Ο Ντόναλντ Τραμπ, η COSCO και εμείς

Ας αναλογιστούμε το ακόλουθο σενάριο:

Τη Δευτέρα 28 Απριλίου 2025, καθώς η Ελλάδα ανακάμπτει από την πασχαλινή περίοδο, η Αμερικανίδα πρέσβειρα, Κίμπερλι Γκιλφόιλ, φτάνει στην Αθήνα. Στην πρώτη της δημόσια τοποθέτηση επικεντρώνεται αποκλειστικά σε ένα ζήτημα: την κινεζική επιρροή στην Ελλάδα, την οποία χαρακτηρίζει ως το μεγαλύτερο πρόβλημα στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις για τη νέα διοίκηση Τραμπ. Δηλώνει με έμφαση:

«Η Κομμουνιστική Κίνα, μέσω του Λιμανιού του Πειραιά, θέλει να μετατρέψει την Ελλάδα σε Κούβα της Ευρώπης. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να το επιτρέψουν άλλο. Τα ελληνικά εξοπλιστικά προγράμματα που χρηματοδοτούνται από τις Ηνωμένες Πολιτείες θα τεθούν υπό επανεξέταση, έως ότου η ελληνική κυβέρνηση λάβει τα απαραίτητα μέτρα για την απομάκρυνση της COSCO από τον Πειραιά».

Ένα τέτοιο σενάριο δεν πρέπει πλέον να θεωρείται ακραίο· αντιθέτως, επιβάλλεται να προετοιμαστούμε για κάθε ενδεχόμενο. Η στρατηγική του «σοκ και δέους», που εφάρμοσε ο Τραμπ στο εσωτερικό των ΗΠΑ, έχει ήδη μεταφερθεί στη διεθνή σκηνή ως εργαλείο άσκησης πίεσης: από την πρόταση για την κατάληψη της Γάζας και τη μετατροπή της σε μεσογειακό θέρετρο, έως την τηλεοπτική διαπόμπευση του Ζελένσκι ως «αχάριστου» και «δικτάτορα». Στην εποχή του Τραμπ 2.0, όσα μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν αδιανόητα, πρέπει πλέον να αντιμετωπίζονται ως πιθανά σενάρια. Άλλωστε, μόλις χθες, υπό την πίεση του Αμερικανού προέδρου και απειλές ακόμα και για στρατιωτική εισβολή, η κινεζική Hutchison παραχώρησε τα λιμάνια της στον Παναμά και σε 22 άλλες χώρες στην αμερικανική BlackRock.

Έχω ξαναγράψει στην Athens Voice ότι η κινεζική επιρροή στην Ελλάδα, όπως αποτυπώνεται στη στενή οικονομική και πολιτιστική συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών, παραμένει αγκάθι στις σχέσεις μας με τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Οι κατηγορίες περί «Δούρειου Ίππου» της Κίνας, που εντάθηκαν λόγω των επιλογών της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ -μιας κυβέρνησης που σπαταλούσε πολιτικό κεφάλαιο με τους συμμάχους για να προσφέρει διπλωματικές και άλλες διευκολύνσεις στο Πεκίνο-, έχουν υποχωρήσει υπό τη σημερινή κυβέρνηση, η οποία ευθυγραμμίζεται σαφώς με τον Ευρωατλαντικό άξονα. Ωστόσο, αυτός ο άξονας, τουλάχιστον όπως τον γνωρίζαμε, δεν υφίσταται πλέον. Η κυβέρνηση πιστώθηκε τον αποκλεισμό της Huawei από το ελληνικό δίκτυο 5G και τη στάση της στον πόλεμο της Ουκρανίας, αλλά είναι αμφίβολο εάν η νέα διοίκηση Τραμπ ενδιαφέρεται για τέτοιες ενέργειες του παρελθόντος. Από την οπτική γωνία των ΗΠΑ, η παρουσία της COSCO στον Πειραιά συνεχίζει να εκλαμβάνεται ως ένα ζήτημα ασφάλειας.

Tο αμερικανικό πεντάγωνο, επί της κυβέρνησης Μπάιντεν, έβαλε δεκάδες κινεζικές εταιρείες, της COSCO συμπεριλαμβανομένης, σε μαύρη λίστα λόγω των σχέσεών τους με τον κινεζικό στρατό

Ο ανταγωνισμός ΗΠΑ-Κίνας είναι δομικός, ξεπερνάει δηλαδή την ιδιοσυγκρασία του νέου Αμερικανού προέδρου. Θυμίζω ότι το αμερικανικό πεντάγωνο, επί της κυβέρνησης Μπάιντεν, έβαλε δεκάδες κινεζικές εταιρείες, της COSCO συμπεριλαμβανομένης, σε μαύρη λίστα λόγω των σχέσεών τους με τον κινεζικό στρατό. Ωστόσο, ο Τραμπ έχει επιδείξει μία ιδιαίτερα επιθετική προσέγγιση για την προώθηση των συμφερόντων των ΗΠΑ, όπως τα αντιλαμβάνεται ο ίδιος. Εδώ η ιδιοσυγκρασία της ηγεσίας παίζει σημαντικό ρόλο. Την επόμενη τετραετία ενδέχεται να διαμορφωθεί ένα ψυχροπολεμικού τύπου περιβάλλον μηδενικού αθροίσματος, όπου διάφορες χώρες θα κληθούν να επιλέξουν πλευρά μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα μπορεί να βρεθεί σε δύσκολη θέση – όχι επειδή το μοναδικό, για τα ναυτιλιακά δεδομένα, μοντέλο παραχώρησης ολόκληρου του Οργανισμού Λιμένος είναι ιδιαίτερα επικερδές για τη χώρα, αλλά επειδή δεν διαφαίνεται εναλλακτική λύση, που να μπορεί να αντικαταστήσει την COSCO στον τομέα των εμπορευματοκιβωτίων, διατηρώντας την κίνηση προς και από το λιμάνι.

Πώς θα αντιδράσει η ελληνική κυβέρνηση εάν ο Τραμπ απαιτήσει την εκδίωξη της COSCO από το Λιμάνι του Πειραιά; Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, το στρατηγικό βάθος και το ιστορικό υπόβαθρο της σχέσης μας με τις ΗΠΑ, καθώς και ο καθοριστικός ρόλος της Ουάσινγκτον στα ελληνοτουρκικά, δεν θα αφήσουν πολλά περιθώρια ελιγμών. Αν τεθεί ζήτημα «επιλογής πλευράς», είναι αμφίβολο ότι η Ελλάδα θα ταχθεί υπέρ της COSCO.

Για να μειώσουμε την πιθανότητα ενός τέτοιου σεναρίου, είναι απαραίτητο να αναλάβουμε άμεσα πρωτοβουλίες που θα περιορίσουν την αντίληψη κινδύνου γύρω από τις ελληνοκινεζικές σχέσεις. Πρωτίστως, πρέπει να περιορίσουμε τις κινήσεις υψηλού συμβολισμού και τη διπλωματική στήριξη της Κίνας στην ΕΕ και σε διεθνείς οργανισμούς, αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι η ήπια ισχύς του Πεκίνου στην Ελλάδα -ιδιαίτερα στους τομείς του πολιτισμού και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης- ενισχύει την αντίληψη κινδύνου για τις ελληνοκινεζικές σχέσεις. Η επέκταση των Ινστιτούτων Κομφούκιος (τη στιγμή που στις ΗΠΑ και στην ΕΕ κλείνουν, λόγω αθέμιτης λειτουργίας), η νέα κινεζική αρχαιολογική σχολή στην Αθήνα, η στενή πολιτιστική συνεργασία σε υπουργικό επίπεδο, εκλαμβάνονται από τους συμμάχους μας ως αποδεικτικά στοιχεία της κινεζικής επιρροής στη χώρα μας.

Πιο επιτακτικό, όμως, είναι να επανεξετάσουμε το συνολικό πλαίσιο της επένδυσης στον Πειραιά. Χρειαζόμαστε επειγόντως μια ολοκληρωμένη μελέτη κόστους-οφέλους για την ελληνική οικονομία από το υφιστάμενο μοντέλο διαχείρισης του λιμανιού, καθώς και έναν στρατηγικό σχεδιασμό για την ενίσχυση της διαφάνειας και την αντιμετώπιση των προβλημάτων και των ζητημάτων ασφαλείας και επιβολής του νόμου που απορρέουν από αυτό το μοντέλο.

Η απομόνωσή μας και από την ΕΕ σε θέματα λιμενικής πολιτικής μάς καθιστά πιο ευάλωτους σε ενδεχόμενες πιέσεις από τις ΗΠΑ να «επιλέξουμε πλευρά»

Η Ενωσιακή διάσταση του θέματος είναι κρίσιμη. Tον Ιανουάριο του 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συνεργασία με τη βελγική Προεδρία του Συμβουλίου, ανακοίνωσε τη δημιουργία της Συμμαχίας Ευρωπαϊκών Λιμένων (European Port Alliance), μιας σύμπραξης μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, με στόχο την αντιμετώπιση της διακίνησης ναρκωτικών και του οργανωμένου εγκλήματος στα λιμάνια της Ευρώπης. Ωστόσο, το Λιμάνι του Πειραιά δεν συμπεριλήφθηκε στην πρωτοβουλία, απομονώνοντας την Ελλάδα από αυτήν, λόγω της COSCO. Η απομόνωσή μας και από την ΕΕ σε θέματα λιμενικής πολιτικής μάς καθιστά πιο ευάλωτους σε ενδεχόμενες πιέσεις από τις ΗΠΑ να «επιλέξουμε πλευρά».

Η συνεργασία με την Κίνα, τη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, είναι απαραίτητη για την αναπτυξιακή πορεία της χώρας, αλλά πρέπει να διασφαλίσουμε ότι τα οφέλη της επένδυσης για την ελληνική οικονομία στον Πειραιά διατηρούνται και διευρύνονται, ενώ παράλληλα περιορίζεται το πολιτικό και διπλωματικό κόστος. Μετά από χρόνια εφησυχασμού και υποτίμησης των γεωπολιτικών διαστάσεων της ελληνοκινεζικής προσέγγισης και της αντίληψης κινδύνου που δημιουργεί στους εταίρους μας, υπάρχει στην παρούσα κυβέρνηση μια σαφέστερη κατανόηση της πολυπλοκότητας που αυτές συνεπάγονται. Οι οικονομικές σχέσεις μας με την Κίνα πρέπει να επαναπροσδιοριστούν σε πιο ισότιμη και εξισορροπημένη βάση, ώστε να καταστούν ανθεκτικές στις γεωπολιτικές αναταράξεις που διαφαίνονται στον ορίζοντα και να μην εκλαμβάνονται ως απειλή για τους συμμάχους μας. Ο νέος προσανατολισμός πρέπει να στοχεύει αποκλειστικά και μόνο στην προώθηση των συμφερόντων μας, και πρέπει να επικοινωνηθεί προς όλους τους εμπλεκόμενους εταίρους αλλά και προς το Πεκίνο.