Πολιτικη & Οικονομια

Το πάρτι του χρέους

Στην Ελλάδα, το πολιτικό σύστημα λάτρεψε τα ελλείμματα αλλά μίσησε το χρέος

Χριστόφορος Σαρδελής
ΤΕΥΧΟΣ 498
2’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Ο Χριστόφορος Σαρδελής σχολιάζει το ελληνικό πάρτι στην οικονομία.

Αν μια εικόνα ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις, το παραπάνω διάγραμμα περιγράφει ίσως με τον πιο γλαφυρό τρόπο την πορεία της χώρας προς τη χρεοκοπία. Θα μπορούσε επίσης να ειδωθεί και σαν ψυχογράφημα του πολιτικού μας συστήματος, γιατί αποτυπώνει όλες τις κουτοπονηριές, τα στρεβλά κίνητρα και τις σαθρές του νοοτροπίες.

Στο διάγραμμα φαίνεται το δημοσιονομικό έλλειμμα κατά την κρίσιμη περίοδο 2000-2010, σε τρεις διαφορετικές εκδοχές. Οι μπλε στήλες δείχνουν το προϋπολογισθέν έλλειμμα, αυτό δηλαδή που έθετε σαν στόχο ο εκάστοτε προϋπολογισμός. Οι κόκκινες αποτυπώνουν τις προβλέψεις για το κλείσιμο κάθε προηγούμενου προϋπολογισμού, οι οποίες περιλαμβάνονται στον επόμενο. Πρόκειται δηλαδή για τα πρώτα επίσημα απολογιστικά στοιχεία και, επειδή οι προβλέψεις αυτές γίνονται προς το τέλος κάθε έτους, θα πρέπει λογικά να θεωρούνται αξιόπιστες προσεγγίσεις της πραγματικότητας. Τέλος, οι πράσινες στήλες είναι τα τελικά στοιχεία που δημοσιοποιεί η Eurostat, μετά την ολοκλήρωση των ελέγχων.

Όπως φαίνεται, το δημοσιονομικό έλλειμμα ουδέποτε σχεδιάστηκε να υπερβεί το όριο του Συμφώνου Σταθερότητας, δηλαδή το 3%. Είναι προφανές ότι ή χώρα ήθελε να μοιάζει ευρωπαϊκή. Άλλωστε, επειδή η οικονομία παρουσίαζε πολύ υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης κατά το μεγαλύτερο διάστημα της δεκαετίας, δύσκολα θα μπορούσαν να δικαιολογηθούν δημοσιονομικοί στόχοι εκτός των επιτρεπτών ορίων. Κανονικά, η χώρα θα έπρεπε να επιδιώκει μονίμως ισοσκελισμένους, αν όχι πλεονασματικούς, προϋπολογισμούς. Κρίνοντας όμως από το αποτέλεσμα, η στόχευση ακόμη και στα ελάχιστα πλεονάσματα το 2001 και το 2002 μπήκαν μάλλον για να τηρηθούν τα προσχήματα.

Το εκπληκτικό βέβαια είναι ότι ούτε τα απολογιστικά στοιχεία έδειχναν τάσεις υπερβολικού ελλείμματος, παρά μόνο σε δύο περιπτώσεις, το 2004 και το 2009. Αυτό είναι σημαντικό γιατί οι σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ στόχων και απολογισμών σημειώνονται μόνο κατά την εναλλαγή των δύο κομμάτων στην κυβερνητική εξουσία. Αυτό από μόνο του είναι ενδεικτικό ότι τα στοιχεία, ακόμη και αν αυτό οφειλόταν σε προσωρινές κρίσεις ειλικρίνειας, χρησιμοποιήθηκαν και από τα δύο κόμματα ως εργαλείο για την απαξίωση του πολιτικού αντιπάλου, προς ζημία βέβαια της χώρας, αλλά και με την ανοχή, μέχρι ενός ορίου, των κοινοτικών υπηρεσιών.

Τα τελικά στοιχεία δείχνουν ότι η χώρα ουδέποτε είχε έλλειμμα εντός των επιτρεπτών ορίων. Αυτό ήταν άλλωστε και η απαρχή του διασυρμού της, όταν οι εταίροι αποφάσισαν να θέσουν υπό έλεγχο τον ελληνικό προϋπολογισμό. Μέχρι τότε, τα κόμματα εξουσίας καμώνονταν ότι ήταν προσηλωμένα στο ευρωπαϊκό όραμα και, ενώ παραβίαζαν συστηματικά τα συμφωνηθέντα, δεν δίσταζαν να «δώσουν» τον πολιτικό αντίπαλο στις δύο φορές που παρουσιάστηκε η ευκαιρία. Δεν πρέπει επίσης να μείνει ασχολίαστη η στάση των κομμάτων της αντιπολίτευσης. Ένα απλό ξεφύλλισμα των πρακτικών των συνεδριάσεων της Βουλής δείχνει ότι σύσσωμη η αντιπολίτευση μιλούσε διαρκώς για αντιαναπτυξιακούς προϋπολογισμούς λιτότητας, δημιουργώντας κλίμα για ακόμη μεγαλύτερες υπερβολές. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι κανένα κόμμα δεν ζήτησε ποτέ εξηγήσεις για τις αποκλίσεις ανάμεσα στα κυβερνητικά στοιχεία και αυτά της Eurostat. Κανείς δεν ήθελε να διακόψει το πάρτι και οι ελάχιστοι που τόλμησαν να ψελλίσουν κάτι, λοιδορήθηκαν και αποπέμφθηκαν στο περιθώριο της πολιτικής ζωής.

Όταν ξέσπασε το κακό, το 2010, οι πάντες καμώνονταν ότι δεν γνώριζαν. Όλοι έψαχναν για ενόχους, σπαταλώντας άλλη μια ευκαιρία για αυτογνωσία. Αντί ο καθένας να διερωτηθεί σε ποια πλευρά της ιστορίας ήταν τοποθετημένος όταν κυοφορούνταν το σημερινό αδιέξοδο, σχεδόν οι πάντες αποστασιοποιήθηκαν από το πρόβλημα, μετατοπίζοντας τις ευθύνες. Αντί να ρίξουμε μια ματιά στο παραπάνω διάγραμμα, στο στόχαστρο μπήκε το ανόητο, όντως, δόγμα του νεοφιλελευθερισμού που υπηρετούν οι βορειοευρωπαϊκές χώρες, οι εταίροι μετονομάστηκαν δανειστές ή τοκογλύφοι και η χώρα σε αποικία χρέους (ορθώς). Τώρα τι ευθύνεται περισσότερο για τη σημερινή μας κατάντια, ο σημερινός ευρωπαϊκός νεοφιλελευθερισμός ή ο δικός μας λαϊκισμός και η δυσανεξία μας σε σύγχρονους και αξιόπιστους θεσμούς, είναι θέμα προς συζήτηση, η οποία δεν μπορεί να αναβάλλεται ες αεί.

Κοντολογίς, η Ελλάδα είναι η χώρα της οποίας το πολιτικό σύστημα λάτρεψε τα ελλείμματα αλλά μίσησε το χρέος. Πρόκειται για κομπογιαννίτικη εκλογίκευση μιας χρονικής ανακολουθίας, εφόσον το ένα γεννά το άλλο. Στο σημείο όμως που βρισκόμαστε είναι λογικό να συζητήσουμε με τους εταίρους για το πώς θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε το σημερινό αδιέξοδο, γιατί ούτε αυτοί θέλουν το ελληνικό χρέος να αποτελεί μόνιμη εστία αποσταθεροποίησης της Ευρωζώνης. Εκεί πρέπει να πατήσουμε για μια ευνοϊκή ρύθμιση, χωρίς όμως να ξεχνάμε το βαθύτερό μας πρόβλημα.