Οι ενέσεις ρευστότητας του κ.Ντράγκι δεν θα φθάνουν ...

Εάν παρομοιάσουμε την ευρωπαϊκή οικονομία με ένα αμάξι, τότε η παροχή ρευστότητας από την ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα θα αντιστοιχεί στο λαδί της μηχανής. 

Αλλά μόνο με λαδί στη μηχανή δεν μπορεί να κινηθεί το αμάξι. Χρειάζεται και καύσιμο.

Το καύσιμο για να κινηθεί το αμάξι της ευρωπαϊκής οικονομίας αντιστοιχεί είτε στις επενδύσεις είτε στις μειώσεις της φορολογίας.

Εάν δούμε τη μεγάλη εικόνα της οικονομίας της ευρωζώνης, τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι η πρόσφατη διολίσθηση του ευρώ έναντι του δολαρίου ΗΠΑ, σε συνδυασμό με τη μείωση του ενεργειακού κόστους λόγω της πτώσης του πετρελαίου, έχουν επιδράσει προς όφελος της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Παρόλα αυτά, η ανάπτυξη εξακολουθεί να είναι αναιμική, όπως αυτή καταγράφηκε από την αύξηση του ΑΕΠ κατά +0,2% το γ’ τρίμηνο (από +0,1% το β τρίμηνο). Επίσης, η ανεργία συνεχίζει να κυμαίνεται σε διψήφια επίπεδα (αναμένεται στο 11,5% το Νοέμβριο του 2014), ενώ ο δείκτης τιμών καταναλωτή προσεγγίζει το μηδέν (+0,3 έως +0,4%% για το σύνολο της ευρωζώνης ενώ στην Ελλάδα υπάρχει αποπληθωρισμός).

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι ειδικά η ανεργία, εκτός των κοινωνικών προβλημάτων που δημιουργεί, κινδυνεύει να τινάξει το ασφαλιστικό σύστημα στον αέρα.

Με βάση την παραπάνω εικόνα της οικονομίας της ευρωζώνης, αυξάνεται η πιθανότητα να δούμε σύντομα την ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα, να εντατικοποιεί τη χρήση των μη συμβατικών εργαλείων, με στόχο την παροχή ρευστότητας προς την ευρωπαϊκή οικονομία.

Μία ένδειξη των προθέσεων της ευρωπαϊκής κεντρικής τράπεζας είναι ότι ακόμα και στο ζενίθ της διαπραγμάτευσης για το ελληνικό χρέος (με μία σειρά από αβεβαιότητες ανοικτές), απελευθέρωσε ρευστότητα ύψους 12 δις ευρώ προς τις ελληνικές τράπεζες, μειώνοντας το κούρεμα των ομολόγων που καταθέτουν για την άντληση ρευστότητας από το ευρωσύστημα.

Η επόμενη κίνηση της ευρωπαϊκής κεντρικής τράπεζας που αναμένεται να κάνει τη διαφορά, θα είναι η μαζική αγορά κρατικών ομολόγων, η οποία θα ακολουθήσει τις προγενέστερες στοχευμένες κινήσεις α) αγοράς μακροχρόνιων τραπεζικών δανείων, β) καλυμμένων ομολογιών και γ) asset back securities.

Αλλά δύο θεμελιώδη ερωτήματα απασχολούν τον κόσμο της οικονομίας:

• είναι δυνατό, η επαναφορά της ευρωπαϊκής οικονομίας να αφεθεί αποκλειστικά στα προγράμματα παροχής ρευστότητας της ευρωπαϊκής κεντρικής τράπεζας και του κ.Ντράγκι?
• είναι δυνατό, η αύξηση της παροχής ρευστότητας προς την οικονομία της ευρωζώνης, να δημιουργήσει από μόνη της, ανταγωνιστικές θέσεις εργασίας και να μειώσει την ανεργία της ευρωζώνης σε επίπεδα χαμηλότερα του 5%;

Κατά τη γνώμη μου, αυτό δεν είναι δυνατό να συμβεί.

Κι αυτό γιατί, η ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα, διαθέτει τα εργαλεία για να διευκολύνει, και μόνο, την επανεκκίνηση της οικονομίας της ευρωζώνης. Αλλά η ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα δεν διαθέτει ούτε τα εργαλεία, ούτε την πολιτική νομιμοποίηση για να υποκαταστήσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, στην άσκηση της δημοσιονομικής πολιτικής καθώς και στο σχεδιασμό ή την προώθηση ανταγωνιστικών επενδύσεων.

Κι εδώ υπεισέρχονται τα ελλείμματα της υφιστάμενης ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής. Η ευρωζώνη συνολικά, διαθέτει δυνατό ενιαίο νόμισμα, η οικονομίας της «τρέχει» με εμπορικό πλεόνασμα καθώς και με πλεόνασμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.

Αλλά όταν η ανάλυση, ξεφύγει από το σύνολο της ευρωζώνης και κατέβει στο επίπεδο των ξεχωριστών χωρών-μελών, τότε η εικόνα είναι διαφορετική και κατάσταση είναι πιο σύνθετη.

Κι αυτό γιατί υπάρχουν ανάμεσα στις χώρες-μέλη σημαντικές διαφορές σε σχέση α) με το μέγεθος του χρέους ως ποσοστό των κρατικών ΑΕΠ και β) με τα αποτελέσματα των προϋπολογισμών, ως ποσοστό των κρατικών ΑΕΠ.

Οι παραπάνω διαρθρωτικές διαφορές μεταξύ των χωρών της ευρωζώνης, σε συνδυασμό με την έλλειψη ενιαίου πολιτικού κέντρου, καθιστούν το εγχείρημα του σχεδιασμού και της υλοποίησης αναπτυξιακών πολιτικών χωρίς να δημιουργηθούν προβλήματα, μία εξαιρετικά σύνθετη υπόθεση.

Πιο συγκεκριμένα, πως θα μπορέσει να υλοποιηθεί πχ μία ταυτόχρονη μείωση του ανώτατου επιπέδου του ΦΠΑ σε όλη την ευρωζώνη, όταν από την εφαρμογή της ενδεχομένως να εκτροχιαστούν τα ελλείμματα σε κάποιες από αυτές;

Με βάση τα παραπάνω, η υλοποίηση αναπτυξιακών πολιτικών στο επίπεδο της ευρωζώνης είναι διαχειρίσιμο ζήτημα, μόνο εάν τηρηθούν τα παρακάτω:

• Οι χώρες της ευρωζώνης να τηρούν το δημοσιονομικό σύμφωνο, δηλαδή να λειτουργούν σαν να έχει προχωρήσει η αλλαγή των υφιστάμενων ευρωπαϊκών συνθηκών, σαν να έχει υλοποιηθεί η εκχώρηση εξουσιών κι να έχει θεσμοθετηθεί ο υπουργός οικονομικών στο επίπεδο της ευρωζώνης.

  Δηλαδή μετά την νομισματική ενοποίηση και την ενιαία τραπεζική αρχή, οι χώρες της ευρωζώνης να λειτουργούν σαν να έχει επιτευχθεί και η δημοσιονομική ενοποίηση.

• Το κόστος των δράσεων σε επίπεδο χώρας-μέλους της ευρωζώνης, οι οποίες θα αφορούν πανευρωπαϊκές πολιτικές πχ υποδομές πανευρωπαϊκής εμβέλειας ή συντονισμένες μειώσεις φορολογίας σε επίπεδο ευρωζώνης, να εξαιρούνται των εθνικών προϋπολογισμών των χωρών-μελών της ευρωζώνης.

  Επιπλέον, η χρηματοδότηση των συγκεκριμένων αναπτυξιακών πολιτικών να γίνεται είτε από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς είτε από τις εκδόσεις ευρωομολόγων.

• Να υπάρξει κάποια μορφής συμφωνία σε σχέση με τον καταμερισμό εργασίας μεταξύ των χωρών της ευρωζώνης. Αυτό μεταφράζεται σε μεταφορά δραστηριοτήτων πανευρωπαϊκού ή περιφερειακού χαρακτήρα στο σύνολο της ευρωζώνης κι όχι στον αρχικό πυρήνα των χωρών που ίδρυσαν τη δεκαετία του ’50, την Κοινότητα Άνθρακα-Χάλυβα (Γερμανία, Γαλλία, Λουξεμβούργο, Βέλγιο & Ολλανδία) δηλαδή τον προπομπό της σημερινής Ευρωπαϊκής ¨Ένωσης.

Γίνεται αντιληπτό ότι η παροχή ρευστότητας από την ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα, θα υποβοηθήσει και μόνο, τη μείωση της ανεργίας σε κοινωνικά αποδεκτά επίπεδα.

Και είναι οι ευρωπαϊκές αναπτυξιακές πολιτικές, οι επενδύσεις του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα, οι οποίες θα χρηματοδοτηθούν από ευρωομόλογα ή ευρωπαϊκά κονδύλια, αυτές που θα επανακινήσουν την ευρωπαϊκή οικονομία και θα μειώσουν την ανεργία.

Με βάση τα παραπάνω, γίνεται εμφανές ότι η επόμενη περίοδος θα χαρακτηριστεί από τη συνεργασία και τις έντονες διαπραγματεύσεις μεταξύ των χωρών της ευρωζώνης.

Τα μέχρι στιγμής στοιχεία δείχνουν ότι σε γενικές γραμμές έχει δημιουργηθεί ένα consensus μεταξύ των ευρωπαϊκών ηγεσιών, σε σχέση με την πολιτική ενοποίηση. Αλλά σε καμία περίπτωση, οι πολιτικό – οικονομικές εξελίξεις δεν βαδίζουν με τον αυτόματο πιλότο.