Το άδοξο τέλος του Ιπποκράτη και η άνοδος της νέας ιατρικής

Ξεκινάω με ένα σενάριο που μάλλον δεν είναι πια επιστημονική φαντασία, στο κοντινό μέλλον θα είναι ίσως η απόλυτη πραγματικότητα.

Ο πρωταγωνιστής της ιστορίας μας λοιπόν ξυπνάει ένα βροχερό πρωινό Νοεμβρίου του 2040 κάπου στην Αθήνα. Φοράει ένα ρολόι τύπου Apple Watch (μικρού σχετικά μεγέθους) που (το ρολόι!) αρχίζει να του μιλάει (ελληνικά ή αγγλικά ανάλογα με την ρύθμιση):

«Καλημέρα σας κύριε ΙΞ(Χ), η ώρα είναι 7:00 το πρωί, σήμερα είναι Δευτέρα και θα έχετε ένα πολύ απαιτητικό πρόγραμμα δραστηριοτήτων όπως βλέπω. Πηγαίνετε στο λουτρό για την πρωινή σας υγιεινή παρακαλώ αλλά, πριν βουρτσίσετε τα δόντια σας, τοποθετήστε τον δείκτη του δεξιού σας χεριού στην υποδοχή του σκάνερ που είναι συνδεδεμένος με το κινητό σας. Μόλις δείξει ΟΚ η οθόνη του κινητού σας θα ενεργοποιηθεί, μέσα σε 10 δευτερόλεπτα, το πρόγραμμα των πρωινών σας βιοχημικών εξετάσεων. (Ο πρωταγωνιστής εφαρμόζει τις οδηγίες απόλυτα και σε 10 δευτερόλεπτα έχει κάποιες απαντήσεις.)

» Οι εξετάσεις σας σήμερα είναι γενικά πολύ καλές - εκτός από το σάκχαρό σας που παραμένει και σήμερα λίγο πιο πάνω από το φυσιολογικό (λέει την τιμή του σακχάρου που είναι π.χ. 135 και την ίδια στιγμή όλες οι τιμές των βιοχημικών εξετάσεων εμφανίζονται στην οθόνη του κινητού).

» Σας υπενθυμίζω την πρωινή δόση του αντιδιαβητικού σας φαρμάκου (λέει τότε η μηχανή το εμπορικό όνομα του δισκίου). Επίσης θα πρέπει να σας ενημερώσω ότι αν τις επόμενες 7 ημέρες ο μέσος όρος των μετρήσεων του σακχάρου παραμείνει πάνω από το ανώτατο όριο πρέπει, υποχρεωτικά, να ενημερώσω την ασφαλιστική σας εταιρεία. Όπως γνωρίζετε πολύ καλά από τους όρους του συμβολαίου με την ασφαλιστική σας εταιρεία επί μη συμμόρφωσης στη φαρμακευτική σας αγωγή (με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες της ασφαλιστικής εταιρείας) επιβάλλεται πρόστιμο αύξησης ασφαλίστρων.

» Επίσης για πρώτη φορά στα αποτελέσματα των εξετάσεών σας παρατηρώ μια σημαντική ελάττωση της ορμόνης σεροτονίνης στον οργανισμό σας και γι’ αυτό πρέπει επιπλέον να ενημερωθεί ο ασφαλιστικός σας φορέας. Εάν συνεχιστεί αυτή η τάση ελάττωσης της σεροτονίνης σας (ορμόνη της χαράς) τις επόμενες 7 ημέρες η ασφαλιστική σας εταιρεία προτείνει τη λήψη του αντικαταθλιπτικού δισκίου Happiness (φανταστική ονομασία) μια φορά την ημέρα. Σας ευχαριστώ και εύχομαι να έχετε μια υπέροχη ημέρα σήμερα. Θα τα πούμε πάλι αύριο το πρωί στις 7:00».

Τέρμα, λοιπόν, οι επισκέψεις στον γιατρό και τέρμα στη ζωντανή επικοινωνία γιατρού-ασθενή. 

Όπως έγραψα και στην εισαγωγή μου δεν είμαστε καθόλου μακριά από αυτή την πραγματικότητα η οποία μας προσεγγίζει ταχύτατα. Φαίνεται ότι με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης (artificial intelligence) ένα μεγάλο μέρος των διαγνωστικών εξετάσεων που σήμερα γίνονται (με άμεση εμπλοκή των γιατρών) σε νοσοκομεία ή διαγνωστικά κέντρα θα μπορούν να γίνονται στο σπίτι ή όπου επιλέξει ο ενδιαφερόμενος.

Ήδη σε παγκόσμιο επίπεδο ένα μεγάλο κομμάτι των ιατρικών πράξεων (περισσότερο διαγνωστικών-απεικονιστικών και λιγότερο επεμβατικών) γίνεται από πιστοποιημένους τεχνολόγους. Επίσης ένα μεγάλο μέρος των συμβουλευτικών επισκέψεων στους γιατρούς έχει υποκατασταθεί από on line ψηφιακή συμβουλευτική. Στην Ιαπωνία τον Απρίλιο του 2018 η ψηφιακή on-line συμβουλευτική-θεραπευτική διαδικασία έγινε επίσημα αποδεκτή από το εθνικό σύστημα ασφάλισης των Ιαπώνων. Στις ΗΠΑ η εταιρεία εξυπηρέτησης ασθενών (health care provider) Kaiser Permanente διασφαλίζει τις on line εικονικές συναλλαγές ασθενών-γιατρών (virtual) και αναφέρει ότι σήμερα σε περίπου 50% των περιπτώσεων (επί περίπου 100 εκατομμυρίων ασθενών) γίνονται σε περιβάλλον virtual.

Τέρμα λοιπόν οι επισκέψεις στον γιατρό και τέρμα στη ζωντανή επικοινωνία γιατρού-ασθενή. Και προφανώς μέσω την ανάπτυξης της ψηφιακής τεχνολογίας απεικόνισης θα παρακάμπτεται η θεμελιώδης και ιστορικής αξίας (από τα χρόνια του Ιπποκράτη μέχρι σήμερα) φυσική εξέταση και λήψη ιστορικού face to face. Επιπλέον το πιο σημαντικό θα είναι η ήδη διαφαινόμενη κατάργηση της ελεύθερης βούλησης του γιατρού, έτσι ώστε να επιλέξει την ανάλογη θεραπεία για τον άρρωστο. Εδώ η θέσπιση και αυστηρή συμμόρφωση στις κατευθυντήριες οδηγίες θα καθιστά ποινικά διώξιμο (πρακτικά εύκολα out of job) τον γιατρό που δεν θα τις ακολουθεί πιστά. Κάθε ιατρική πράξη ή συνταγογράφηση φαρμάκων θα γίνεται αυτονόητα και άμεσα γνωστή (μέσα από τον ψηφιακό φάκελο στο on line σύστημα) στην ασφαλιστική εταιρεία η οποία ασφαλίζει τον ενδιαφερόμενο.

Πρακτικά δεν θα υφίσταται μελλοντικά ιατρικό απόρρητο και έτσι κάθε πληροφορία που αφορά την υγεία του ασφαλισμένου θα κοινοποιείται, την ίδια ακριβώς στιγμή, στον ασφαλιστικό τομέα της υγείας. Παράλληλα με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες, που στο 99,9%των περιπτώσεων σήμερα προτείνουν φάρμακα, ελάχιστοι πολίτες (κυρίως του δυτικού κόσμου) θα παραμείνουν «αχαπάκωτοι» στη διάρκεια της ζωής τους. Η αυστηρή επιβολή των κατευθυντηρίων οδηγιών καθιστά πλέον άχρηστη την παρέμβαση του γιατρού και αυτονόητα η κοινωνία θα οδηγηθεί μελλοντικά σε μια αντίληψη ιατρικής η οποία απευθύνεται απευθείας στον καταναλωτή (consumer targeted medicine).

Ο καθένας θα μπορεί στο μέλλον να παίρνει τα φάρμακά του από το supermarket, χωρίς ιατρική συνταγή και χωρίς την παρεμβολή του μέχρι σήμερα «φίλτρου» που αποτελεί ο γιατρός

Έτσι ο καθένας θα μπορεί στο μέλλον να παίρνει τα φάρμακά του από το supermarket, χωρίς ιατρική συνταγή και χωρίς την παρεμβολή του μέχρι σήμερα «φίλτρου» που αποτελεί ο γιατρός. Την προοδευτική αποκαθήλωση του γιατρού από την κυρίαρχη θέση που κατέχει μέχρι σήμερα στον κόσμο της υγείας μάλλον επιδίωξαν συστηματικά οι ειδικοί των οικονομικών της υγείας και βέβαια οι (γνωστοί ιατρομάχοι) managers νοσοκομείων και μονάδων υγείας. Αυτή η αντι-ιατρική ιδεολογία των managers συμβάδισε αφενός με την άνθηση της επιστήμης των οικονομικών της υγείας αφετέρου με την προοδευτική αύξηση του κόστους της υγείας την μεταπολεμική εποχή. Με την ανάπτυξη της ψηφιακής τεχνολογίας και την επερχόμενη κοινωνική επανάσταση που (εύλογα) θα προκαλέσουν οι μελλοντικές εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης βαδίζουμε σε μια εποχή τέλους της αντίληψης για τον ρόλο του γιατρού και την άσκηση της ιατρικής.

Πιθανά αυτό το «τέλος της ιατρικής» να σηματοδοτήσει μια νέα αρχή ως αναβαθμισμένη αντίληψη του ρόλου του γιατρού με βάση τις απαιτήσεις του μελλοντικού κόσμου. Αν ζούσε όμως σήμερα ο Ιπποκράτης, παρατηρώντας τις προαναφερθείσες κοσμογονικές αλλαγές πιστεύω ότι μάλλον θα επέλεγε το «κώνειον». Άδοξο τέλος του Ιπποκράτη ή νέα γέννηση και καινούργια αρχή της ιατρικής; Θα περιμένουμε να απαντηθεί το ερώτημα αυτό πιθανότατα στο εγγύτατο μέλλον.