10 αλήθειες για τις ελληνικές τράπεζες

Κατά τη γνώμη μου, οι τράπεζες θα πρέπει να μένουν εκτός της προεκλογικής ατζέντας των κομμάτων.

Παρόλα αυτά, με την επίσημη έναρξη της προεκλογικής, η ελληνική κοινή γνώμη έχει κατακλυστεί με δηλώσεις πολιτικών, οι οποίοι είδαν ως λύση στο πρόβλημα της χρηματοδότησης του κυβερνητικού προγράμματος παροχών των κομμάτων τους, τις τραπεζικές καταθέσεις.

Από την υπεραπλούστευση και την άγνοια που κυριαρχεί στις δηλώσεις τους αλλά και από το πλήθος των κειμένων που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, μπορούμε να πούμε ότι ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινής γνώμης, αφελώς νομίζει ότι στις τράπεζες υπάρχουν θησαυροφυλάκια που μοιάζουν με εκείνα του Σκρούτζ Μακ Ντακ, από όπου μπορούν όταν ανέβουν στην εξουσία, να αντλήσουν κεφάλαια για τη χρηματοδότηση παροχών.

Στο ίδιο πλαίσιο, οι ίδιοι πιστεύουν ότι με την άνοδο στην εξουσία θα μπορούν να κάνουν ότι θέλουν στις τραπεζικές καταθέσεις ή ακόμα και να προχωρήσουν σε αλλαγές του τρόπου λειτουργίας των τραπεζών. Το πιο επικίνδυνο από όλα είναι ότι πιστεύουν ότι μπορούν να κάνουν όλα τα παραπάνω, χωρίς να προηγηθεί συμφωνία με τους πιστωτές.

Κατά αρχήν, θα ήθελα να τονίσω ότι αυτή τη στιγμή το ελληνικό τραπεζικό σύστημα βρίσκεται μπροστά στις μεταρρυθμίσεις σε σχέση με τις άλλες χώρες της ευρωζώνης. Σε αυτό μπορώ να αναφέρω πολλά και λόγω του πανευρωπαϊκής τραπεζικής εμπειρίας μου.

Επίσης βρίσκεται σε πολύ καλύτερη κατάσταση σε σχέση με την περίοδο 2010-2 κι αυτό συμβαίνει γιατί έχει ολοκληρώσει το μεγαλύτερο μέρος της αναδιάρθρωσης του, οι τέσσερις συστημικές τράπεζες έχουν σχεδόν ολοκληρώσει με επιτυχία την ενίσχυση της κεφαλαιακής τους επάρκειας, κι έχουν περάσει με επιτυχία τα stress tests, που διεξήχθηκαν πρόσφατα υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Είναι λογικό ότι η παρούσα πολιτική αστάθεια, δημιουργεί νευρικότητα στο τραπεζικό σύστημα όπως και στο σύνολο της οικονομίας. Θα έλεγα μάλιστα, ότι δεν υπάρχει κάποιος λόγος ανησυχίας για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, εάν εμπεδωθεί η συνεννόηση για τη συνέχιση της ευρωπαϊκής πορείας και συμφωνία με τους πιστωτές στις λίγες εκκρεμότητες που παραμένουν.

Στα παρακάτω σημεία γίνεται μία προσπάθεια να κωδικοποιηθούν τεχνικές λεπτομέρειες, να επισημανθούν αλήθειες και φωτιστούν «ανακρίβειες» που κυκλοφορούν στο πλαίσιο της προεκλογικής περιόδου:

1. Ο κύριος μέτοχος των ελληνικών τραπεζών είναι το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) κι όχι το ελληνικό δημόσιο. Μπορεί το ποσό που άντλησε το ΤΧΣ για λογαριασμό του ελληνικού δημοσίου, με σκοπό την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών, να προσμετρείται στο συνολικό ποσό του ελληνικού χρέους. Αλλά ο μέτοχος είναι το ΤΧΣ, κι όχι το ελληνικό δημόσιο γιατί η ανακεφαλαιοποιηση των τραπεζών έγινε με ομόλογα του ΤΧΣ κι όχι του ελληνικού δημοσίου. Άρα, οι αποφάσεις για την επιλογή των διοικήσεων των ελληνικών τραπεζών, δεν λαμβάνονται πλέον αποκλειστικά από τις ελληνικές κυβερνήσεις, αλλά κυρίως από το ΤΧΣ.

2. Οι τραπεζικές καταθέσεις δεν ανήκουν στις διοικήσεις των τραπεζών, αλλά στους καταθέτες (νομικά ή φυσικά πρόσωπα). Άρα κάθε σχεδιαζόμενη ενέργεια που αφορά τις καταθέσεις, αφορά ενέργεια απευθείας προς τους καταθέτες (ιδιώτες ή επιχειρήσεις), με ότι αυτό σημαίνει για τις νομικές επιπτώσεις που σχετίζονται με το θέμα.

3. Οι τράπεζες είναι αυτές που μετατρέπουν τις καταθέσεις σε δάνεια. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 90, οι τραπεζικές καταθέσεις ήταν περισσότερες από τα δάνεια. Τα τελευταία χρόνια, η κατάσταση έχει αντιστραφεί και σήμερα το συνολικό ποσό των δανείων είναι υψηλότερο των καταθέσεων. Άρα δεν υπάρχει διαθέσιμα κεφάλαια που να προέρχονται από τις τραπεζικές καταθέσεις για να χρησιμοποιηθούν κατά το δοκούν.

4. Με βάση το ότι τα δάνεια είναι περισσότερα από τις καταθέσεις, για να λειτουργήσει το τραπεζικό σύστημα, πρέπει να δανείζεται καθημερινά από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα περίπου 50 δις (με σημερινά στοιχεία). Το ποσό αυτό αντιστοιχεί στη διαφορά μεταξύ του συνόλου των δανείων (212 δις ευρώ) και των καταθέσεων (162 δις ευρώ). Οι ελληνικές τράπεζες, είναι αναγκασμένες να δανείζονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική τράπεζα γιατί λόγω της χαμηλής αξιολόγησης τους. Με βάση αυτό, οι ελληνικές τράπεζες δεν μπορούν να λειτουργήσουν ούτε δευτερόλεπτο χωρίς να έχουν πρόσβαση σε δανεισμό, από τους μηχανισμούς της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

5. Το υφιστάμενο καθεστώς εγγυήσεων καλύπτει μόνο τις καταθέσεις μέχρι του ποσού των 100.000 ευρώ. Άρα, είναι επικίνδυνο να εξαγγέλλεται από πολιτικούς γενικά και αόριστα, η εγγύηση όλων των τραπεζικών καταθέσεων. Επίσης αφορά μόνο τα ποσά που είναι καταθετημένα σε ελληνικές τράπεζες και η εγγύηση αφορά τις καταθέσεις ανά τράπεζα και καταθέτη. Για να είναι εφικτή η καταβολή αποζημιώσεων στις περιπτώσεις μίας ενδεχόμενης τραπεζικής χρεοκοπίας, οι τράπεζες καταθέτουν ασφάλιστρα στο Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων & Επενδύσεων (ΤΕΚΕ). Το ΤΕΚΕ αποτελεί Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, και είναι υπό την εποπτεία του Υπουργείου Οικονομικών.

6. Όπως είναι λογικό, τα κεφάλαια που υπάρχουν διαθέσιμα στο ΤΕΚΕ, για την καταβολή των αποζημιώσεων στους καταθέτες σε περίπτωση τραπεζικής χρεοκοπίας, δεν είναι απεριόριστα. Προσφάτως, το Υπουργείο Οικονομικών ψήφισε τροπολογία για την αύξηση των διαθεσίμων του ΤΕΚΕ. Στην περίπτωση που τα κεφάλαια του ΤΕΚΕ δεν επαρκούν για τις αποζημιώσεις των καταθετών μέχρι τις 100.000 ευρώ, τα επιπλέον κεφάλαια θα πρέπει να αναζητηθούν και σε κρατικό δανεισμό μέσω των ευρωπαίων πιστωτών.

7. Ο επιπλέον δανεισμός του Δημοσίου μέσω Εντόκων Γραμματίων (ΕΓΕΔ), από ελληνικές τράπεζες, δεν έχει νόημα για την ελληνική οικονομία. Στην παρούσα φάση, το ποσό των ΕΓΕΔ που έχει δανειστεί το ελληνικό δημόσιο έχει ήδη φτάσει τα 15 δις ευρώ. Επίσης, οι ξένοι επενδυτές απέχουν από τα ελληνικά ομόλογα, άρα θα στις νέες εκδόσεις τα ΕΓΕΔ θα τα αγοράσουν μόνο οι ελληνικές τράπεζες. Σε αυτή την περίπτωση θα έχουμε αύξηση του ενεργητικού των τραπεζών (όπου εντάσσονται και τα δάνεια). Άρα οι τράπεζες θα πρέπει να δανείζονται περισσότερα κεφάλαια από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για να καλύψουν τη διαφορά με τις καταθέσεις. Τέλος, η ρευστότητα που πηγαίνει σε αγορά ΕΓΕΔ, αφαιρείται από την δανειοδότηση των επιχειρήσεων.

8. Με βάση το ισχύον συνταγματικό και ευρωπαϊκό πλαίσιο, δεν μπορεί να υπάρξει ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ μετατροπή των καταθέσεων σε ΕΓΕΔ, τελεία και παύλα. Μπορεί σε ένα σοβιετικού τύπου, κλειστής οικονομίας σύνταγμα, αλλά με το υφιστάμενο αυτό δεν είναι εφικτό. Επίσης, οι ελληνικές τράπεζες βρίσκονται πλέον κάτω από τον έλεγχο της ενιαίας ευρωπαϊκής τραπεζικής αρχής. Άρα ο έλεγχος της λειτουργίας τους, δεν αφήνει το περιθώριο ούτε για μαγειρέματα των τραπεζικών ισοζυγίων, ούτε για την εφαρμογή ατυχών προτάσεων του τύπου «λαϊκές επιτροπές εγκρίσεως δανείων».

9. Η Τράπεζα της Ελλάδος αποτελεί ανεξάρτητη αρχή, και ο Διοικητής της αναφέρεται απευθείας στον Διοικητή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Άρα, ο Διοικητής της δεν είναι δημόσιος υπάλληλος που θα πρέπει να εκτελεί οδηγίες της κάθε ελληνικής κυβέρνησης.

10. Τέλος, το οποίο είναι και το σπουδαιότερο. Από τη δεκαετία του ‘90, στο ευρωπαϊκό/ελληνικό τραπεζικό σύστημα έχει καθιερωθεί η ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων. Αυτό σημαίνει ότι οι έλληνες πολιτικοί που εγγυώνται τις καταθέσεις, θα πρέπει πρώτα να εξασφαλίζουν την πολιτική σταθερότητα. Διαφορετικά, εύκολα μπορεί να προκληθεί φυγή κεφαλαίων από την ελληνική οικονομία.

Το ζήτημα της πολιτικής σταθερότητας ισχύει για όλα τα παραπάνω σημεία. Αυτό σημαίνει ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα θα πρέπει να έχει στην κορυφή της ατζέντας του, τη διατήρηση της ευρωπαϊκής πορείας της Ελλάδας.