Αγαμέμνονας Σταυρόπουλος: Στην Ελλάδα, όλα επιτρέπονται και όλα απαγορεύονται

«Είχα μια πελάτισσα που ήταν στα όρια της κρίσης πανικού», λέει ο Αγαμέμνονας Σταυρόπουλος. «Της εξηγούσα τι επιλογές έχει για την ατομική της επιχείρηση και δεν ήξερε τι να πρωτοκαταλάβει. Κι όμως, θεωρητικά, η ατομική επιχείρηση θα έπρεπε να είναι το πιο απλό πράγμα. Είναι, στην πραγματικότητα, το πιο δύσκολο. Γιατί η φορολογική διοίκηση στην Ελλάδα αποστρέφεται την απλότητα».

Ο λογιστής και φοροτεχνικός με πολυετή εμπειρία μιλά στην Athens Voice για τη «φορολογική παράνοια» — μια κατάσταση που περιγράφει με χιούμορ και ακρίβεια: «Υπάρχουν τρεις τρόποι να κάνεις δουλειά στον κόσμο. Ο γερμανικός τρόπος: όλα απαγορεύονται εκτός από ό,τι επιτρέπεται. Ο αγγλικός: όλα επιτρέπονται εκτός από ό,τι απαγορεύεται. Και ο ελληνικός: όλα επιτρέπονται και όλα απαγορεύονται – βρες άκρη μόνος σου».

Η ψηφιοποίηση, λέει, όχι μόνο δεν απλοποίησε τα πράγματα, αλλά συχνά τα έκανε χειρότερα: «Το ελληνικό κράτος ποτέ δεν εμπιστεύτηκε ούτε τους πολίτες ούτε τους υπαλλήλους του. Έφτιαχνε τυπολατρικές διαδικασίες, γεμάτες υπολεπτομέρειες. Θυμάσαι τον Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων; Το «ΚΒΣ»; Δεν υπήρχε πουθενά αλλού στον κόσμο. Το τιμολόγιο και το δελτίο αποστολής έπρεπε να είναι θεωρημένα. Στον υπόλοιπο κόσμο απλώς τα έκοβες».

Αυτό άλλαξε επί τρόικας: «Καταργήθηκε εν μία νυκτί. Φτιάχτηκαν καινούριοι νόμοι – πολύ καλύτεροι, πιο φιλελεύθεροι. Όμως τώρα, με τη νέα ψηφιοποίηση, γυρίζουμε πίσω. Ο «ψηφιακός ΚΒΣ» είναι το νέο μας τέρας».

Ο κ. Σταυρόπουλος φέρνει παράδειγμα τη διασύνδεση των POS με τις ταμειακές. «Μας την πουλάνε ως μέτρο κατά της φοροδιαφυγής. Μα η ΑΑΔΕ έχει ήδη, από το 2014, πλήρη πρόσβαση στους τραπεζικούς λογαριασμούς όλων. Με το MyData, βλέπει άμεσα τις εισπράξεις. Άρα ξέρει αν κάποιος εισπράττει 1.500 και κόβει απόδειξη για 1.000. Ξέρει επίσης αν κάποιος κόβει απόδειξη για 1.500 και εισέπραξε ακριβώς τόσα – ούτε ένας δεν τον πλήρωσε μετρητά; Κάτι δεν πάει καλά».

Αντί, όμως, να χρησιμοποιεί αυτά τα δεδομένα, η φορολογική διοίκηση επιλέγει τον σκληρό δρόμο. «Η διασύνδεση χαλάει – συχνά. Τι λέει η ΑΑΔΕ; «Μην κάνεις πωλήσεις». Αστεία πράγματα. Αν ένα κατάστημα μείνει χωρίς POS δύο μέρες, μπορεί να κλείσει. Κι όμως, αν ο τεχνικός αποσυνδέσει τη διασύνδεση για να συνεχίσει να δουλεύει το μαγαζί, κινδυνεύει ο ίδιος και η επιχείρηση».

Και έπειτα έρχεται η λεπτομέρεια που προβληματίζει: «Αν ένα μαγαζί έχει και λιανική και χονδρική, μπορεί να έχει ένα POS για κάθε χρήση. Αν ο ταμίας κατά λάθος περάσει μια λιανική πώληση από το POS της χονδρικής, ενώ η απόδειξη κόβεται κανονικά, με ΦΠΑ και φόρους, η επιχείρηση μπορεί να μπει σε μεγάλες περιπέτειες. Γιατί; Γιατί ο γραφειοκράτης δεν εμπιστεύεται τίποτα και κανέναν – μόνο τα καλούπια του».

«Ξέρετε τι πρόστιμο έχει μια επιχείρηση επειδή έκανε το λάθος να εισπράξει από το «λάθος» POS; Είκοσι χιλιάδες ευρώ», λέει ο Αγαμέμνονας Σταυρόπουλος, χωρίς υπερβολή. «Όλα ήταν δηλωμένα, αποδείξεις κανονικά, φόροι αποδομένοι – και όμως, το ότι μπήκαν τα λεφτά σε POS που δεν ήταν διασυνδεδεμένο θεωρήθηκε σοβαρό παράπτωμα. Η επιχείρηση κινδυνεύει. Περιθώριο ένστασης υπάρχει. Αλλά ο νόμος είναι σαφής. Και οι πιθανότητες να γίνει δεκτή η ένσταση είναι μηδενικές».

Το ψηφιοποιημένο χάος

Για τον ίδιο, το πρόβλημα δεν είναι μόνο τεχνικό – είναι βαθιά πολιτισμικό. «Ζούμε σε μια φορολογική διοίκηση που έχει μάθει να αναπνέει με την τυπολατρία. Το οξυγόνο της είναι ο τύπος. Όχι η ουσία. Κι αυτό, όταν ψηφιοποιηθεί, γίνεται επικίνδυνο».
Φέρνει ένα απλό παράδειγμα. «Αν δεν δουλεύει η διασύνδεση POS με την ταμειακή, τι λέει η ΑΑΔΕ; «Μην κάνεις πωλήσεις». Αυτό δεν είναι λύση. Είναι κατάρρευση. Είναι σαν να λες στον ακροβάτη που περπατά στο σχοινί «μην περπατάς αν δεν έχει δίχτυ». Πρέπει να υπάρχει δίκτυο ασφαλείας».

Η πρόταση του ιδίου είναι: «Χάλασε η διασύνδεση; Χρησιμοποίησε προσωρινά μη διασυνδεδεμένο POS ή δώσε στον τεχνικό τη δυνατότητα να αποσυνδέσει τη διασύνδεση. Όχι να ποινικοποιείς την επιβίωση».

Η έλλειψη ευελιξίας έχει πραγματικό κόστος. «Ξέρεις τι σημαίνει να χαλάσει το σύστημα για δυο μέρες και να μη δουλεύει η επιχείρηση; Αν για πέντε μέρες δεν έχεις διασύνδεση και ο τζίρος σου πέσει 75%, αυτό είναι ένδειξη. Έχεις την ΑΑΔΕ – έλεγξε. Μην επιβάλλεις εξωφρενικές ποινές επειδή δεν μπορείς να ελέγξεις ή επειδή το Υπουργείο Οικονομικών δεν εμπιστεύεται τους δικούς του υπαλλήλους».

«Επιμένω, η διασύνδεση δεν είναι μέτρο κατά της φοροδιαφυγής. Η ΑΑΔΕ είχε τη δυνατότητα να βλέπει ποιος εισέπραξε με κάρτα και ποιος όχι ήδη από το 2014. Τώρα μας λένε ότι δεν ήξεραν; Εδώ οι ίδιοι μου οι πελάτες με ρωτούσαν: «Δηλαδή, τόσα χρόνια εγώ που έκοβα απόδειξη όταν έπαιρνα κάρτα ήμουν ο χαζός;». Μέχρι χθες θεωρούσαμε αυτονόητο ότι όταν εισπράττεις με κάρτα, κόβεις και απόδειξη. Τώρα λέμε το ανάποδο;», δηλώνει.

Πηγαίνει ένα βήμα πιο πίσω, στο 2021–2022, όταν έγινε υποχρεωτική η αποστολή κάθε απόδειξης στο MyData μέσω του eSend. «Έχω πελάτη που δεν το κατάλαβε ότι δεν έφευγαν οι αποδείξεις στο eSend. Κόβει κανονικά, αλλά δεν είναι συνέχεια από πάνω να τσεκάρει. Τι γίνεται αν έρθει ο έλεγχος και δει ότι η απόδειξη δεν έχει σταλεί; Το πρόστιμο είναι σαν να μην την έκοψες καθόλου. Αν τρεις αποδείξεις δεν έχουν διαβιβαστεί, σου κλείνουν το κατάστημα για δύο μέρες».

Για τον κ. Σταυρόπουλο, δεν τίθεται απλώς ζήτημα τεχνολογίας, αλλά νοοτροπίας: «Δεν γίνεται η ψηφιοποίηση να χτίζεται πάνω σε μια αντίληψη τιμωρητική. Αντί να διευκολύνει, εγκλωβίζει. Κι αυτό, αντί για μεταρρύθμιση, είναι μια νέα μορφή παράνοιας».

«Σε τιμωρούν επειδή δούλεψες»

«Πρόσεξε: δεν μιλάμε για περιπτώσεις που δεν κόβεται η απόδειξη. Μιλάμε για το αντίθετο. Την έχεις κόψει. Αλλά δεν έχει φύγει από το eSend. Τεχνικό πρόβλημα. Αν όμως έρθει ο έλεγχος και δει ότι η απόδειξη δεν έχει διαβιβαστεί, σου ρίχνει το ίδιο πρόστιμο σαν να μην την είχες κόψει ποτέ», λέει. «Ξέρεις τι θα έπρεπε να κάνει ο επιχειρηματίας για να προστατευτεί; Να πουλάει χωρίς να κόβει τίποτα. Γιατί αυτό 99% δεν το βλέπει κανείς. Αν όμως κόψεις και δεν φύγει; Εκεί θα την πληρώσεις», σημειώνει.

Ο παραλογισμός, για τον ίδιο, έχει ξεφύγει από το φορολογικό και έχει περάσει στο υπαρξιακό. «Οι επιχειρήσεις κάθονται πάνω σε μια νάρκη. Μπορεί να σκάσει ανά πάσα στιγμή, από μια βλάβη. Από κάτι που δεν φταις. Είσαι στο έλεος της τύχης σου».

Τι προτείνει; «Εναλλακτικές λύσεις. Ευελιξία. Όχι παύση. Αν δεν δουλεύει η διασύνδεση, να μπορείς να συνεχίσεις. Να μπορείς να εξηγήσεις. Η ΑΑΔΕ έχει όλα τα εργαλεία. Αν δει ότι για πέντε μέρες ο τζίρος σου έπεσε 70%, να το ελέγξει. Να σου πει «γιατί;» – και εσύ να της πεις: «Μου κόπηκε το ρεύμα. Ποιος θα έρθει σε εστιατόριο χωρίς φως;»».

Η απάντηση είναι αυτονόητη. «Αυτό είναι ο έλεγχος. Όχι να ποινικοποιείς τη βλάβη. Όχι να τιμωρείς τον συνεπή, για να προστατευτείς από τον παραβάτη. Γιατί αυτό κάνει η ΑΑΔΕ: τιμωρεί τους πάντες επειδή φοβάται τον έναν που θα την κοροϊδέψει».
«Η φορολογική διοίκηση δεν έχει δικαίωμα να πει ότι «δεν υπάρχουν βλάβες». Δεν έχει δικαίωμα να πει ότι όταν υπάρχει πρόβλημα, υπάρχει φοροδιαφυγή. Να κόψει το λαιμό της να βρει τρόπο. Και ο τρόπος είναι απλός: όταν βλέπεις πτώση 50% στον τζίρο, ψάχνεις. Αντί για πρόστιμα, κάνεις τη δουλειά σου».

Και μετά έρχεται η καθολική εφαρμογή της ίδιας λογικής. «Βλέπεις τι γίνεται με τα τεκμήρια; Η ΑΑΔΕ λέει: «Δεν μπορώ να βρω ποιος φοροδιαφεύγει, οπότε υπολογίζω ένα μέσο εισόδημα και όποιον πάρει ο χάρος». Έτσι, δίνει συγχωροχάρτι στους μεγάλους φοροφυγάδες, που κρύβουν 50, 100, 200 χιλιάδες ευρώ – και τσακίζει τους μικρούς, που έχουν μια ατομική για να βγάζουν ένα δεύτερο εισόδημα ή να μένουν στην αγορά».

Το αποκορύφωμα είναι το λεγόμενο «ψηφιακό πελατολόγιο»: «Πρέπει κάθε συνεργείο, κάθε επιχείρηση, να δηλώσει τον πελάτη πριν τον εξυπηρετήσει. Μα δεν είναι όλοι πελάτες! Μπορεί να είναι επισκέπτης. Μπορεί να είναι ο αδελφός του υπαλλήλου. Μπορεί να θέλει να ρωτήσει. Και άμα δεν τον καταγράψεις, έρχεται ο έλεγχος και σου λέει «γιατί δεν υπάρχει εδώ;»».

Το αποτέλεσμα; «Ή του λες ψέματα και βάζεις ότι του έκανες λάδια-φίλτρα, ενώ του έκανες ολόκληρο σέρβις – ή τον δηλώνεις κανονικά και μετά παλεύεις να αποδείξεις ότι δεν είσαι ελέφαντας. Δεν είναι αυτό ψηφιοποίηση. Αυτό είναι διευκόλυνση του ελεγκτή. Δεν είναι οργάνωση της επιχείρησης – είναι παγίδα».

«Η τρόικα κατήργησε αυτές τις τυπολατρικές πρακτικές γιατί στερούνταν λογικής. Και τώρα, τις επαναφέρουμε με άλλο περιτύλιγμα – το ψηφιακό. Χωρίς καμία μελέτη σκοπιμότητας. Χωρίς καμία ανάλυση κόστους–οφέλους. Απλώς γεμίζουμε πλατφόρμες και απορροφούμε ευρωπαϊκούς πόρους – για να κάνουμε την καθημερινότητα της επιχείρησης δυσκολότερη. Κι αυτό το λέμε “μεταρρύθμιση”», καταλήγει.

Ο κ. Σταυρόπουλος μοιράστηκε μικρές ιστορίες από την εμπειρία του:

1. Μια ιστορία από το 2008. Ήταν ένας ασφαλιστής, ο οποίος συνεργαζόταν με μια μόνο ασφαλιστική εταιρεία. Κάθε χρόνο λάμβανε την εκκαθάριση των αμοιβών του, την οποία έβαζε στην δήλωσή του. Το μόνο έξοδο που δήλωνε ήταν οι ασφαλιστικές του εισφορές. Δεν είχε κλέψει ούτε cent. Κάτι χρειάστηκε από την εφορία και πήγε στην τοπική του Δ.Ο.Υ. Με το που πληκτρολόγησε τον ΑΦΜ του η υπάλληλος, είδε ότι δεν είχε υποβάλλει ποτέ συγκεντρωτικές καταστάσεις. Του λέει «δεν έχετε υποβάλλει συγκεντρωτικές καταστάσεις τιμολογίων για 10 χρόνια (η μία εκκαθάριση το χρόνο που έβαζε στην δήλωσή του). Το πρόστιμο είναι 6.000 ευρώ. Το μόνο που μπορώ να κάνω είναι παριστάνω ότι δεν ήρθατε ποτέ, δεν πληκτρολόγησα ποτέ τον ΑΦΜ σας, φύγετε και μην ξανάρθετε ποτέ στην εφορία, γιατί θα πρέπει να πληρώσετε 6.000 ευρώ πρόστιμο

2. Έρχεται το 2010 στο γραφείο μου ένας μηχανικός για να τον αναλάβουμε. Με πολύ έμφαση σε βαθμό αγένειας, μας έλεγε ότι θέλει να είναι 100% νόμιμος και ότι όλοι οι λογιστές είμαστε λαμόγια, να προσέξω καλά λοιπόν γιατί απαιτεί να είναι 100% νόμιμος. Κάπου το 2011 – 2012 έκοψε ένα τιμολόγιο προς μια δημόσια υπηρεσία 100.000 + ΦΠΑ. Αφού έκοψε το τιμολόγιο, ήρθε η ώρα να πληρώσει τον ΦΠΑ. Αλλά δεν είχε πληρωθεί από την υπηρεσία και δεν είχε τα χρήματα να πληρώσει. Τότε, αν δεν πλήρωνες την δήλωση, ήταν σαν να μην την είχες υποβάλλει, οπότε ο φοροοφειλέτης, χαρακτηριζόταν με το ζόρι φοροφυγάς. Μου εξηγεί το πρόβλημα, ότι δεν έχει να πληρώσει 23.000 και του λέω με κάθε φυσικότητα, σαν να λέω το πιο φυσιολογικό πράγμα στον κόσμο, την μόνη λύση που υπήρχε: να κάνει ψεύτικη δήλωση, μέχρι να πληρωθεί. Με το που το άκουσε αυτό άκουσα τα εξ αμάξης. Για να τον ηρεμήσω, του είπα ότι θα πάμε μαζί στον έφορο. Κλείνω ραντεβού, πάμε στον έφορο, «Σταυρόπουλε ποιο είναι το πρόβλημα» με ρωτά ο έφορος «το και το» του λέω και απαντά: «ρε Σταυρόπουλε, σοβαρά τώρα; Δεν ξέρεις πώς να λύσεις αυτό το πρόβλημα; Θα κάνεις μια ψεύτικη δήλωση και καθάρισες» Κόκκαλο ο μηχανικός. (Το να μπορείς να υποβάλλεις δήλωση ακόμα και αν δεν έχεις τα χρήματα να την πληρώσεις, άλλαξε το 2013 λόγω τρόικας)

3. Το 2020 η φορολογική διοίκηση σκέφτηκε ότι είναι πολύ καλή ιδέα η υποχρέωση για πληρωμή δαπανών στο 30% του εισοδήματος να μην περιορίζεται μόνο σε μισθωτούς, συνταξιούχους και όσους έχουν εισόδημα από ενοίκια, αλλά να εφαρμόζεται για όλους. Ναι αλλά το φορολογικό μας σύστημα, δεν φορολογεί την είσπραξη των χρημάτων, αλλά το δικαίωμα να τα εισπράξεις. Μισθωτοί και ιδιοκτήτες ακινήτων, όχι μόνο έχουν σταθερές απολαβές κάθε μήνα, αν δεν εισπράξουν το εισόδημα δεν φορολογούνται. Ένας επιχειρηματίας όμως αμ φορολογείται για εισόδημα που τυχόν δεν έχει εισπράξει ακόμα, αμ τιμωρείται γιατί δεν δαπάνησε το 30% του ανείσπρακτου εισοδήματος μέχρι τις 31/12 κάθε χρόνου. Ναι, οι νόμοι μας είναι τόσο ανόητοι.

4. Παππούς έκανε δωρεά στον εγγονό του ένα περιουσιακό στοιχείο, η εκμετάλλευση του οποίου συνιστά εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα. Καθώς ο εγγονός είναι ανήλικος, το εισόδημα μπαίνει στο όνομα του πατέρα και φορολογείται σε αυτόν. Ένα εισόδημα λοιπόν των 2.400 το χρόνο, προστίθεται στους μισθούς του πατέρα, έστω 40.000 ευρώ, οπότε φορολογείται με 44%.Το 2023 όμως ψηφίστηκε το τεκμαιρόμενο εισόδημα. Έτσι ο 12χρονος «επιχειρηματίας» δεν μπορεί να δηλώσει το ευτελές εισόδημα των 2.400. Έπρεπε να δηλώσει τουλάχιστον 12.000. Ο πατέρας έκανε ένσταση, για να υπολογίσουν τον μισθό του και να μην φορολογηθεί με τεκμαιρόμενα. Η ΑΑΔΕ απάντησε ότι άλλο το εισόδημα του ανήλικου άλλο του πατέρα, ανεξαρτήτως του ότι αθροίζονται στην ίδια φορολογική κλίμακα. Οπότε το εισόδημα των 2.400 φορολογήθηκε ως εισόδημα 12.000 με συντελεστή 44%, δηλαδή 5.280 ευρώ.

5. Από τα τεκμαιρόμενα εξαιρούνται τα λεγόμενα «μπλοκάκια» δηλαδή ατομικές επιχειρήσεις με τις εξής προϋποθέσεις: Να ασκούν ελευθέριο επάγγελμα (ιατρός, δικηγόρος, καλλιτέχνης, σύμβουλος, ερευνητής κλπ, όχι ηλεκτρολόγος, όχι ασφαλιστής) να έχουν μέχρι τρεις πελάτες, να έχουν έγγραφη σύμβαση με όλους και να δηλώνουν ως έδρα την κατοικία τους. Αν κατοικείς σε ιδιόκτητο ακίνητο ή ακίνητο συγγενή έχει καλώς. Αν είναι στο ενοίκιο, είσαι στο έλεος του ιδιοκτήτη αν θα σου επιτρέψει να δηλώσεις το σπίτι σου σαν έδρα της ατομικής σου επιχείρησης ή όχι. Ο ιδιοκτήτης λοιπόν του σπιτιού που νοικιάζεις αποφασίζει για το πώς θα φορολογηθείς. Αυτό γιατί το έχουν αφήσει σε γκρίζα ζώνη ασάφειας, αν δηλώνοντας το σπίτι του ως έδρα ατομικής επιχείρησης, το μίσθωμα χαρακτηρίζεται ως κατοικίας ή επαγγελματικό, με αποτέλεσμα πολλοί ιδιόκτητες είτε να φοβούνται είτε να ζητούν αύξηση για να κάνουν αυτή τη χάρη.