«Θα σε αγαπώ μέχρι το τέλος του κόσμου», λέει η Ζούλα στον Βίκτορ. Ένας μουσικός «μπουρζουαζίας» και μια χωριατοπούλα, που έχει σκοτώσει τον πατέρα της. Δυο αταίριαστοι εραστές συναντιούνται στα συντρίμμια της μεταπολεμικής Πολωνίας. Ερωτεύονται με πάθος. Η Ζούλα ένα άγριο θυμωμένο ζώο, ο Βίκτορ ήρεμος και πράος. Το παιδί που αρνείται πεισματικά να μεγαλώσει και ο αδύναμος ενήλικας. Η σχέση τους μοιραία και πολεμική, εξελίσσεται σαν τον Ψυχρό Πόλεμο. Αυτόν τον τίτλο επέλεξε για την ταινία του ο Παβλικόφσκι, ο φετινός νικητής σκηνοθέτης του φεστιβάλ των Καννών.
Ο Παβλικόφσκι εμπνέεται και αφιερώνει τον Ψυχρό του Πόλεμο στους γονείς του, τους πιο ενδιαφέροντες δραματικούς χαρακτήρες που έχει συναντήσει ποτέ. «Τόσο ισχυροί, τόσο υπέροχοι, αλλά ως ζευγάρι μια μεγάλη καταστροφή», δηλώνει χαρακτηριστικά. Έτσι και η Ζούλα και ο Βίκτωρ του, μεμονωμένα κραταιοί, μαζί βαθιά αυτοκαταστροφικοί, δεμένοι όμως για πάντα. Οι πολιτικές συνθήκες, οι ασύμβατοι χαρακτήρες τους, η μοίρα, όλα αυτά τους χωρίζουν και τους ενώνουν. Με φόντο την ψυχροπολεμική Πολωνία, το Βερολίνο, το Παρίσι και την Γιουγκοσλαβία ο έρωτάς τους πότε ελευθερία και πότε φυλακή. Ο Προύστ έλεγε ότι ερωτευόμαστε το αντίθετο και το συμπληρωματικό μας. Ο Φρόιντ ή ο Καρλ Γιούνγκ θα μίλαγαν σίγουρα για συμπλέγματα, για το προσωπικό και το συλλογικό ασυνείδητο. Ο έρωτας είναι περίεργη υπόθεση, σκέφτηκα μόλις έπεσαν οι τίτλοι τέλους.
Οι λιγοστοί θεατές της ταινίας συζητούν στο φουαγιέ του Ολύμπιον για τον διαχρονικά αδύνατο έρωτα των πρωταγωνιστών. Και εγώ ανατρέχω σε δυο χαρακτηριστικές σκηνές της ταινίας. Ο Βίκτορ περιμένει την Ζούλα σε ένα γαλλικό μπαρ το οποίο είναι έτοιμο να κλείσει. Η σερβιτόρα λέει στον εμιγκρέ Πολωνό, ότι όποιον περιμένει δε θα έρθει, εκείνη όμως εμφανίζεται. Πάνε κάποια χρόνια που έχουν να συναντηθούν, και οι δυο τους έχουν προχωρήσει στις ζωές τους, μόνο σε βήματα. Ο Βίκτορ, μόνος, επιστρέφει στο σπίτι του, μια γυναίκα είναι στο κρεβάτι του και τον ρωτάει «που ήσουν» και εκείνος απαντάει «με τη γυναίκα της ζωής μου». Είναι και μια άλλη σκηνή όπου ο σκηνοθέτης έχει τοποθετήσει το ζευγάρι σε ένα μεγάλο πάρτι, αλλά σε διαφορετικά σημεία. Έχει βάλει την κάμερα να ακολουθεί τα βλέμματα των πρωταγωνιστών του, όπου στο τέλος συναντιούνται. Βλέποντας αυτή τη σκηνή, θυμήθηκα, μια άλλη σκηνή μιας τελείως διαφορετικής ταινίας της Frances Ha (2012). Η Greta Gerwig, η πρωταγωνίστρια προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της, να μεγαλώσει, να ενηλικιωθεί. Δεν υπάρχει κανένας πόλεμος, κανένα καθεστώς όπως στον Ψυχρό πόλεμο, ο πόλεμος σε αυτή την ταινία γίνεται μέσα στον χαρακτήρα της πρωταγωνίστριας και όχι ανάμεσα σε δυο ανθρώπους.
Είναι όμως μια χαρακτηριστική σκηνή στην ταινία που έχει μια και μοναδική ομοιότητα με τον Ψυχρό Πόλεμο. Η Φράνσις είναι σε ένα δείπνο με «φίλους», έχει πιει πολύ, και μιλάει για τη ζωή και τον έρωτα: «Είναι όταν είστε με κάποιον και τον αγαπάτε και το ξέρει και σας αγαπάει και το ξέρετε, αλλά είστε σε ένα πάρτι. Και οι δύο μιλάτε με άλλους ανθρώπους, και γελάτε και λάμπετε και κοιτάζετε στο δωμάτιο και τα βλέμματα σας συναντιούνται, αλλά - όχι όμως επειδή είστε κτητικοί ή είναι μόνο σεξουαλικό, αλλά επειδή, αυτός είναι ο άνθρωπός σας σε αυτή τη ζωή. Και αυτό είναι αστείο και λυπηρό μαζί, αλλά μόνο επειδή αυτή η ζωή θα τελειώσει κάποτε. Και αυτός είναι ο μυστικός σας κόσμος, που υπάρχει εκεί μέσα ανάμεσα σε τόσους ανθρώπους, ο οποίος είναι απαρατήρητος και κανείς δεν τον ξέρει. Είναι αυτό που λένε ότι υπάρχουν και άλλες διαστάσεις γύρω μας, αλλά δεν έχουμε την ικανότητα να τις αντιλαμβανόμαστε. Αυτό είναι… Αυτό θέλω από μια σχέση ή τη ζωή». Εσείς;
8°
