Φοροδιαφυγή: Κάτω από 10% το «κενό» ΦΠΑ το 2024 - Μείωση 55% σε μια 5ετία

Η Ελλάδα καταγράφει σημαντικά βήματα στη μείωση της φοροδιαφυγής. Σύμφωνα με τη νέα έκθεση VAT gap in Europe Report 2025, το κενό στην είσπραξη του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας υπολογίζεται πλέον πως έπεσε ήδη κάτω από 10% για το 2024. Για πρώτη φορά στα χρονικά, το «κενό ΦΠΑ» στη χώρα μας (όπως το υπολογίζει η ΕΕ) κινείται κοντά ή κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Η νέα έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποτυπώνει μια εξοικονόμηση της τάξεως των 2,7 δισ. ευρώ ετησίως, δηλαδή περισσότερα έσοδα από φόρους για το κράτος χωρίς αυξήσεις φόρων, μόνο από την περιστολή της φοροδιαφυγής στην είσπραξη ΦΠΑ.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την Έκθεση:

• το 2023, το κενό ΦΠΑ στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στο 11,4%, έναντι 12,4% το 2022 και 24% το 2019. Σε μια πενταετία υποχώρησε έτσι κατά 55% ή 12,6 ποσοστιαίες μονάδες.
• οι απώλειες ΦΠΑ στην Ελλάδα το 2023 προσέγγισαν αισθητά τον πανευρωπαϊκό μέσο όρο (9,5%) ενώ μέχρι το 2019 ήταν υπερδιπλάσιες από αυτόν (24% έναντι 11,1%).
• για το 2024, τα πρώτα ανεπίσημα στοιχεία (preliminary estimates) δείχνουν μονοψήφιο ποσοστό απωλειών στην είσπραξη ΦΠΑ, μικρότερο από 10%. Η Κομισιόν το τοποθετεί στο 9%, δηλαδή κάτω από τον ευρωπαϊκό όρο της τελευταίας διετίας, καταγράφοντας πτώση 15 ποσοστιαίων μονάδων ή σχεδόν 60% σε σχέση με το 2019, όπου έφτανε στο 24%.

Με βάση την ανάλυση των δεδομένων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την περίοδο 2019-2023, η Ελλάδα είναι πρωταθλήτρια στη μείωση του κενού ΦΠΑ στην εξαετία 2019-2024.

Οι χώρες με τις μεγαλύτερες μειώσεις στο κενό ΦΠΑ από το 2019 είναι:

•  Ελλάδα: 12,7 ποσοστιαίες μονάδες μείωση, από 24,0% το 2019 σε 11,4% το 2023
• Ουκρανία: 11 ποσοστιαίες μονάδες μείωση, από 28,5% το 2019 σε 17,5% το 2021. Ωστόσο δεν υπάρχουν δεδομένα για 2022-2023 λόγω πολέμου
• Τσεχία: 6,6 ποσοστιαίες μονάδες, από 14,6% το 2019 σε 8,0% το 2023
• Αυστρία: 5,8 ποσοστιαίες μονάδες, από 6,8% το 2019 σε 1,0% το 2023
• Ολλανδία: 4,2 ποσοστιαίες μονάδες, από 11,2% σε 7,0%
• Κροατία: 3,7 ποσοστιαίες μονάδες, από 11,4% το 2019 σε 7,7% το 2023
• Σλοβενία: 3,5 ποσοστιαίες μονάδες, από 8,4% σε 4,9%
• Ουγγαρία: 3 ποσοστιαίες μονάδες, από 10,4% σε 7,4%
• Κύπρος: 3 ποσοστιαίες μονάδες, από 6,3% σε 3,3%

Αν συνυπολογίσουμε και την προκαταρκτική εκτίμηση για το 2024, η Ελλάδα κάνει ακόμα μεγαλύτερο άλμα: από 24% το 2019 στο 9% το 2024. Η μείωση κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες την τοποθετεί πολύ πιο μπροστά από κάθε άλλη χώρα της ΕΕ ή και από τα υπό ένταξη κράτη-μέλη.

Φοροδιαφυγή: 2,7 δισ. περισσότερα στα Ταμεία κάθε χρόνο

Σε απόλυτους αριθμούς, μόνον στον ΦΠΑ, το κράτος έχανε από φοροδιαφυγή 4,87 δισ. το 2019. Οι απώλειες μειώθηκαν σε 2,53 δισ. ευρώ το 2023 και περαιτέρω σε 2,12 δισ. ευρώ το 2024. Αυτό σημαίνει ότι στα «ταμεία» του κράτους το 2023 μπήκαν επιπλέον 2,3 δισ. ευρώ, τα οποία χάνονταν μέχρι πέντε χρόνια πριν. Ενώ τα προκαταρκτικά στοιχεία για το 2024 ανεβάζουν τα οφέλη από τις εισπράξεις σε 2,7 δισ. ευρώ ετησίως.

Τα ποσά αυτά από τη μείωση της φοροδιαφυγής μεγέθυναν το πρωτογενές πλεόνασμα των τελευταίων ετών.

Έχουν όμως και μία άλλη διάσταση: επειδή η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποδέχεται ότι τα συγκεκριμένα έσοδα συνιστούν -κατά βάση- μόνιμη και επαναλαμβανόμενη εξοικονόμηση για το κράτος, επιτρέπει στη χώρα μας να «επιστρέφουν» κάθε χρόνο στους πολίτες και την αγορά, χρηματοδοτώντας με αυτά νέες αυξήσεις μισθών ή άλλες μόνιμες παροχές, χωρίς τον κίνδυνο παραβίασης των νέων δημοσιονομικών κανόνων που ισχύουν από το 2024 πανευρωπαϊκά και θέτουν ετήσιο όριο αύξησης κρατικών δαπανών.

Μεγαλύτερη πτώση το 2025

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διευκρινίζει ότι το κενό ΦΠΑ δεν αντιπροσωπεύει αποκλειστικά φοροδιαφυγή. Περιλαμβάνει επίσης τις νόμιμες φορολογικές απαλλαγές και εξαιρέσεις που προβλέπονται από την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Το λεγόμενο «κενό πολιτικής ΦΠΑ» στην Ελλάδα, που αφορά κυρίως μειωμένους συντελεστές και απαλλαγές, διαμορφώθηκε στο 57,1% του υποθετικού ιδανικού εσόδου το 2023. Δηλαδή ακόμα και χωρίς καθόλου φοροδιαφυγή, το ελληνικό Δημόσιο θα εισέπραττε περίπου τα μισά από τα θεωρητικά δυνατά έσοδα, λόγω των φορολογικών απαλλαγών ή μειώσεων που εφαρμόζει η χώρα.

Αυτό σημαίνει όμως ότι και στη διετία 2025-2026 θα πρέπει να αναμένεται και περαιτέρω δραστική μείωση, όχι μόνο λόγω ενίσχυσης της απόδοσης των ψηφιακών ελεγκτικών μέτρων κατά της φοροδιαφυγής που εφαρμόστηκαν με ιδιαίτερη ένταση την τελευταία τριετία κυρίως (υποχρεωτική διασύνδεση POS και ταμειακών μηχανών, myDATA, καθολική αποδοχή πληρωμών μέσω IRIS) αλλά και των νέων μειώσεων στους συντελεστές ΦΠΑ κατά 30% που θα τεθούν σε ισχύ από 1ης Ιανουαρίου σε επιπλέον 20 νησιά του Αιγαίου.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ