Εξεταστική ή προανακριτική επιτροπή; Μικρή σημασία έχει

Ήδη από το 1748, ο Μοντεσκιέ στο περίφημο έργο του «Το πνεύμα των νόμων» όρισε την διάκριση των εξουσιών: «Για να μην μπορεί να γίνει κατάχρηση της εξουσίας, είναι απαραίτητο, με τη διευθέτηση των πραγμάτων, η εξουσία να σταματά (περιορίζει) την εξουσία». Στην συνέχεια, η Γαλλική Επανάσταση, στις 4 Αυγούστου 1789 έθεσε τις βάσεις του κράτους δικαίου όπως το γνωρίζουμε σήμερα, αναγνωρίζοντας την απόλυτη ισότητα όλων των πολιτών έναντι του νόμου, καταργώντας τα προνόμια των ευγενών και υιοθετώντας στην συνέχεια (26 Αυγούστου) την Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη.

Όχι χωρίς πισωγυρίσματα, η αρχή της ισότητας έχει κατοχυρωθεί έκτοτε στην Δυτική Ευρώπη, όπου συχνά ακούμε για διώξεις και ακόμη και καταδίκες πολιτικών προσώπων από την ανεξάρτητη Δικαιοσύνη.
Στην Ελλάδα, το άρθρο 86 του Συντάγματος ορίζει ότι:

1. Μόνο η Βουλή έχει την αρμοδιότητα να ασκεί δίωξη κατά όσων διατελούν ή διετέλεσαν μέλη της Κυβέρνησης ή Υφυπουργοί για ποινικά αδικήματα που τέλεσαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, όπως νόμος ορίζει. […]

2. Δίωξη, ανάκριση, προανάκριση ή προκαταρκτική εξέταση […] δεν επιτρέπεται χωρίς προηγούμενη απόφαση της Βουλής […]. Αν στο πλαίσιο άλλης ανάκρισης, προανάκρισης, προκαταρκτικής εξέτασης ή διοικητικής εξέτασης προκύψουν στοιχεία, τα οποία σχετίζονται με τα πρόσωπα και τα αδικήματα της προηγούμενης παραγράφου, αυτά διαβιβάζονται αμελλητί στη Βουλή […]

5. Αν για οποιονδήποτε άλλο λόγο, στον οποίο περιλαμβάνεται και η παραγραφή, δεν περατωθεί η διαδικασία που αφορά δίωξη κατά προσώπου που είναι ή διετέλεσε μέλος της Κυβέρνησης ή Υφυπουργός, η Βουλή μπορεί, ύστερα από αίτηση του ίδιου ή των κληρονόμων του, να συστήσει ειδική επιτροπή στην οποία μπορούν να μετέχουν και ανώτατοι δικαστικοί λειτουργοί για τον έλεγχο της κατηγορίας.

Εν έτει 2025, και μετά από πάμπολλες αναθεωρήσεις του Συντάγματος, οι πολιτικοί μας απολαμβάνουν ένα ιδιαίτερο καθεστώς «διασημότητας» που τους επιτρέπει μερική ατιμωρησία. Ακόμη και η τελευταία αναθεώρηση που κάπως βελτίωσε το καθεστώς της παραγραφής (άλλη μεγάλη πληγή) δεν έχει ολοκληρωθεί ελλείψει του εφαρμοστικού νόμου τον οποίο η Κυβέρνηση ακόμη να φέρει προς ψήφιση. Κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει. Πώς περιμένουμε να ζητήσει ο πιθανός υπόδικος την συνέχιση της διερεύνησης της υπόθεσής του, από μόνος του, όταν το Σύνταγμα του παρέχει την δυνατότητα να αποφύγει κάθε ευθύνη; Πώς επιτρέπουμε την συνεχιζόμενη εμπλοκή της νομοθετικής εξουσίας με την Δικαιοσύνη;

Η ματαιότητα της συζήτησης περί συστάσεως προανακριτικής ή εξεταστικής επιτροπής για τον ΟΠΕΚΕΠΕ, τα Τέμπη, ή κάθε άλλη υπόθεση, κρύβει τεχνηέντως το πραγματικό μας πρόβλημα: την αναπηρία της Δημοκρατίας μας που διαιωνίζει την ύπαρξη πολιτών δύο κατηγοριών.

Το θέμα δεν είναι μόνο θεωρητικό. Στις χώρες όπου υπάρχει ίση αντιμετώπιση των πολιτών, η διαφθορά έχει μειωθεί. Και αυτό διότι όπου διαπιστώνεται, οι πολιτικοί αντιμετωπίζουν τις ευθύνες τους όπως οι κοινοί θνητοί. Θυμίζουμε το πρόσφατο παράδειγμα, πάλι την Γαλλία, της Μαρίν Λεπέν, η οποία ως πρόεδρος του κόμματος Εθνική Συσπείρωση έχει καταδικαστεί σε στέρηση των πολιτικών της δικαιωμάτων λόγω της παράνομης χρήσης ευρωπαϊκών κονδυλίων, με συνέπεια να μην μπορεί να παρουσιαστεί στις προεδρικές εκλογές του 2027. Στην Ελλάδα ο δείκτης αντίληψης της διαφθοράς παραμένει από τους υψηλότερους στον Δυτικό κόσμο (στοιχεία ΕΔΩ). 

Επιπροσθέτως, τίθεται το θέμα της εικόνας της χώρας μας όταν τέτοια φαινόμενα μας εκθέτουν διεθνώς. Διότι Δικαιοσύνη και βουλευτές δεν εφαρμόζουν το συγκεκριμένο άρθρο κατά γράμμα: έτσι, ενώ η άδεια από την Βουλή θα έπρεπε να ζητείται μόνο σε διερεύνηση τυχόν αδικημάτων που τελέστηκαν κατά την άσκηση των καθηκόντων των πολιτικών προσώπων, στην πράξη η εισαγγελία στέλνει όλες τις υποθέσεις στην Βουλή. Γιατί αγωγές για θέματα εξύβρισης να περνάνε από την Βουλή; Γιατί το να βρίσει ένας υπουργός είναι πράξη που ασκείται στο πλαίσιο των καθηκόντων του; Στην συνέχεια, η Βουλή σπανίως δίνει την συγκατάθεσή της, ακόμη και σε υποθέσεις καταφανώς άσχετες. Έτσι, η Ελλάδα έχει καταδικαστεί δύο φορές για παρεμπόδιση της απονομής δικαιοσύνης (ΕΔΔΑ - Τσαλκιτζής κατά Ελλάδας- απόφαση της 16-11-2006 και Συγγελίδης κατά Ελλάδας - απόφαση της 11-02-2010). Είναι χαρακτηριστικό ότι στην πρώτη υπόθεση, ο προσφεύγων στρεφόταν κατά Δημάρχου τον οποίο κατηγορούσε για εκβίαση και παράβαση καθήκοντος. Εν τω μεταξύ ο Δήμαρχος είχε εκλεγεί βουλευτής. Το πιθανολογούμενο αδίκημα δεν είχε καν τελεστεί ενόσω ήταν βουλευτής, αλλά πριν. Είναι αυτή η εικόνα της χώρας που θέλουμε;

Αξίζει να σημειωθεί ότι με διαδοχικές τροποποιήσεις, ο κανονισμός της Βουλής έθεσε τελικά ως κανόνα την άρση της ασυλίας. Μόνο αρκετά χρόνια αργότερα όμως, και συγκεκριμένα κατά την αναθεώρηση του 2019, ο εν λόγω κανόνας εισήχθη ρητώς και στο Σύνταγμα. Η Βουλή, με ευθύνη του Προέδρου της, αποφαίνεται υποχρεωτικά σχετικά με το αίτημα μέσα σε τρεις μήνες αφότου η αίτηση του εισαγγελέα για δίωξη διαβιβάστηκε στον Πρόεδρο της Βουλής. Η Δικαιοσύνη παραμένει βεβαίως δέσμια πολιτικών αποφάσεων.

Με δύο μέτρα και δύο σταθμά αντιμετωπίζονται οι πολίτες και σε ό,τι αφορά τις τηλεφωνικές παρακολουθήσεις: το πολύ αυστηρό πλαίσιο που έχει τεθεί καθιστά πρακτικά αδύνατη την παρακολούθηση των πολιτικών προσώπων, επιτείνοντας την αίσθηση ατιμωρησίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμη και στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ οι πολιτικοί πιάστηκαν (αν πιάστηκαν) στην φάκα λόγω της παρακολούθησης τρίτων προσώπων – ακόμη και στην Ευρωπαϊκή εισαγγελία δεν δόθηκε άδεια παρακολούθησης.

Η Κυβέρνηση επιμένει ότι δεν υπάρχει εμπλοκή πολιτικών προσώπων και αυτό είναι πράγματι πιθανό. Οι πολιτικοί ξέρουν να φυλάγονται. Όμως, χωρίς να προεξοφλούμε το αποτέλεσμα, ας αφήσουμε την Δικαιοσύνη να κάνει την δουλειά της όπως για όλους τους πολίτες. Θα κερδίσει η Δημοκρατία μας.