Η συμφωνία για την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων ανάμεσα στην Κούβα και τις Ηνωμένες Πολιτείες, εκτός από μια ιστορική στιγμή της προεδρίας Ομπάμα, είναι ένας ακόμη σταθμός στην αργή πορεία του καθεστώτος Κάστρο να βγει από τα μεγάλα αδιέξοδά του. Είχε προηγηθεί η αναγγελία απόλυσης 500.000 δημοσίων υπαλλήλων με αποζημίωση έναν μηνιαίο μισθό, που δεν ξεπερνάει τα είκοσι δολάρια.
Ταξίδεψα στην Κούβα το 1999 για μια εβδομάδα. Στο ξενοδοχείο, όπου απαγορευόταν η είσοδος στους ντόπιους, υπήρχε ένα μίνι μάρκετ που στα λίγα τετραγωνικά του έβρισκε κανείς πράγματα που δεν υπήρχαν σε ολόκληρη την Αβάνα. Δεν μιλάω μόνο για την Κόκα Κόλα μεξικάνικης παραγωγής, αλλά και για συσκευασμένους χυμούς ή για απλά μπισκότα από την Αργεντινή. Καταλάβαμε την αξία τους, όταν τρώγοντας μπισκότα στο δρόμο, μια γυναίκα μας ζήτησε μόνο ένα μπισκότο.
Στην Αβάνα δεν βρήκαμε πουθενά (εκτός ξενοδοχείου) τις γνωστές μας μπανάνες. Υπήρχαν μόνο κάτι άλλες στυφές, κατάλληλες για τηγάνισμα, οι οποίες υποκαθιστούσαν τις πατάτες, που ήταν επίσης δυσεύρετες. Στην πόλη Σιενφουέγκος οι συγκοινωνίες γίνονταν με καρότσες αλόγων. Εκεί μια όμορφη κοπέλα μας ζήτησε λίγο αντηλιακό και το άπλωσε στο χέρι της.
Το νόμισμα που γίνονταν οι συναλλαγές ήταν το δολάριο, παρόλη την αντιπαλότητα της Κούβας με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μια μέρα πήραμε ρέστα σε τοπικό νόμισμα. Θεωρητικά, τα ρέστα μας ήταν περισσότερα από μισό δολάριο, δηλαδή σχεδόν ένα ημερομίσθιο. Όταν όμως τα δώσαμε σε κάποιους μουσικούς, ένας από αυτούς μας τα γύρισε πίσω, ζητώντας μας κανονικά χρήματα, δηλαδή δολάρια.
Ξέρω ότι κάποιοι δε θα πιστέψουν τα περιστατικά αυτά και θα νομίζουν ότι αποτελούν επινοημένες ιστορίες. Μπορεί η Κούβα να είναι μακριά, αλλά η Αλβανία είναι διπλά μας. Ξέρουμε πολύ καλά ότι η ζωή στα χρόνια του Εμβέρ Χότζα ήταν τέτοια και χειρότερη. Για την Αλβανία η πραγματικότητα γίνεται αποδεκτή, αλλά όταν πρόκειται για την Κούβα πρέπει να συντηρηθεί ο ρομαντισμός του εξωτικού σοσιαλισμού.
Η ακραία φτώχεια της Κούβας αποδίδεται από πολλούς αριστερούς στο αμερικανικό εμπάργκο. Πράγματι, η έλλειψη εμπορικών σχέσεων με μια κοντινή μεγάλη οικονομία δεν βοηθάει μια χώρα. Από την άλλη πλευρά όμως, η Κούβα έχει εμπορικές σχέσεις με όλες τις υπόλοιπες χώρες του κόσμου και θα έπρεπε, μετά τόσα χρόνια, να είχε καταφέρει να υποκαταστήσει εμπορικά την Αμερική. Εξάλλου, οι γειτονικές μας χώρες Αλβανία, Βουλγαρία και Ρουμανία, που στα χρόνια του κομμουνισμού βίωσαν ανάλογη φτώχεια, δεν είχαν κανένα εμπάργκο.
Οι θαυμαστές του καθεστώτος των αδελφών Κάστρο με το να αποδίδουν τη φτώχεια στο εμπάργκο στην ουσία παραδέχονται ότι μετά από μισό αιώνα επανάστασης και σοσιαλισμού, η ευημερία της χώρας εξαρτάται από τις διαθέσεις μιας άλλης χώρας. Επομένως, υποστηρίζουν ότι ο σοσιαλισμός για να πετύχει, έχει ανάγκη τους εχθρούς του.
Στη χώρα μας υπάρχουν υποστηρικτές της εκδοχής ότι η Κούβα πληρώνει με τη φτώχεια το κόστος της αντιπαλότητας με την Αμερική, οι οποίοι μιλούσαν για μονομερή διαγραφή του ελληνικού χρέους. Υποστήριζαν ότι θα μπορούσε η Ελλάδα να φεσώσει τους ευρωπαίους εταίρους και όλες τις χώρες του κόσμου που συγκροτούν το ΔΝΤ, χωρίς αυτό να έχει αρνητικές συνέπειες. Σαν να ήταν εφικτό να δράσει η Ελλάδα σαν κράτος πειρατής και οι άλλοι να συνεχίζουν να συναλλάσσονται μαζί της σαν να μην έχει συμβεί τίποτε.
Οι Έλληνες υποστηρικτές των αδελφών Κάστρο, τους αναγνωρίζουν το δικαίωμα να κυβερνούν τη χώρα τους για περισσότερα από 50 χρόνια χωρίς εκλογές, αντιπολίτευση και ελευθερία του τύπου. Με πολιτικούς κρατούμενους και εκτελέσεις. Για να το μεταφέρουμε στα ελληνικά δεδομένα είναι σαν να είχαμε την ίδια κυβέρνηση από το 1960 μέχρι σήμερα, χωρίς να μπορεί να ακουστεί μια διαφορετική φωνή. Αυτό που θεωρείται αδιανόητο για μας, θεωρείται φυσιολογικό για τους Κουβανούς.
Η ελευθερία της έκφρασης και της επικοινωνίας έχει πάρει νέες μορφές με τη διάδοση του διαδικτύου. Η διατύπωση γνώμης και η δικτύωση προσώπων με κοινές αναζητήσεις έχει γίνει πιο ελεύθερη, πιο εύκολη και πιο φθηνή από ποτέ. Έτσι ξεκίνησαν οι αντιδικτατορικές εξεγέρσεις της αραβικής άνοιξης. Όμως το ίντερνετ στην Κούβα είναι πανάκριβο, δυσεύρετο και ελεγχόμενο, ενώ οι υπολογιστές είναι ένα σπάνιο είδος πολυτελείας.
Η εγχώρια εκτίμηση στη δικτατορία της Κούβας δεν προκύπτει μόνο από την ανάγκη συντήρησης της επαναστατικής μυθολογίας. Τα πράγματα είναι αρκετά χειρότερα. Δεν είναι τυχαίο ότι ορισμένοι εγχώριοι υποστηρικτές κομμουνιστικών δικτατοριών μιλάνε στην Ελλάδα πολύ εύκολα για χούντα. Εδώ ένα μήνα μετά τις εκλογές υποτίθεται ότι έχουμε χούντα, αλλά εκεί πενήντα χρόνια χωρίς εκλογές, δεν υπάρχει ζήτημα.
Η υποκρισία γίνεται περισσότερο φανερή όταν οι ίδιοι ζητάνε να πέσει η κυβέρνηση με απεργίες και διαδηλώσεις. Πιστεύουν δηλαδή ότι οι απεργίες και οι διαδηλώσεις θα πρέπει να είναι ισχυρότερες από τους θεσμούς της δημοκρατίας, την καθολική ψήφο και το κοινοβούλιο.
Σίγουρα υπάρχουν δυσλειτουργίες της δημοκρατίας στη σημερινή Ελλάδα. Το πρόβλημα όμως δεν λύνεται με την αντικατάσταση της δημοκρατίας από την επιβολή της δύναμης των μειοψηφιών.
Η Κούβα είναι ένα πλήρως αποτυχημένο κράτος, καθώς η φτώχεια και η ανέχεια συνδυάζονται με μια μακροχρόνια και σκληρή καταπίεση. Παραγωγική οικονομία και πολιτικά δικαιώματα είναι θύματα των ανελεύθερων θεσμών του καθεστώτος. Δεν υπάρχει η δυνατότητα για τη δημιουργική παρέμβαση των πολιτών ούτε στην οικονομία ούτε στην κοινωνία. Η χρησιμότητα της Κούβας για την Ελλάδα είναι ως ένα κραυγαλέο παράδειγμα προς αποφυγή. Έστω κι αν μερικοί επιμένουν να τη βλέπουν σαν παράδειγμα προς μίμηση.
