραπεία καρδιαγγειακών νοσημάτων, εξειδικευμένα στους αθλητές. Γνωρίζουμε πλέον πολύ καλά ότι το καρδιαγγειακό σύστημα προσαρμόζεται στην εκάστοτε άσκηση με αποτέλεσμα να συμβαίνουν αλλαγές στη φυσιολογία, τη μορφολογία και ανατομία ανάλογες με τα χαρακτηριστικά τόσο της συγκεκριμένης-τακτικής-άσκησης, όσο και του αθλητή. Αθλητική Ιατρική και Αθλητική Καρδιολογία συνεργάζονται στενά.

Ποιο είναι το ακριβές αντικείμενο του γιατρού που είναι ειδικός στην Αθλητική Καρδιολογία (Sports Cardiology) και πώς αλληλοεπιδρά με το Γενικό Καρδιολόγο;

O Καρδιολόγος που ασχολείται με Αθλητική Καρδιολογία (βλ. και τον όρο Αθλητική Καρδιά) παρακολουθεί αθλητές που έχουν ήδη διαγνωστεί με κάποιο καρδιαγγειακό πρόβλημα και προσαρμόζει την θεραπεία στην αθλητική τους δραστηριότητα, ενώ παράλληλα φροντίζει ώστε ο αθλητής να επιστρέψει όσο το δυνατό συντομότερα και με ασφαλή τρόπο στον προηγούμενο τύπο προπόνησης. Επιπλέον, στις εξειδικευμένες υπηρεσίες που παρέχονται στην Αθλητική Καρδιολογία περιλαμβάνεται η εξέταση αθλητών που εμφανίζουν κάποια συμπτώματα και απαιτείται να διερευνηθούν ώστε να προληφθεί κάποιο πιθανά επικίνδυνο καρδιαγγειακό συμβάν ή επιδείνωση κάποιας υποκείμενης κατάστασης/πάθησης. Αυτό γίνεται δίνοντας εξατομικευμένες συμβουλές και με παράλληλη θεραπεία–εφόσον χρειάζεται-με όσο το δυνατό λιγότερη διαφοροποίηση της προπόνησής τους. Να σημειωθεί ότι οι αθλητές έχουν συχνά άτυπα συμπτώματα- ακόμα και σε προχωρημένα στάδια μιας καρδιαγγειακής πάθησης- καθώς λόγω άθλησης έχουν αναπτύξει μεγάλες εφεδρείες. Σε κάποιες περιπτώσεις, κυρίως σε τακτική και υψηλής έντασης άσκηση, λόγω των φυσιολογικών αλλαγών που περιγράψαμε παραπάνω, υπάρχει περίπτωση να θεωρηθεί παθολογικό κάποιο εύρημα και να αποκλειστεί από την άσκηση ο αθλητής μόνιμα ή περιστασιακά χωρίς σοβαρό λόγο, καθώς το εύρημα αντιπροσωπεύει απλά μια φυσιολογική προσαρμογή στην άσκηση. Τέλος, δεν αποκλείεται μια παθολογική κατάσταση να συνυπάρχει και να εκφράζεται διαφοροποιημένη ή συγκεκαλυμμένη μέσα σε αυτή τη φυσιολογική προσαρμογή του καρδιαγγειακού συστήματος.

Ένα συχνό παράδειγμα σύγχυσης είναι οι υποκείμενες/υποθάλπουσες μυοκαρδιοπάθειες που ενίοτε προσομοιάζουν στον φαινότυπο των αθλητών. Εδώ έρχεται και η πιο σημαντική συμβολή της εξειδίκευσης: η διαφορική διάγνωση και η έγκαιρη αναγνώριση για τη σωστή και εξατομικευμένη αντιμετώπιση του αθλητή. Εδώ ο ειδικός της αθλητικής καρδιολογίας συνεργάζεται στενά με τον κλινικό καρδιολόγο που υποψιάζεται κάποια πάθηση στον αθλητή ή τον ασθενή που έχει εξετάσει και τον παραπέμπει για περαιτέρω έλεγχο και συμβουλευτική η οποία αφορά στην άσκηση.

Ποια είναι τα κυριότερα διαγνωστικά εργαλεία του Αθλητικού Καρδιολόγου σήμερα;

Ένα λεπτομερές ατομικό και οικογενειακό ιστορικό με συγκεκριμένες και στοχευμένες ερωτήσεις ώστε να αντληθούν χρήσιμες πληροφορίες για τη διαχείριση του αθλητή, είναι από τα πιο σημαντικά εργαλεία. Η συχνότητα της άσκησης, η έντασή της, η διάρκειά της, ο τύπος της άσκησης και οι μεταβολικές απαιτήσεις αυτής, καθώς και η αλληλεπίδραση με το χαρακτηριστικά του αθλητή είναι η γνώση κλειδί της εξειδίκευσης. H κλινική εξέταση και το καρδιογράφημα είναι τα θεμελιώδη διαγνωστικά εργαλεία. Σε ασυμπτωματικό αθλητή χωρίς κάποιο ύποπτο εύρημα που έρχεται για προαθλητικό έλεγχο, αυτά είναι αρκετά. Ανάλογα με το επίπεδο του αθλητή, ίσως χρειαστεί και υπερηχογραφική μελέτη καρδιάς (triplex καρδιάς) και μεγάλων αγγείων, ενίοτε προσθέτοντας εξειδικευμένους διαγνωστικούς δείκτες στο πρωτόκολλο μελέτης. Από εκεί και πέρα, είτε αν τεθεί υποψία κάποιας πάθησης είτε αν ο αθλητής αναφέρει συμπτώματα, ο περαιτέρω έλεγχος διαμορφώνεται ανάλογα, με πιο σημαντικές εξετάσεις να είναι το Holter ρυθμού 24-ώρου, το τεστ κοπώσεως (ενίοτε με συγκεκριμένα πρωτόκολλα άσκησης) και η καρδιοαναπνευστική δοκιμασία κόπωσης (CPET) με ή χωρίς ταυτόχρονη υπερηχογραφική μελέτη. Η Μαγνητική Τομογραφία Καρδιάς δίνει πολλές φορές απαντήσεις σε τυχόν διλήμματα.

Η μακροχρόνια συστηματική άθληση έχει κάποιες επιπτώσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα. Τι διαφοροποιεί αυτό που λέμε αθλητική καρδιά από τα παθολογικά ζητήματα που δεν προκλήθηκαν από τον ίδιο τον αθλητισμό;

Περιγράψαμε αδρά παραπάνω το ρόλο κάποιων από τις παραμέτρους της άσκησης που διαφοροποιούν την φυσιολογία της καρδιάς των αθλητών. Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη καθώς, για παράδειγμα, ακόμα και αν όλα τα χαρακτηριστικά της άσκησης είναι τα ίδια για δύο αθλητές, οι μελέτες δείχνουν ότι η εικόνα του καρδιαγγειακού συστήματος μπορεί να είναι διαφορετική και άμεσα εξαρτώμενη από την ηλικία, το φύλο, την φυλετική καταγωγή, την ηλικία που ξεκίνησε την άσκηση ή άλλαξε τρόπο άσκησης ο αθλητής, και φυσικά το γενετικό του υπόστρωμα. Το «ηλεκτρικό» σύστημα της καρδιάς, η λειτουργία και η μορφολογία της καρδιάς και των αγγείων προσαρμόζονται.

Σε ασυμπτωματικούς αθλητές χωρίς ατομικό και οικογενειακό ιστορικό, έχουμε πλέον κατευθυντήριες οδηγίες και μελέτες στη φαρέτρα μας που μας υπαγορεύουν ποιες αλλαγές αναμένουμε να δούμε φυσιολογικά. Υπάρχουν βέβαια και γκρίζες ζώνες, για τις οποίες χρησιμοποιούμε στοχευμένες εξετάσεις, τα αποτελέσματα των οποίων στη συνέχεια συγκεντρώνουμε και αναλύουμε για τη διαφορική διάγνωση. Εφόσον όμως έχουμε οποιαδήποτε συμπτωματολογία, μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου, αυτή δεν οφείλεται σε αθλητική δραστηριότητα. Σε κάποιες περιπτώσεις, μια πιο στενή παρακολούθηση είναι σημαντική για να επιβεβαιώσουμε πως αυτό που βλέπουμε δεν είναι μια πρώιμη έκφραση κάποιας παθολογίας.

Ειδικά αυτή την εποχή, έναρξης σχολείων και δραστηριοτήτων, οι πάντες ασχολούνται με τον προ-αθλητικό έλεγχο. Πώς διαφοροποιείται ο ερασιτεχνικός αθλητισμός και η μη συστηματική εμπλοκή σε αθλητικές δραστηριότητες από τον πρωταθλητισμό όσον αφορά τον προαθλητικό έλεγχο;

Πολύ ωραία ερώτηση. Αθλητές δεν είναι μόνο εκείνοι που συμμετέχουν σε υψηλού επιπέδου αγώνες ή κάνουν πολλά χρόνια ή άπειρες ώρες την εβδομάδα προπόνηση. Υπάρχουν στη βιβλιογραφία διαφορετικοί και ποικίλοι ορισμοί που διαφοροποιούν τον ερασιτεχνικό αθλητισμό από τον πρωταθλητισμό και, ακόμη περισσότεροι που οριοθετούν τα διάφορα επίπεδα αθλητών. Ο πιο ευρέως χρησιμοποιούμενος διαχωρισμός είναι αυτός που ορίζει ως αθλητή το άτομο που προπονείται συστηματικά με σκοπό τη συμμετοχή του σε αγώνες ή με έμφαση στη βελτιστοποίηση της φυσικής του κατάστασης. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι αθλητές δεν είναι μόνο νέοι και τα παιδιά, αλλά και οποιασδήποτε ηλικίας άνθρωποι (individuals) που συμμετέχουν σε αγώνες οποιουδήποτε επιπέδου- από τοπικό μέχρι παγκόσμιο. Η τελευταία ευρωπαική ταξινόμηση κατατάσσει ώς ελίτ (elite) αθλητές εκείνους οι οποίοι προπονούνται ≥10 ώρες/εβδομάδα; ανταγωνιστικούς (competitive) αθλητές ≥6 ώρες/εβδομάδα, και ερασιτέχνες (recreational) αθλητές ≥ 4 ώρες/εβδομάδα. Ωστόσο, αυτή η κατηγοριοποίηση είναι κάπως αυθαίρετη καθώς γνωρίζουμε ότι κάποιοι ερασιτέχνες αθλητές, όπως οι μεγάλων αποστάσεων ποδηλάτες, ασκούνται σε μεγαλύτερο όγκο άσκησης συγκριτικά με κάποιους επαγγελματίες αθλητές σε αθλήματα όπως πχ η επιτραπέζια αντισφαίριση.

Προαθλητικός έλεγχος στην Ευρώπη, ποιο είναι το θεσμικό πλαίσιο σε σχέση με την Ελλάδα; που βρίσκεται σήμερα η Aθλητική Kαρδιολογία (Sports Cardiology) στην Ελλάδα ως αντικείμενο και τι αντίστοιχα γίνεται στην Ευρώπη;

Σε κάποιες χώρες δεν είναι υποχρεωτικός ο προαθλητικός έλεγχος και η διεξαγωγή του διαμορφώνεται κατ’επίκληση από τον Όμιλο στον οποίο ανήκει ο αθλητής, ή για τη συμμετοχή του σε συγκεκριμένους αγώνες. Στις χώρες που είναι υποχρεωτικός, υπάρχουν διαφορετικά πρωτόκολλα για τη διεξαγωγή του ανά την Ευρώπη, απόρροια συνήθως δυνατοτήτων του κάθε συστήματος ή και του αθλητικού συλλόγου του αθλητή, των καταστατικών και της νομοθεσίας της χώρας.

Στην Ελλάδα, σχετικά πρόσφατα έγινε υποχρεωτική η λεγόμενη Κάρτα Υγείας Αθλητή η οποία υπογράφεται από φορείς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας φροντίδας υγείας και από Καρδιολόγους μετά τις ιατρικές εξετάσεις που κρίνεται ότι χρειάζεται ο αθλητής. Γιατροί άλλων ειδικοτήτων μπορούν να υπογράψουν επίσης με προϋπόθεση ότι είναι πιστοποιημένοι και ύστερα από εκπαίδευση για αυτό το σκοπό. Η κάρτα αποτελεί προϋπόθεση για τη συμμετοχή σε προπονήσεις και αγώνες. Η πιστοποίηση αυτή της ικανότητας προς άθληση αποτελεί προσωπικό έγγραφο του αθλητή, βρίσκεται στην κατοχή του και ισχύει για ένα (1) έτος από τη θεώρησή της, μετά το οποίο χρειάζεται επανεξέταση.

Γίνεται μεγάλη συζήτηση τα τελευταία χρόνια για τον αιφνίδιο θάνατο στα γήπεδα. Πόσο συχνός είναι τελικά με βάση αντικειμενικά τελευταία δεδομένα και στοιχεία; Τα ΜΜΕ συχνά δημιουργούν την εντύπωση στο κοινό ότι ο αιφνίδιος θάνατος κατά την άθληση είναι συχνό φαινόμενο.

Ο ξαφνικός θάνατος ενός αθλητή αποτελεί ένα τραγικό γεγονός, πέραν της είδησης του θανάτου ενός ανθρώπου, οι αθλητές, κατά παράδοση, συμβολίζουν την πιο υγιή ομάδα του πληθυσμού και αποτελούν σύμβολα υγείας και ευρωστίας διαχρονικά. Η απώλεια ενός συναθρώπου, πόσο μάλλον νέου, και φαινομενικά τουλάχιστον, υγιούς έχει και προεκτάσεις κοινωνικο-οικονομικές. Αν κοιτάξουμε λίγο πιο προσεκτικά, πράγματι, η κάλυψη από τα ΜΜΕ γίνεται συνήθως σε μεγάλους αγώνες και εκδηλώσεις. Αυτό συνεπάγεται και την παρουσία μεγάλου κοινού κι έτσι η κοινή θέα ενός τόσο συγκλονιστικού συμβάντος σε τέτοια έκθεση γίνεται ακόμα πιο τραυματική και παίρνει ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις. Αιφνίδιος θάνατος δεν συμβαίνει μόνο σε αυτούς που αθλούνται σε υψηλές κατηγορίες ή που αθλούνται πολύ. Μπορεί να συμβεί και σε ερασιτέχνες αθλητές.

Η αλήθεια είναι όμως ότι ο αιφνίδιος θάνατος είναι σπάνιο φαινόμενο. Τα τελευταία επίσης χρόνια που έχει βελτιωθεί η σωστή καταγραφή και διερεύνηση του αιφνιδίου θανάτου, φαίνεται πως στους αθλητές είναι εξαιρετικά πιο σπάνιoς και δεν υπάρxουν πειστικά στοιχεία ότι είναι υψηλότερος του γενικού πληθυσμού. Πόσο μάλλον όταν κανείς αναλογιστεί ότι κάποιοι από αυτούς τους θανάτους δε συμβαίνουν κατά τη διάρκεια του αγώνα ή της προπόνησης όπως συχνά πιστεύεται. Ο προ-αθλητικός έλεγχος και η σωστή πρόληψη και προσέγγιση του αθλητή που είναι ασυμπτωματικός, ή μπορεί να έχει κάποια προβλήματα υγείας, είναι το κλειδί για να αποφευχθούν τέτοια τραγικά γεγονότα.

«Κάλλιον του θεραπεύειν το προλαμβάνειν» υποστήριζε ο Ιπποκράτης και ο ευσεβής πόθος όλων όσων εργάζονται στον τομέα της υγείας είναι μέσα από αυτές τις συζητήσεις και τα περιστατικά να αυξηθεί το awareness ώστε να αναγνωρίζονται εγκαίρως τέτοιες παθήσεις. Επιτρέψτε μου συμβολικά να παραθέσω εδώ αυτό το πολύ σημαντικό link το οποίο έχει κοινοποιηθεί πρόσφατα από έναν από τους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς για τις καρδιαγγειακές παθήσεις στην Αγγλία (https://www.bhf.org.uk/revivr)

Σε ποιες περιπτώσεις θα επιτραπεί η συνέχιση της άθλησης μετά την διάγνωση κάποιου καρδιολογικού προβλήματος; είναι πολύ σημαντικό το ζήτημα για έναν άνθρωπο στον οποίο τα σπορ δίνουν απόλυτο νόημα στη ζωή του.

Θα άλλαζα την διατύπωση της ερώτησης και θα ρωτούσα σε ποιες περιπτώσεις δεν θα επιτρεπόταν η συνέχιση της άθλησης μετά τη διάγνωση κάποιου καρδιολογικού προβλήματος. Η απάντηση είναι ότι σε πολύ λίγες περιπτώσεις απαιτείται πλήρης αποκλεισμός από την άσκηση. Κι εκεί ακριβώς έρχεται να ενισχύσει τη σωστή αντιμετώπιση των αθλητών-ασθενών η Αθλητική Καρδιολογία. Συνηθέστερα, εφόσον διαπιστωθεί κάποιο πρόβλημα, ενδέχεται να χρειαστεί κάποιο μικρό χρονικό διάστημα για την περαιτέρω διερεύνηση-εφόσον δε μιλάμε για κάτι που αντιμετωπίζεται και θεραπεύεται σχετικά άμεσα. Σε αυτό το χρόνο δίνονται κάποιες οδηγίες και συστάσεις σχετικά με τον τρόπο που συνεχιστεί η άθληση έτσι ώστε αυτή να διεξάγεται με ασφαλή τρόπο. Εάν το πρόβλημα επιλυθεί, τότε δίνονται οδηγίες σχετικά με την ασφαλή και σταδιακή επιστροφή του αθλητή στην προηγούμενη κατάσταση και το αθλητικό του δυναμικό.

Σε περιπτώσεις που κάποια νόσος δεν επιτρέπει τη συνέχιση της προπόνησης του εκάστοτε αθλητή, τότε συζητούμε με λεπτομέρεια τα δεδομένα που έχουμε (σχετικά με άσκηση του στα πλαίσια της πάθησης του) και φτιάχνουμε από κοινού μια κατά το δυνατόν ασφαλή πρόταση εξατομικευμένης άθλησης. Για όσους συναναστρεφόμαστε με αθλητές, είμαστε ή έχουμε υπάρξει αθλητές, γνωρίζουμε πολύ καλά ότι η προπόνηση δεν συνιστά απλά «άσκηση» αλλά τρόπο σκέψης και κυρίαρχη φιλοσοφία ζωής.

Πότε χρειάζεται να προβεί κανείς σε γενετικό έλεγχο σε αθλητή με κλινικό καρδιολογικό πρόβλημα; πόσο συχνά βοηθάει ο γενετικός έλεγχος;

Όπως και στο γενικό πληθυσμό, έτσι και στους αθλητές ο γενετικός έλεγχος χρησιμοποιείται πρωτίστως για αθλητές με καρδιαγγειακές παθήσεις οι οποίες έχουν μεγάλη πιθανότητα να είναι κληρονομικές, ούτως ώστε να τους δοθεί η κατάλληλη συμβουλευτική για παρακολούθηση και θεραπεία καθώς και για την προπόνησή τους. Σε άλλες περιπτώσεις, εφόσον υπάρχει κληρονομική νόσος με γνωστό γονίδιο στην οικογένεια, μπορεί να διενεργηθεί στοχευμένος γονιδιακός έλεγχος.

Τέλος, όταν υπάρχει υποψία γενετικής νόσου και ύστερα από διερεύνηση, ο αθλητής εξακολουθεί να εμπίπτει στην προαναφερθείσα «γκρίζα ζώνη», ο γενετικός έλεγχος είναι πολύ πιθανό να βοηθήσει στη διαφορική διάγνωση και να δώσει έτσι την απάντηση.

Ο γενετικός έλεγχος δεν είναι εξέταση ρουτίνας. Είναι μια πολύ εξειδικευμένη εξέταση η οποία απαιτεί συμβουλευτική πριν την διενέργειά της από εξειδικευμένες σε κληρονομικές παθήσεις ομάδες καθώς και μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος. Η ερμηνεία των αποτέλεσμάτων είναι μια πολύπλοκη διαδικασία και αναμφίβολα έχει συνέπειες όχι μόνο για τους αθλητές αλλά και για τις οικογένειές τους.

Ο Δυτικός κόσμος πάσχει από έλλειψη άσκησης και φυσικής δραστηριότητας. Όμως αθλητισμός ή πρωταθλητισμός;

Και αθλητισμός και πρωταθλητισμός με προ-αθλητικό έλεγχο, με σωστή και εξατομικευμένη καθοδήγηση!