Πώς επιδρά στον οργανισμό μας ο ήλιος;

Παρότι ο ήλιος αποτελεί την απόλυτη ζωοποιό δύναμη που ευεργετεί, αναζωογονεί, θεραπεύει κάθε ζωντανό πλάσμα, υπάρχει σύγχυση σχετικά με την επίδρασή του στον οργανισμό μας. Όλοι οι επίσημοι φορείς δημόσιας υγείας προειδοποιούν ότι η έκθεση στον ήλιο πρέπει να είναι περιορισμένη, εξαιτίας των αρνητικών επιπτώσεών του. Παράλληλα, όμως, εξαίρουν τα πολλαπλά οφέλη στη λειτουργία του οργανισμού, πέραν της γνωστής επίδρασής του στη σύνθεση της βιταμίνης D.

Όπως μας εξηγεί η Ιατρός Λειτουργικής, Προληπτικής, Αντιγηραντικής και Αναγεννητικής Ιατρικής Δρ. Νικολέτα Κοΐνη, το ποσοστό της ακτινοβολίας που διαπερνά την ατμόσφαιρα είναι λιγότερο από το 2,5%. Το φως που φθάνει στην γήινη επιφάνεια αποτελείται κατά 90% από UVA και κατά 10% από UVB, ενώ ο τρίτος τύπος, η UVC, δεν μας επηρεάζει καθώς απορροφάται από τη στοιβάδα του όζοντος. Η ακτινοβολία που θα φτάσει σε μας ποικίλλει αναλόγως των μεταβολών στην ατμοσφαιρική απορρόφηση, την ώρα της ημέρας, το γεωγραφικό πλάτος, το υψόμετρο, την κάλυψη του ουρανού με σύννεφα και την εποχή. Η βιολογική δραστικότητα εξαρτάται από το μήκος κύματος, με την UVA να διεισδύει βαθύτερα στο δέρμα, και την UVB να απορροφάται σε μεγάλο βαθμό στην επιδερμίδα. «Η υπερβολική έκθεση οδηγεί σε οξεία βλάβη των κερατινοκυττάρων, απόπτωση και μετάλλαξη στα ογκοκατασταλτικά γονίδια p53. Η UVA καταστρέφει το DNA έμμεσα, μέσω του σχηματισμού ελευθέρων ριζών και οξειδωτικής βλάβης, ενώ η UVB ακτινοβολία προκαλεί άμεση βλάβη στο DNA, με μεταλλάξεις που προδιαθέτουν σε καρκίνους του δέρματος» διευκρινίζει Δρ. Κοḯνη, Επιστημονική Υπεύθυνη για το σύστημα Λειτουργικής Ιατρικής στην Ιατρική μονάδα ΙΑΤΩΡ.

Παράλληλα, όμως, η ηλιακή ακτινοβολία έχει και άλλες βιολογικές επιδράσεις που ανακαλύπτονται σιγά-σιγά, με συνέπεια να αμφισβητούνται πια οι πολιτικές που περιορίζουν αυστηρά την έκθεση στον ήλιο. Ρόλο-κλειδί σ’ αυτήν την αλλαγή έχει η βιταμίνη D και τα νέα δεδομένα σχετικά με τα οφέλη που προσφέρει στην υγεία.

Παρά το όνομά της η βιταμίνη D είναι μια ορμόνη που κυρίως συνθέτεται από το δέρμα. Σε πολύ μικρό ποσοστό λαμβάνεται από τη διατροφή. Σύμφωνα με την Δρ. Κοΐνη, τα επίπεδά της καθώς και οι επιδράσεις λειτουργούν ως βιοδείκτες της έκθεσης στον ήλιο. Οι συστάσεις σχετικά με τη βέλτιστη διάρκεια έκθεσης προκειμένου να καταστεί δυνατή η επαρκής σύνθεσή της εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες. Η έλλειψή της, η οποία είναι αρκετά συχνή ακόμα και σε ανθρώπους που ζουν σε ηλιόλουστες χώρες όπως η δική μας, συνδέεται με έναν αυξανόμενο αριθμό παθολογικών διεργασιών.

Ειδικότερα, η υποβιταμίνωση D σχετίζεται με μυϊκή αδυναμία και με επιδείνωση της απώλειας οστικής πυκνότητας, που οδηγεί σε αύξηση του κινδύνου καταγμάτων στους ηλικιωμένους, και πιθανώς με απώλεια χόνδρου και οστεοαρθρίτιδα, όπως άλλωστε και με σαρκοπενία.

Επίσης, εμπλέκεται στη διαμόρφωση του ανοσοποιητικού συστήματος. Πολλές αυτοάνοσες ασθένειες σχετίζονται με την ανεπάρκεια βιταμίνης D, συμπεριλαμβανομένου του άσθματος, των φλεγμονωδών νόσων του εντέρου, την πολλαπλή σκλήρυνση και τη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Τα επίπεδά της βιταμίνης σχετίζονται αντιστρόφως με την αντίσταση στην ινσουλίνη.

Μελέτες έχουν καταδείξει την ισχυρή αντίστροφη σχέση της βιταμίνης D με περιστατικά καρδιαγγειακής νόσου και θανάτου, δηλαδή όσο υψηλότερα είναι τα επίπεδά της στον οργανισμό τόσο λιγότερα καρδιαγγειακά προβλήματα και πιθανότητα θανάτου αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι. Τα δε συμπληρώματα σε όσους έχουν ανεπάρκεια ή έλλειψή της έχει αποδειχθεί ότι δεν έχουν καμία επίδραση στην ανάπτυξη καρδιαγγειακής νόσου.

Αξιοσημείωτη είναι και η επίδρασή της στην ψυχική ισορροπία. Κι αυτό διότι μετά την έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία τα κερατινοκύτταρα παράγουν οπιοειδή Β-ενδορφίνη, μια θαυματουργή ορμόνη που μειώνει το στρες, αλλάζει θετικά τη διάθεση και αυξάνει τα επίπεδα ενέργειας. Επιπλέον, από το φως του ήλιου επηρεάζεται η ρύθμιση της μελατονίνης και της σεροτονίνης και παρατηρείται βελτίωση στη γνωστική λειτουργία, ιδιαίτερα των ατόμων με κατάθλιψη.

Η υπεριώδη ακτινοβολία έχει και θεραπευτικά οφέλη σε μια σειρά από δερματοπάθειες όπως η ψωρίαση, η ατοπική δερματίτιδα, το τοπικό σκληρόδερμα και η λεύκη. Στις θετικές επιδράσεις της συγκαταλέγεται και η μείωση της παχυσαρκίας και η βελτίωση του μεταβολικού συνδρόμου, ανεξάρτητα από τη βιταμίνη D.

Εξαιρουμένου του μελανώματος, η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία έχει συνδεθεί αντιστρόφως με τον συνολικό κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Μελέτες έχουν δείξει ότι τον συσχετισμό μεταξύ των χαμηλών επιπέδων βιταμίνης D και ορισμένων καρκίνων, όπως των ωοθηκών, του μαστού, του προστάτη, του παγκρέατος και ιδιαίτερα του παχέος εντέρου. Ωστόσο, ενώ τα χαμηλά επίπεδα της συγκεκριμένης βιταμίνης σχετίζονται με υψηλότερα ποσοστά κακοήθειας, τα υψηλότερα επίπεδα δεν φαίνεται να προστατεύουν, με εξαίρεση τον καρκίνο του παχέος εντέρου.

Μια μελέτη στον πληθυσμό της Δανίας που πραγματοποιήθηκε σε άτομα ηλικίας άνω των 40 ετών κατέδειξε την απροσδόκητη διαπίστωση της μείωσης τόσο της θνησιμότητας όλων των αιτίων όσο και του εμφράγματος του μυοκαρδίου σε εκείνους με καρκίνο του δέρματος εκτός του μελανώματος, που αποτελεί δείκτη της χρόνιας έκθεσης στον ήλιο. Ομοίως, μια μεγάλη μελέτη σε Σουηδέζες έδειξε ότι η αποφυγή του ήλιου συνδέεται με σημαντική αύξηση της θνησιμότητας όλων των αιτιών που μπορεί να αποδοθεί στον κίνδυνο θνησιμότητας από κάθε αιτία λόγω ανεπαρκούς έκθεσης στον ήλιο.

Βεβαίως, όπως προαναφέρθηκε, η ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να καταστρέψει το DNA και να οδηγήσει σε καρκίνο του δέρματος, να βλάψει το κολλαγόνο και να προκαλέσει ρυτίδες, χρωματισμούς, τηλαγγειεκτασίες και ατροφία. Επίσης, μπορεί να προκαλέσει καταρράκτη, κυρίως φλοιώδη, και εκφυλισμό της ωχράς κηλίδας.

Ποια θα πρέπει να είναι, λοιπόν, η στάση μας απέναντι στον ήλιο; Καθημερινά και κυρίως το καλοκαίρι, κατακλυζόμαστε από προειδοποιήσεις και συμβουλές για μέτρα προστασίας ενάντια στις επιβλαβείς ακτίνες του ήλιου, που όμως τόσο ανάγκη έχουμε για την επιβίωσή μας. Πρέπει τελικά να κρυβόμαστε ή να αφηνόμαστε στη ζεστή αγκαλιά του;

«Οι συμβουλές για την έκθεση στον ήλιο πρέπει να είναι εξατομικευμένες και προσαρμοσμένες στις τοπικές περιβαλλοντικές συνθήκες και τη γεωγραφική θέση, δηλαδή πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η τοποθεσία, η ώρα της ημέρας και η εποχή, οι κλιματικές συνθήκες, το χρώμα του δέρματος και η ένδυση. Σε κάθε περίπτωση όλοι μας πρέπει να επιδεικνύουμε μια ισορροπημένη στάση έναντι των οφελών από την έκθεση στον ήλιο και στους πιθανούς κινδύνους», καταλήγει η Δρ. Νικολέτα Κοΐνη.