Εθνικό Απολυτήριο: Το ιερό δισκοπότηρο τnς εκπαίδευσης

Όποτε ανοίγει ο δημόσιος διάλογος για μεταρρυθμίσεις στη Μέση Εκπαίδευση, αναδύεται και η ανάγκη για το Εθνικό Απολυτήριο (ΕΘΑΠ). Είναι πλέον το ιερό δισκοπότηρο της εκπαίδευσης. Ίσως γιατί τη θεωρούμε μια μεγάλη, απρόσιτη καινοτομία, που υπόσχεται να ανατρέψει τη ζοφερή πραγματικότητα. Το αδύναμο και αναξιόπιστο λύκειο μοιράζει απολυτήρια με μεγάλους βαθμούς στους πάντες και γι’ αυτό δεν έχει καμιά ιδιαίτερη ισχύ τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. 

Το Εθνικό Απολυτήριο, το κύρος του λυκείου και τα κριτήρια εισαγωγής στα ΑΕΙ

Κατηγορούμε το λύκειο ότι δεν δίνει τις βασικές γνώσεις γενικής παιδείας στα παιδιά μας. Τις δίνει και μάλιστα απλόχερα· αυτά δεν τις παίρνουν. Και με το δίκιο τους. Διότι απλά δεν προλαβαίνουν. Και με τα καινούργια προγράμματα σπουδών και τα καινούργια σχολικά βιβλία, η προσφορά αυτή θα γίνει ιδιαίτερα ποιοτική και σύγχρονη. Και μάλλον θα πάει χαμένη. Χρεώνουμε στο λύκειο το ότι έχει χάσει πλέον την ικανότητα να λειτουργεί ως μηχανισμός κοινωνικής ανέλιξης των νέων, κάτι που συνέβαινε πριν από 40 χρόνια. Σήμερα, με σχεδόν 70.000 θέσεις πρωτοετών, εκ των οποίων πολλές μένουν κενές, και με δεδομένη την υπογεννητικότητα, όλοι μπορούν να περάσουν σε κάποια σχολή. Κι όσοι δεν τα καταφέρνουν μπορούν να σπουδάσουν σε μη κρατικά πανεπιστήμια (αρκεί να έχουν πιάσει την ΕΒΕ), σε δημόσια ή ιδιωτικά ΙΕΚ και σε κολέγια. Και να αποκτήσουν σημαντικά ακαδημαϊκά και επαγγελματικά εφόδια. Κάτι το οποίο παλιότερα δεν ήταν επιλογή, τουλάχιστον στη σημερινή ποιότητα και ποσότητα. Οπότε πολλοί και πολλές έμεναν στο απολυτήριο του λυκείου ή στο πτυχίο μιας τεχνικής σχολής. Και έβγαιναν νωρίτερα στην αγορά εργασίας.

Το λύκειο ασθενεί διότι υπάρχουν σκληρές πανελλήνιες εξετάσεις για την εισαγωγή στα ΑΕΙ. Πολύ σκληρές και απαιτητικές, που μπορούν να συγκριθούν μόνο με αυτές της Ιαπωνίας και της Κίνας. Με θέματα, τουλάχιστον στις θετικές επιστήμες, μοναδικά σ’ ολόκληρο τον κόσμο για τη βαθμίδα αυτή. Μοναδικά σε πολυπλοκότητα και διεισδυτικότητα. Θα άξιζε τον κόπο να βάζαμε πειραματικά και κάποιους εκπαιδευτικούς να εξετάζονται ταυτόχρονα στα ίδια θέματα. Για να πέφταμε επιτέλους από τα σύννεφα. Κι όταν έχεις όνειρο και στόχο να σπουδάσεις σε ΑΕΙ, προετοιμάζεσαι στα 4 μαθήματα που θα εξεταστείς για την εισαγωγή, αδιαφορώντας για τα υπόλοιπα. Εδώ γίνεσαι κοσμοκαλόγερος στα 16, προκειμένου να μπεις στην Ιατρική ή στο Πολυτεχνείο, με την Ιστορία και τα Θρησκευτικά θ’ ασχοληθείς; Σημαντικά μαθήματα, δεν λέω, αλλά… Σάμπως πριν από 50 χρόνια διάβαζε κανείς τα δευτερεύοντα; 

Αν το ΕΘΑΠ έχει χρησιμότητα, δεν είναι για να αποκτήσει αξία το λύκειο, αλλά για να αλλάξει τα κριτήρια εισαγωγής στα ΑΕΙ

Αν έχει αλλάξει κάτι από το παρελθόν είναι η βαθμολογική πλειοδοσία. Αν κάποτε οι επιτυχόντες στο ΕΜΠ είχαν απολυτήριο 16, σήμερα υπάρχει πληθωρισμός υψηλών βαθμών, ακόμα και σε αυτούς που αποτυγχάνουν στις πανελλήνιες. Αν κάποτε υπήρχαν μετεξεταστέοι και στάσιμοι σε όλες τις τάξεις του λυκείου, σήμερα οι έννοιες αυτές έχουν καταργηθεί σε όλη τη Μέση Εκπαίδευση. Γιατί; Μα διότι μετά το 1980 εγκαινιάστηκε η λεγόμενη «αντιαυταρχική εκπαίδευση», σύμφωνα με την οποία πρέπει να διευκολύνουμε την απόκτηση απολυτηρίου, με καλό βαθμό και εικονικό αριθμό απουσιών, και «απαγορεύεται» να είμαστε αυστηροί και δίκαιοι. Η καταρράκωση της αξιολόγησης.

Διότι, σύμφωνα με την κατ’ ουσίαν κυρίαρχη ιδεολογία της χώρας, το σχολείο είναι ιδεολογικός μηχανισμός του κράτους, με αποστολή την πνευματική καθυπόταξη των ελευθεροφρόνων μαθητών. Και καθήκον των προοδευτικών δασκάλων είναι να διευκολύνουν την απόκτηση του απολυτηρίου, ανεξαρτήτως γνώσεων και απουσιών, προκειμένου οι μαθητές να βγουν στην αγορά εργασίας ή να συνεχίσουν τις σπουδές τους στη Μεταδευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Και οι δάσκαλοι είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία προοδευτικοί. Ή πρέπει να φαίνονται ως τέτοιοι. Βλέπετε, τα απόνερα του Μάη του ’68 έφτασαν κάπως αργά στην Ελλάδα. Και παραλλαγμένα καταπώς μας βόλευε.

Το Εθνικό Απολυτήριο και τα κριτήρια εισαγωγής στα ΑΕΙ

Αν το ΕΘΑΠ έχει χρησιμότητα, δεν είναι για να αποκτήσει πραγματική εκπαιδευτική αξία το λύκειο, αλλά για να αλλάξει τα κριτήρια εισαγωγής στα ΑΕΙ. Και το βασικό του πλεονέκτημα είναι ότι ο βαθμός του ΕΘΑΠ μπορεί να διαμορφώνεται από τις επιδόσεις στις δύο ή και στις τρεις τάξεις του λυκείου, ώστε να μην κρίνονται όλα σε μία εξέταση, όπως γίνεται μέχρι τώρα. Ωστόσο και πάλι οι μαθητές θα δίνουν την προσοχή τους στα μαθήματα κατεύθυνσης, τα οποία και θα καθορίζουν το κριτήριο εισαγωγής.

Το δεύτερο είναι ότι θα εξετάζονται σε θέματα εκ των προτέρων γνωστά, από ανοιχτή Τράπεζα Θεμάτων διαβαθμισμένης δυσκολίας. Έτσι ώστε να καταργηθεί επιτέλους η κεντρική επιτροπή εξετάσεων και να απαλλαγούν οι μαθητές από τα παιχνίδια που παίζουν κάθε χρόνο οι επιτροπές των «θεματοδοτών». Κάτι που έχει πολλαπλασιάσει τα φροντιστήρια, τα έξοδα και τα άγχη της ελληνικής οικογένειας. Να ξέρουν, δηλαδή, οι εξεταζόμενοι και οι προγυμναστές τους πραγματικούς όρους του παιχνιδιού. Ωστόσο η εξωσχολική βοήθεια θα συνεχίσει να υπάρχει στο μέτρο που οι ώρες διδασκαλίας και το περιβάλλον της σχολικής τάξης δεν επαρκούν για τη σωστή προετοιμασία, και ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος. Ίσως μετριαστεί, αν τα προς εξέταση θέματα πολλαπλασιαστούν και απλοποιηθούν κι αν θέσουμε σκληρά κριτήρια αξιολόγησης για το ποιόν των διδασκόντων στο λύκειο και πραγματοποιείται συνεχής, ασφυκτικός έλεγχος για την ποιότητα της διδασκαλίας, ειδικά στα δημόσια σχολεία. Μάλλον πολύ τολμηρό και φιλόδοξο για τα ελληνικά δεδομένα.

Φυσικά κάτι τέτοιο οδηγεί σε πανελλαδικού τύπου εξετάσεις σε 2 ή 3 τάξεις, σε μαθήματα κατεύθυνσης, με εξωτερική επιτήρηση και εξωτερική βαθμολόγηση, αν θέλουμε αυτή να είναι αξιόπιστη. Ώστε όλοι αυτοί οι βαθμοί να διαμορφώνουν τον βαθμό πρόσβασης. Το αντέχει αυτό η ελληνική κοινωνία; Το αντέχουν οι μαθητές μας; Υποψιάζεστε, βεβαίως, τις αντιστάσεις που θα προβληθούν. Αν, πάλι, για την εισαγωγή μετρούν μόνο οι επιδόσεις της Γ΄ Λυκείου, τότε έχουμε ένα σύστημα όπως το σημερινό, με τη διαφορά ότι τα θέματα προέρχονται από την Τράπεζα Θεμάτων. Δηλαδή είναι γνωστά. Κάτι βεβαίως που είναι πολύ σημαντικό, διότι απαλλάσσει τα παιδιά από τις οδυνηρές εκπλήξεις. Ο βαθμός του ΕΘΑΠ θα έχει τον ρόλο της σημερινής ΕΒΕ και ίσως σε μερικά χρόνια να γίνει κριτήριο εισαγωγής σε σχολές χαμηλής ζήτησης. Ίσως.

Αυτή είναι η κατάσταση σήμερα κι αυτά είναι τα μεγάλα επίδικα. Συν κάτι ακόμα. Με γνωστά θέματα, έστω από μια τράπεζα πολλών εκατοντάδων θεμάτων (σε όσα μαθήματα είναι εφικτό), δεν είμαστε καθόλου σίγουροι ότι θα υπάρχει ικανή διαβάθμιση βαθμολογιών, ειδικά στις λεγόμενες σχολές υψηλής ζήτησης. Και μάλλον είναι αδύνατο να γίνουν προσομοιώσεις ώστε να το μάθουμε. Κάτι τέτοιο θα αποδειχτεί μόνο στην πράξη και επί του πεδίου. Ωστόσο, το τονίζω, οι μαθητές και οι μαθήτριες θα ασχολούνται και πάλι με τα μαθήματα της κατεύθυνσης, τα οποία θα έχουν επιλέξει από την αρχή του λυκείου, μια και σε αυτά θα εξεταστούν για την εισαγωγή τους στα ΑΕΙ. Εκτός κι αν εισέλθει στον λογαριασμό και ένα «κόντρα μάθημα». Για παράδειγμα, οι υποψήφιοι του Πολυτεχνείου να εξετάζονται και στην Ιστορία. Αλλά και πάλι δεν αλλάζει κάτι σημαντικό. Εκτός βεβαίως από το φορτίο που θα έχουν στην πλάτη τους. Ένα ακόμα θετικό του ΕΘΑΠ, πλην όμως επικίνδυνο, είναι το γεγονός ότι οι πολύ αδύναμοι και αδιάφοροι μαθητές θα πρέπει να προσπαθήσουν περισσότερο για να πάρουν το απολυτήριο!

Πώς θα μπορούσαμε να τα γλιτώσουμε όλα αυτά; Να εισάγουμε το ΕΘΑΠ ώστε να κάνουμε αξιόπιστο το απολυτήριο. Αλλά να συνεχίσουμε το ίδιο σύστημα των πανελλαδικών εξετάσεων στη Γ' Λυκείου με άγνωστα, πλην όμως λογικά και βατά, θέματα, που εξετάζουν βασικές γενικές γνώσεις ανά μάθημα, αλλά περισσότερα σε αριθμό. Ώστε να καλύπτουν όλη τη διδακτέα ύλη. Άγνωστα μεν, αλλά υποχρεωτικά παρόμοια με αυτά της ανοικτής ΤΘ του κάθε μαθήματος. Και με έλεγχο επ’ αυτού από δευτεροβάθμια επιτροπή, πριν τα θέματα φύγουν για τα εξεταστικά κέντρα. Μυστήρια κόλπα τέλος! Τότε και τα φροντιστήρια μειώνονται και τα δράματα αποφεύγονται και διασπορά των βαθμολογιών επιτυγχάνουμε και την ουσία κατακτούμε. Αλλά στη χώρα αυτή όλα είναι αλλιώς. Και είναι δύσκολα.