Γιώργος Παππάς: Να κατανοήσουμε την έννοια της πλανητικής υγείας

Μολονότι εδώ και πάνω από ένα εξάμηνο είναι διαθέσιμα στους πάντες (τουλάχιστον στον Δυτικό κόσμο) μία σειρά από εξαιρετικά αποτελεσματικά εμβόλια κατά του κορωνοϊού, ακόμη βρισκόμαστε μάλλον νωρίς στην οριστική τιθάσευση της πανδημίας, κυρίως λόγω του μεγάλου αριθμού ανεμβολίαστων/αρνητών και των διαρκών μεταλλάξεων του ιού — το χειμωνιάτικο δίμηνο που έχουμε μπροστά μας είναι, δυστυχώς, απρόβλεπτο. Ωστόσο, η οριστική λύση (πιστεύουμε ότι) δεν θα αργήσει. Σε κάθε περίπτωση όμως, είναι απολύτως βέβαιο ότι το μέλλον θα έχει και άλλες πανδημίες. Πώς πρέπει, λοιπόν, να προετοιμαστούμε για την επόμενη πανδημία; Ή μήπως είναι άραγε νωρίς για κάτι τέτοιο; Θέσαμε αυτό το ερώτημα σε τέσσερις έγκριτους επιστήμονες, στον Γιώργο Καργιολάκη, τον Γιώργο Παππά, τη Μυρτάνη Πιερή και τον Γιάννη Πρασσά, τις σχεδόν καθημερινές παρεμβάσεις των οποίων παρακολουθούν χιλιάδες άνθρωποι στη χώρα μας —και τους ευχαριστούμε θερμά για αυτό—, και ιδού τι είχαν την καλοσύνη να μας απαντήσουν.

Μπορούμε να προλάβουμε την επόμενη πανδημία; Αυτό απαιτεί πρώτον τροποποίηση ανθρωποκεντρικών συμπεριφορών και κατανόηση της έννοιας της πλανητικής υγείας. Η εκχέρσωση δασικών εκτάσεων θα μας φέρνει σε επαφή με κρυμμένα παθογόνα. Οι συνθήκες της βιομηχανικής εκτροφής ζώων θα προδιαθέτουν πάντα εμφάνιση νέων στελεχών ή μεταπήδηση παθογόνων με τελικό αποδέκτη τον άνθρωπο. 

Μπορούμε να ενισχύσουμε το σύστημα ενεργότητάς μας απέναντι σε πιθανούς κινδύνους; Θα πρέπει να αναγνωρίσουμε πιθανούς στόχους (δεν είναι εύκολο, αναλογιστείτε ότι το 2001, αν έλεγες κορωνοϊός, θα γελούσαν όλοι οι αρμόδιοι), να εξερευνήσουμε τη διάχυσή τους στο περιβάλλον και τη δυναμική τους, να αναπτύξουμε παγκόσμια λειτουργικά συστήματα ανίχνευσης αναδυόμενων παθογόνων, να μοιραστούμε έγκαιρα την πληροφορία, να δράσουμε προληπτικά, εν ανάγκη και με κάποιους ταξιδιωτικούς περιορισμούς. Βασικά χρειαζόμαστε έναν λιγότερο διπλωματικό και περισσότερο επεμβατικό Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, αλλά δεν είμαι σίγουρος αν τον θέλουμε.   

Μπορούμε να είμαστε έτοιμοι ως πολιτεία; Θέλει ανάπτυξη δομών διάγνωσης και παρεμβάσεων δημόσιας υγείας, θέλει ετοιμότητα αντιμετώπισης στην κοινότητα και υποστηρικτικές γραμμές κάθε είδους, θέλει στοκ ατομικών μέσων προστασίας, θέλει ενίσχυση της εγγραμματοσύνης του πληθυσμού –ειδικά της εγγραμματοσύνης υγείας–, θέλει ταχεία κατανόηση ΚΑΙ από την πολιτεία των δεδομένων, και προληπτική δράση. 

Η επιστήμη μαθαίνει; Ευελπιστώ να έμαθε πώς να κάνει σωστές κλινικές μελέτες· είδαμε πολλές και ταχείες. Οι ρυθμιστικοί οργανισμοί (π.χ. FDA και ΕΜΑ) καλό είναι να συντονιστούν επιτέλους.   

Όλα αυτά εξυπακούεται πως πρέπει να κατανέμονται ισότιμα ανά τον κόσμο: οι κοινωνικές ανισότητες θα υποθάλπουν επιδημικά κύματα και ενίοτε θα πολλαπλασιάζουν παθογόνα που αλλιώς δεν θα έβρισκαν δίοδο προς πανδημικές δυναμικές.

Ο Γιώργος Παππάς είναι Παθολόγος, ερευνητής για τα επιδημιολογικά των λοιμώξεων