Μιλώντας με μια φίλη πριν μερικές μέρες μου ομολόγησε πως δεν θα έτρωγε ποτέ μόνη της σε ένα εστιατόριο, δεν θα πήγαινε ποτέ μόνη σε μπαρ και πως ποτέ, μα ποτέ, δεν θα άναβε φωτιά να ψήσει κρέατα στην ψησταριά. Μάλιστα, μου αποκάλυψε πως θεωρεί την ψησταριά το περισσότερο sexist «εργαλείο» στη μαγειρική μας κουλτούρα.
Η αλήθεια είναι πως στην παγκόσμια αφήγηση του φαγητού το BBQ είναι γεμάτο από τις «βρωμιές» ενός άκρατου ανδρισμού που αναπτύσσεται γύρω από την ψησταριά. Είναι η στιγμή, ειδικά τώρα που το καλοκαίρι πλησιάζει, που ο άντρας αποφασίζει να πάρει τη θέση που του αξίζει στη μαγειρική διαδικασία. Με ένα τσιγάρο συνήθως στο χέρι και μια μπίρα στην άκρη της ψησταριάς, θα σταθεί στοχαστικά μπροστά στα αναμμένα κάρβουνα και θα κοιτάζει την ωμή πρωτεΐνη σιγά-σιγά να αλλάζει σύνθεση και να μετατρέπεται κατά βάση σε macho συμβολισμό. Μια και, μέχρι να έρθει η στιγμή να καταναλώσει την πρωτεΐνη, θα είναι ή σκασμένος από όλα αυτά που προετοίμασε κάποια γυναίκα στην κανονική κουζίνα του σπιτιού, ή μεθυσμένος από τις πολλές μπίρες. Η γυναίκα είναι πάντα προϋπόθεση της ψησταριάς. Πρώτα-πρώτα αποδέχεται τη μετατόπιση του κέντρου εξουσίας του σπιτιού σε μια εξωτερική κουζίνα. Θα προετοιμάσει τη φωτιά, θα έχει τις μπίρες παγωμένες, θα έχει κάνει τις σαλάτες και τα συνοδευτικά, θα έχει ψωνίσει το κρέας και θα το έχει προετοιμάσει (το αλάτισμα είναι ανδρική υπόθεση), θα το έχει εναποθέσει δίπλα στην ψησταριά μισή ώρα πριν για να έρθει σε σωστή θερμοκρασία για ψήσιμο, και θα διασκεδάζει τους καλεσμένους αφού πρώτα έχει καθαρίσει το μπαλκόνι και την αυλή. Η απόλυτη αντρική ευτυχία και επιτυχία στο μαγείρεμα, που σε συνδυασμό με το κρέας και τη μυρωδιά του καπνού συνδέει τον άνδρα και κάθε άνδρα με το ιστορικό του υποσυνείδητο και αυτή την ακατανόητη ανιμαλιστική του σχέση με την επιβίωση. Ίσως η ψησταριά μάς δίνει και την πιο ξεκάθαρη σχέση του φαγητού με το sex. Το φαγητό στην ψησταριά, εξαιτίας της προγονικής του μορφής, μας βοηθά να αναπαραχθούμε. Ταυτόχρονα μας δίνει ευχαρίστηση. Το ίδιο ακριβώς και το sex. Έτσι σκοτώνουμε τα ζώα, κάνουμε sex, τρώμε και προχωράμε στην αναπαραγωγή μας. Και βέβαια, δεν μιλάμε για μούφα φαγητό ή sex σαν αυτό της τηλεόρασης και των περιοδικών το οποίο σε αφήνει πάντα ανικανοποίητο.
Ξεφεύγοντας όμως από τα στερεότυπα, το BBQ σε ολόκληρο τον πλανήτη έχει τη δική του θέση στη μαγειρική παράδοση, και οι γευστικές του δυνατότητες είναι τεράστιες, ειδικά αν συνειδητοποιήσουμε ότι βασίζεται σε μια ελευθεριάζουσα χρήση μυρωδικών και μπαχαρικών τα οποία ακόμη και στην πιο τραβηγμένη περίπτωση δεν μπορούν να δώσουν κακό αποτέλεσμα.
Όπως είπαμε η ψησταριά βασίζεται στο κρέας, τον καπνό και τη φωτιά. Ειδικά ο καπνός εδώ παίζει καθοριστικό ρόλο και μάλιστα τα τελευταία χρόνια στα menu ακόμη και των πιο sic εστιατορίων τα πάντα σχεδόν, ακόμη και οι πατάτες, είναι καπνιστά. Ο καπνός δεν έχει γεύση. Επιστημονικά, τουλάχιστον. Τον καπνό τον γευόμαστε «παραπληρωματικά» μέσα από τη μυρωδιά και τους συμβολισμούς του στον εγκέφαλό μας και τη σχέση που μας θυμίζει τον «αρχικό» άντρα και προφανώς τη σταθερή θέση που κατέχει η καμένη σάρκα στο γαστριμαργικό μας DNA.
Το 2009 κυκλοφόρησε ένα βιβλίο-μελέτη σταθμός με τίτλο «Catching Fire: How Cooking Made Us Human», από τον ανθρωπολόγο-βιολόγο Richard Wrangham, καθηγητή στο Harvard, στο οποίο υποστηρίζει ότι η εξέλιξη του ανθρωπίνου είδους βασίστηκε στη φωτιά και το ψήσιμο της πρωτεΐνης, γιατί έτσι χρειαζόμασταν λιγότερο χρόνο για την πέψη του φαγητού και αυτό απελευθέρωσε τις καθημερινές μας διαδικασίες και μας έδωσε χρόνο να αναπτύξουμε άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες. Δεν πρόκειται να μπω σε επιστημονικές αναλύσεις για την επιστημολογική καθαρότητα και ορθότητα του βιβλίου, αλλά το γεγονός είναι πως το συγκεκριμένο βιβλίο άλλαξε συθέμελα τις επιστημονικές αντιλήψεις για την εξέλιξη του ανθρώπου και ταυτόχρονα επηρέασε και άλλες διαδικασίες που αφορούν το φαγητό και τις κοινωνικές του προεκτάσεις. Ένα απλό παράδειγμα είναι το γεγονός ότι απέδειξε πως όσο περισσότερο μαγειρεύεις το φαγητό, τόσο μεγαλύτερη ενέργεια απελευθερώνεται στο σώμα μας και τόσο μικρότερη ενέργεια καταναλώνει το σώμα μας για να την επεξεργαστεί. Κι αυτό βέβαια βάζει ένα μεγάλο ερώτημα σε σχέση με την ορθότητα που έχουν όλοι αυτοί οι αυθαίρετοι πίνακες για το φαγητό και την ενέργεια που προσδίδει, όπου τα μαγειρεμένα και τα ωμά φαγητά εκφράζονται στις ίδιες θερμίδες κατανάλωσης.
Το σπίτι τα τελευταία χρόνια εκφράζεται σχεδόν πάντα με μια ψησταριά. Δεν είναι τυχαίο που από το Πάσχα και μετά οι διαφημίσεις κατακλύζουν τα media και η κουλτούρα του κάρβουνου γίνεται σιγά-σιγά συμπληρωματική της «ζέστης» του σπιτιού. Μάλιστα αυτό το σπίτι επεκτείνεται προς τον εξωτερικό χώρο, δείγμα της «ευημερίας», του νεοπλουτισμού των τελευταίων δεκαετιών και την εξάπλωση της κατοικίας μακριά από τις πόλεις. Όπως συνέβηκε και στην Αμερική ή την Αγγλία πριν αρκετά χρόνια, η ψυχή του σύγχρονου Έλληνα άντρα στην προσπάθειά της να βρει σταθερότητα και ταυτότητα μακριά από το κέντρο, ή καταφύγιο στην απομόνωση της ταράτσας και του μπαλκονιού, στρέφεται ολοένα και περισσότερο στην κουλτούρα του μπάρμπεκιου.
