Αθανάσιος Θεοχάρης: Το πρόβλημα των ναρκωτικών δεν είναι μονόπλευρο

Ο Οργανισμός Κατά των Ναρκωτικών ή αλλιώς ΟΚΑΝΑ ξεκίνησε να λειτουργεί από το 1995. Μπορείτε συνοπτικά να μας παρουσιάσετε τους σκοπούς και τις δράσεις του όλα αυτά τα χρόνια;

Ο Οργανισμός κατά των Ναρκωτικών έχει αναπτύξει και λειτουργεί 67 Μονάδες Ολοκληρωμένης Θεραπείας της Εξάρτησης (ΜΟΘΕ) σε όλη την Ελλάδα, 9 Στεγνά Προγράμματα και 4 Μονάδες Άμεσης Πρόσβασης.

Οι υπηρεσίες του ΟΚΑΝΑ εναρμονίζονται με τις κοινωνικές εξελίξεις και αναπροσαρμόζονται κατάλληλα, προκειμένου να ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες των θεραπευομένων, ενώ καλύπτουν τρεις βασικούς πυλώνες:

• την Πρόληψη,
• την Θεραπεία και
• την Αποκατάσταση/ Κοινωνική Επανένταξη.

Στον τομέα της Πρόληψης ο Οργανισμός σε συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει αναπτύξει ένα εκτεταμένο δίκτυο 75 Κέντρων Πρόληψης σε όλη την Ελλάδα.

Στο πλαίσιο της Θεραπείας και Αποκατάστασης παρέχει αφενός υπηρεσίες Μείωσης της Βλάβης (Υπηρεσία Streetwork, Σταθμός Φροντίδας Εξαρτημένων Ατόμων, Μονάδα Άμεσης Βοήθειας και Υποστήριξης), οι οποίες συνεπικουρούνται και ενισχύονται μέσω υπηρεσιών ενός δικτύου δομών άμεσης πρόσβασης, αφετέρου υπηρεσίες που ενισχύουν τη θεραπευτική πορεία των ωφελουμένων (Εξειδικευμένο Κέντρο Κοινωνικής και Επαγγελματικής Ένταξης, Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας, Υπηρεσία υποστήριξης γονέων-μελών των θεραπευτικών προγραμμάτων, Αθλητικά Προγράμματα και Νομική Υποστήριξη).

Στρατηγική επιλογή για τον Ο.ΚΑ.ΝΑ. αποτελεί η συνεργασία με Υπουργεία, Τοπική Αυτοδιοίκηση, κοινωνικούς φορείς, Πανεπιστημιακά Ιδρύματα και ΜΚΟ.

Είστε ένας νέος άνθρωπος και βρεθήκατε πρόσφατα σε μία πολύ κρίσιμη θέση. Ποιο είναι το προσωπικό σας στοίχημα για την θητεία σας ως Πρόεδρος του Οργανισμού;

Ο ΟΚΑΝΑ είναι ένας οργανισμός που έχει ταλαιπωρηθεί αρκετά τα προηγούμενα χρόνια. Οι υπηρεσίες που παρέχει αφορούν και καλύπτουν ένα εκτενές και δύσκολο κομμάτι του προβλήματος της χρήσης ψυχοδραστικών ουσιών. Οι εξυπηρετούμενοι δικαιούνται και πρέπει να έχουν άμεσα πρόσβαση στις υπηρεσίες τόσο της θεραπείας, όσο και της μείωσης βλάβης. Το στοίχημα για μένα είναι να ευαισθητοποιήσουμε με πιο ουσιώδη τρόπο απέναντι στο πρόβλημα της χρήσης ουσιών τόσο την κοινωνία, όσο και τους ίδιους τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη να κάνουν χρήση των υπηρεσιών μας.

Απώτερος στόχος είναι η διασύνδεση των ουσιοεξαρτημένων με τον ΟΚΑΝΑ και τις υπηρεσίες του καθώς και η δυνατότητα για άμεση πρόσβασή τους σε αυτές. Επιτυγχάνοντας αυτόν το στόχο το αντίκρισμα σε κοινωνικό επίπεδο θα είναι άμεσο και απτό.

Παράλληλα, στη στόχευσή μας συμπεριλαμβάνεται η προετοιμασία και οργάνωσή μας για να αντιμετωπίζουμε έκτακτες καταστάσεις οφειλόμενες σε εξωγενείς παράγοντες χωρίς να διαταράσσεται η εύρυθμη λειτουργία του Οργανισμού. Πιο συγκεκριμένα αναφέρομαι στην πανδημία του ιού Covid-19 με την οποία μάλιστα συνέπεσε χρονικά η ανάληψη των καθηκόντων μου. Η συγκυρία αυτή πολλαπλασίασε την συνολική ευθύνη για τη Διοίκηση του Οργανισμού καθώς έπρεπε να προστατεύσουμε ταυτόχρονα τους ωφελούμενούς μας, τους εργαζόμενους μας και εν γένει την κοινωνία. Αισθάνομαι πολύ ικανοποιημένος που καταφέραμε και βγήκαμε αλώβητοι από αυτή την κρίση με μηδενικό αριθμό κρουσμάτων τόσο ανάμεσα στους ωφελούμενους, όσο και στους εργαζόμενους.

Πόσες διαφορετικές ειδικότητες (γιατροί, ψυχολόγοι κλπ) εργάζονται ή συνεργάζονται με τον ΟΚΑΝΑ ώστε να εξασφαλιστεί μία ολιστική αντιμετώπιση του προβλήματος των ναρκωτικών;

Χαίρομαι ιδιαίτερα γιατί χρησιμοποιήσατε τη λέξη «ολιστική». Γιατί το πρόβλημα των ναρκωτικών δεν είναι μονόπλευρο, δεν έχει μία λύση, δεν υπάρχει μία θεραπεία, μία οδός για να το προσεγγίσουμε. Επομένως, είναι αναγκαία η συνεργασία και ο συντονισμός διαφόρων ειδικοτήτων από πολλούς επιστημονικούς κλάδους, κυρίως όμως από εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας. Οι ωφελούμενοι του Οργανισμού λαμβάνουν τη φροντίδα ειδικών όπως Ψυχίατροι, Παθολόγοι, Ψυχολόγοι, Κοινωνικοί Λειτουργοί, Νοσηλευτές αλλά και άλλες ειδικότητες. Παράλληλα, οφείλουμε να τονίσουμε το σημαντικό ρόλο όλων των υπολοίπων υπαλλήλων του Οργανισμού, οι οποίοι εργάζονται υποστηρικτικά σε καθημερινή βάση και εξασφαλίζουν τη συνέχειά του σε διοικητικό και λειτουργικό επίπεδο.

Ο ΟΚΑΝΑ δραστηριοποιείται σε όλη την επικράτεια. Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ποιες περιοχές αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα προβλήματα;

Το πρόβλημα της χρήσης ουσιών δεν είναι μονοδιάστατο και πολλές φορές δεν είναι το μοναδικό πρόβλημα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε σε μία περιοχή. Κάθε περιοχή της Ελλάδας παρουσιάζει τις δικές της ιδιαιτερότητες και έχει εξειδικευμένες ανάγκες. Με γνώμονα τις τελευταίες λοιπόν, αναπτύσσουμε για κάθε Κέντρο Πρόληψης στοχευμένες παρεμβάσεις που διαθέτουν μεγάλο εύρος. Παρεμβάσεις, όπως, για την αποφυγή χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών και την αντιμετώπιση εν γένει εξαρτητικών συμπεριφορών (τζόγος, διαδίκτυο, ηλεκτρονικά παιχνίδια κ.λπ.) έως την ανάπτυξη δράσεων για την προαγωγή της ψυχοκοινωνικής υγείας. μέσα από την ανάδειξη θεμάτων, όπως ο σχολικός εκφοβισμός (bullying), η ενδοοικογενειακή βία κ.α.

Υπάρχει εικόνα για τα αποτελέσματα που έχουν τα προγράμματα πρόληψης και ευαισθητοποίησης που κάνετε στα σχολεία;

Tο διάστημα 2014-2019 σύμφωνα με στοιχεία που αποστέλλονται στον Οργανισμό, τα Κέντρα Πρόληψης απευθύνθηκαν σε 1.615.294 ωφελούμενους συνολικά.

 Ένα μεγάλο μέρος αυτών αφορούσε στη σχολική κοινότητα (μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς). Στην πραγματικότητα ο αριθμός αυτός εκτιμάται ότι είναι υψηλότερος, λόγω του πολλαπλασιαστικού χαρακτήρα που έχουν γενικότερα οι παρεμβάσεις της πρόληψης.

Το κάθε Κέντρο Πρόληψης μεριμνά έτσι ώστε να αξιολογεί τις παρεμβάσεις στην τοπική κοινωνία με τη χρήση είτε ποιοτικών, είτε ποσοτικών μεθόδων αξιολόγησης. Η αξιολόγηση είναι για εμάς ένα πολύτιμο εργαλείο. Κρίνουμε τις επιτυχημένες παρεμβάσεις από τα αποτελέσματα τους, και μας επιτρέπεται να δούμε πού και με ποιόν τρόπο θα πρέπει να επέμβουμε για να επανασχεδιάσουμε υπάρχουσες δράσεις και παρεμβάσεις, αλλά και να δρομολογήσουμε εναλλακτικές.

Όλα αυτά τα χρόνια ανταποκρινόμαστε άμεσα και με συνέπεια στο σταθερό αίτημα της Σχολικής Κοινότητας να είμαστε κοντά στους μαθητές να τους ευαισθητοποιήσουμε και να δώσουμε μια διέξοδο μέσα από προγράμματα πρόληψης. Αυτή η στενή σχέση με τη σχολική κοινότητα είναι αποτέλεσμα μιας σταθερής και εποικοδομητικής συνεργασίας χρόνων. Ο ΟΚΑΝΑ συμβάλλει κατ’ αυτό τον τρόπο στην προαγωγή της ψυχοκοινωνικής υγείας.

Ακούμε συχνά ότι το πρόβλημα των ναρκωτικών αφορά πολύ περισσότερα άτομα από όσες είναι οι θέσεις για θεραπεία συνολικά στη χώρα μας. Ισχύει αυτό; Και αν ναι τι προτείνετε για να λυθεί;

Αυτή τη στιγμή ο ΟΚΑΝΑ εξυπηρετεί 8.410 άτομα (στοιχεία Μαΐου 2020) χωρίς να συμπεριλαμβάνονται οι γονείς, οι οικογένειες και οι άλλες ομάδες εξυπηρετούμενων.

Φυσικά με την δημιουργία των Μονάδων Ολοκληρωμένης Θεραπείας της Εξάρτησης (ΜΟΘΕ) στα Νοσοκομεία της χώρας, οι αιτήσεις για ένταξη σε πρόγραμμα υποκατάστασης ικανοποιούνται και η αναμονή τους έχει περιοριστεί στο ελάχιστο .

Για εμάς στον ΟΚΑΝΑ, οι άνθρωποι αυτοί αποτελούν ένα μέρος της δικής μας, ευρύτερης, οικογένειας. Για να προσφέρουμε λοιπόν ακόμα περισσότερο σε αυτήν μας την «οικογένεια» προχωρούμε στην υλοποίηση 13 έργων ΕΣΠΑ σε όλη την Επικράτεια. Αυτά τα έργα που πλέον «τρέχουν» τώρα, στοχεύουν στην ανάπτυξη και λειτουργία νέων δομών και καινοτόμων υπηρεσιών με συγκεκριμένους στόχους και θεματικές, στον τομέα της πρόληψης, της θεραπείας και της μείωσης της βλάβης.

Ένα από τα μεγάλα στοιχήματα στον χώρο που υπηρετείτε είναι η επανένταξη των ατόμων μέσω κατάρτισης και – τελικά – μέσω μίας θέσης στην αγορά εργασίας. Τι κάνει ο ΟΚΑΝΑ από την δική του πλευρά αλλά και πώς αντιδρούν οι επιχειρήσεις στην χώρα μας; Είναι αρκετά ευαισθητοποιημένος ο ιδιωτικός τομέας ώστε να ξεπεράσει τα ταμπού και να ανοίξει τις πόρτες του σε πρώην χρήστες;

Ο ΟΚΑΝΑ προσπαθεί να κερδίσει αυτό το στοίχημα. Στο πλαίσιο της Αποκατάστασης και της Κοινωνικής Επανένταξης λειτουργεί το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας και το Εξειδικευμένο Κέντρο Κοινωνικής και Επαγγελματικής Ένταξης με στόχο την επανένταξη στον κοινωνικό ιστό ατόμων που αντιμετώπισαν προβλήματα εξάρτησης. Φυσικά και έχουν γίνει βήματα σε σχέση με το παρελθόν στο κομμάτι της επαγγελματικής αποκατάστασης, αλλά είμαι πεπεισμένος πως υπάρχουν μεγάλα περιθώρια βελτίωσης. Εμείς ως ΟΚΑΝΑ είμαστε έμπρακτα δίπλα στους ανθρώπους που παλεύουν με τα προβλήματα που προκύπτουν από τη χρήση ουσιών. Παράλληλα, επιδιώκουμε να ευαισθητοποιήσουμε τις ιδιωτικές επιχειρήσεις προκειμένου να προσφέρουν περισσότερες επαγγελματικές ευκαιρίες σε πρώην ωφελούμενούς μας.

Ένας από τους βασικούς πυλώνες του ΟΚΑΝΑ είναι η λεγόμενη «μείωση βλάβης». Τι ακριβώς σημαίνει πρακτικά και πώς επιτυγχάνεται;

Όταν κάνουμε λόγο για μείωση της βλάβης μιλάμε ουσιαστικά για μέρος της ολιστικής προσέγγισης που έχουμε υιοθετήσει ως Οργανισμός. Μαζί με την πρόληψη, τη θεραπεία και την επανένταξη κλείνει ο κύκλος της ολοκληρωμένης φροντίδας των εξαρτημένων ατόμων.

Τι σημαίνει μείωση βλάβης; Φροντίζουμε τον ωφελούμενο εδώ και τώρα. Προσεγγίζουμε δηλαδή τον εξαρτημένο στο δρόμο ή σε όποιο άλλο σημείο εκτός δομής βρίσκεται και τον διασυνδέουμε με υπηρεσίες του Οργανισμού. Του προσφέρουμε τη φροντίδα που έχει ανάγκη, όπως σίτιση, υγιεινή, ένδυση, ιατρική βοήθεια και τον διασυνδέουμε με το σύστημα υγείας και με τις κοινωνικές υπηρεσίες. Ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους αυτούς και τους κινητοποιούμε προς θεραπευτικές επιλογές με δυνατότητα ένταξής τους σε θεραπευτικό πρόγραμμα. Παράλληλα, στη μείωση της βλάβης εντάσσεται και η πρόληψη της προσβολής από μολυσματικές ασθένειες όπως HIV, HCV.

Βασικός βραχίονας των δράσεων που απαρτίζουν αυτό που ονομάζουμε «μείωση της βλάβης» είναι η υπηρεσία του streetwork («υπηρεσία στο δρόμο»). Ο ΟΚΑΝΑ είναι ο οργανισμός που έδειξε ουσιαστικά το δρόμο και λειτούργησε πρώτος στη χώρα μας το streetwork. Στη συνέχεια, μετέδωσε την τεχνογνωσία αυτή και εκπαίδευσε άλλους φορείς, αναδεικνύοντας την κρίσιμη σημασία που έχει η δουλειά στο πεδίο. Ξέρετε είναι εξαιρετικά σημαντικό να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή αυτοί οι εξειδικευμένοι επαγγελματίες, που μπορούν να διαχειριστούν δύσκολες καταστάσεις και να επιτύχουν την διασύνδεση του εξαρτημένου με τις υπηρεσίες του Οργανισμού. Οι streetworkers διανέμουν υγειονομικό υλικό (σύριγγες, εργαλεία ασφαλέστερης χρήσης), προφυλακτικά, ενημερωτικό υλικό και είναι εκεί για να παροτρύνουν, να εξηγήσουν, να δώσουν- αν θέλετε- μια ώθηση στον εξαρτημένο να βγει από το σκοτάδι.

Μπορεί κάποιος να περάσει το ταξίδι της απεξάρτησης χωρίς να έχει κοντά του την οικογένειά του; Πόσο καθοριστικός μπορεί να είναι ο ρόλος της και πώς βοηθάει ο ΟΚΑΝΑ με το Πρόγραμμα Στήριξης Οικογένειας;

Όπως ανέφερα και νωρίτερα εμείς στον ΟΚΑΝΑ αποτελούμε την ευρύτερη οικογένεια του εξαρτημένου. Στη μακριά και δύσκολη διαδρομή από την εξάρτηση στην απεξάρτηση, είμαστε εκεί για την οικογένεια του ατόμου που κάνει χρήση ουσιών και η οποία δέχεται μεγάλο βάρος. Η ψυχολογική πίεση, ο στιγματισμός, η κόπωση και η ματαίωση αποτελούν καθημερινότητα. Πολλές φορές αυτά οδηγούν στην αποστασιοποίηση. Άλλες φορές πάλι ενεργοποιούν σε τέτοιον βαθμό τον οικογενειακό ιστό, ώστε το περιβάλλον να αναζητά τους τρόπους να βοηθήσει τον εξαρτημένο.

Οι δεσμοί της οικογένειας είναι τέτοιας δυναμικής και ισχύος που έχουν από μόνοι τους θεραπευτικές ιδιότητες, γι’ αυτό και είναι σημαντικό να μην αποκόπτονται. Σε αυτό το πλαίσιο ο ΟΚΑΝΑ συνδράμει τις οικογένειες παρέχοντας ψυχολογική υποστήριξη, γονεϊκή στήριξη και άμεση παρέμβαση. Εμείς, η οικογένεια του ΟΚΑΝΑ, βρισκόμαστε συνεχώς δίπλα τους. Μοιραζόμαστε την ανησυχία τους, τον προβληματισμό τους και τις δυσκολίες τους. Όλα αυτά τα διαχειριζόμαστε μαζί τους.

Πείτε μας λίγα λόγια για την τηλεφωνική γραμμή SOS 1031.

Η τηλεφωνική γραμμή SOS 1031 του ΟΚΑΝΑ είναι στην διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου που θέλει να πληροφορηθεί για το πρόβλημα της εξάρτησης, είτε είναι εξαρτημένος, είτε όχι.

Μέσω της γραμμής παρέχονται πληροφορίες σχετικά με τις ψυχοτρόπες ουσίες και τη χρήση τους, την πρόληψη, τη θεραπεία και τις υπηρεσίες του ΟΚΑΝΑ.

Παράλληλα, μπορεί να πραγματοποιηθεί εξατομικευμένη συμβουλευτική υποστήριξη βραχείας διάρκειας- ακόμη και άμεση βοήθεια σε καταστάσεις κρίσης, οι οποίες σχετίζονται με τη χρήση ουσιών (σύνδρομο στέρησης, αυτοκτονική συμπεριφορά, πρόληψη υποτροπής).

Ποιοι μπορούν καλέσουν;

• άτομα που κάνουν χρήση ουσιών
• το ευρύτερο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον τους
• άτομα που ζητούν άμεση βοήθεια σε καταστάσεις κρίσης το ευρύ κοινό

Μπορεί κάποιος να καλέσει το τετραψήφιο νούμερο 1031 από Δευτέρα έως Παρασκευή και κατά τις ώρες 08.00 έως 16.00.

Κλείνοντας, μία ίσως αφελής και μαμαδίστικη ερώτηση: Τι πρέπει να ανησυχήσει έναν γονιό ενός έφηβου κοριτσιού ή αγοριού; Ποια τα σημάδια που πρέπει να διακρίνει για να κινητοποιηθεί να ζητήσει την βοήθεια κάποιου ειδικού;

Καμία ερώτηση δεν είναι «αφελής», όταν έχει να κάνει με τις ουσίες και την εξάρτηση εν γένει. Οφείλουμε να γνωρίζουμε και να ενημερωνόμαστε. Και στον ΟΚΑΝΑ αυτή είναι και η πρωταρχική μας μέριμνα: να έχουμε γονείς, συγγενείς, εκπαιδευτικούς και φίλους ενημερωμένους, που θα είναι σε θέση όχι μόνον να διαγνώσουν την αλλαγή στη συμπεριφορά, αλλά και να προλάβουν την εξάρτηση με τη βοήθεια των ειδικών.

Η εφηβεία άλλωστε ή ακόμα και η νεαρή ηλικία είναι ευαίσθητες περίοδοι στη ζωή του ανθρώπου – η αδυναμία να αντιμετωπίσει κάποιος τις αλλαγές μπορεί να σταθεί μοιραία και να αφήσει περιθώριο για χρήση ουσιών.

Εκεί συμβάλλει ο ΟΚΑΝΑ προσφέροντας ενημέρωση και σε βάθος πληροφόρηση για την εξάρτηση και τις συνέπειές της. Μεταξύ των υπηρεσιών μας συγκαταλέγονται η πρόληψη, η γονεϊκή υποστήριξη, το πρόγραμμα έγκαιρης παρέμβασης, αλλά και το πρόγραμμα Εφήβων «Ατραπός».

Αυτό που θέλω να τονίσω είναι πως έχουμε επιλογές. Μπορούμε να προλάβουμε, να παρέμβουμε, να λειτουργήσουμε θεραπευτικά τόσο προς όφελος του εφήβου/νέου, όσο και της οικογένειάς του. Αυτές τις επιλογές προσφέρουμε και θα συνεχίσουμε να προσφέρουμε στον ΟΚΑΝΑ με πολύ φροντίδα και συνέπεια.

Ο Αθανάσιος Θεοχάρης είναι Πολιτικός Επιστήμονας. Έχει υπάρξει διοικητικό στέλεχος εταιρειών ενώ διετέλεσε Αναπληρωτής Διοικητής του ΨΝΑ Δρομοκαΐτειο (2014 – 2019) και Κοινός Διοικητής ΨΝΑ Δαφνί – ΨΝΑ Δρομοκαΐτειο (2019 – 2020)