5 μαθήματα προς την Ελλάδα από το σκωτσέζικο δημοψήφισμα

Στο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας είχαμε μία καθαρή επικράτηση του «ΟΧΙ στην ανεξαρτησία». Το δημοψήφισμα ανοίγει το δρόμο για την ενίσχυση των εξουσιών στο σκωτσέζικο κοινοβούλιο, αλλά και τη δημιουργία κοινοβουλίων σε άλλες περιοχές, όπως στην Αγγλία. Όλα δείχνουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο οδηγείται σε μία ομοσπονδιακού τύπου διακυβέρνηση.

Επίσης, η εξέλιξη είναι πολύ θετική και για το επόμενο μεγάλο δημοψήφισμα για την παραμονή της Μεγάλης Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή ¨Ένωση. Κι αυτό γιατί α) οι φιλοευρωπαϊκές ψήφοι της Σκωτίας θα φανούν χρήσιμες στην κρίσιμη ψηφοφορία β) το σχήμα του better together που επικράτησε στο σκωτσέζικο δημοψήφισμα, προσέλκυσε άγγλους πολιτικούς που ήταν παραδοσιακά ευρωσκεπτικιστές και γ) η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να παραμείνει η Μεγάλη Βρετανία ως έχει.

Θα έλεγα ότι η περίπτωση της Σκωτίας στέλνει 5 μαθήματα προς την Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα:

1. Το πόσο εύκολα μπορείς να δεις μία ιστορική, δημοκρατική χώρα να διαλύεται. Εάν στο δημοψήφισμα επικρατούσε το ΝΑΙ στην ανεξαρτησία, η Μεγάλη Βρετανία πιθανόν να διαλυόταν. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι τη Σκωτία θα ακολουθούσαν στην ανεξαρτησία και οι Ουαλία, Βόρεια Ιρλανδία. Και είναι εξαιρετικά πιθανό ότι το αποτέλεσμα της απόσχισης της Σκωτίας θα προκαλούσε διασπαστικές κινήσεις και σε άλλες περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έπραξε πολύ σωστά, κι όπου απαιτήθηκε να λάβει θέση αυτή η θέση ήταν σύμφωνη με τις ευρωπαϊκές συνθήκες. Κι ότι σε όλες τις φάσεις ήταν μέρος της λύσης κι όχι μέρος του προβλήματος.

Θα έλεγα ξεκάθαρα ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση βοήθησε με την ουδέτερη στάση της στο να παραμείνει η Μεγάλη Βρετανία ως μία χώρα.

2. Το πώς μπορείς να δώσεις πολιτική λύση σε ένα θέμα ακολουθώντας δημοκρατικές διαδικασίες και αποφεύγοντας εντάσεις ή έκτροπα.

Κατά αρχήν το σκωτσέζικο δημοψήφισμα δεν ήταν κάτι το ευκαιριακό. Δεν ήταν στο πλαίσιο κάποιας οικονομικής κρίσης, όπως ατυχέστατα πήγε να προκληθεί πριν λίγα χρόνια στην Ελλάδα σε σχέση με το ευρώ. Πιο συγκεκριμένα, το σκωτσέζικο δημοψήφισμα ήταν αποτέλεσμα μίας μακροχρόνιας εξελικτικής διαδικασίας η οποία συμπεριλάμβανε συνεχείς διαπραγματεύσεις που κατέληξαν στη δημιουργία του σκωτσέζικου κοινοβουλίου και στη σταδιακή παροχή εξουσιών σε αυτό. Από αύτη την άποψη, οι εντάσεις που πιθανόν να είχαν προκληθεί λόγω της πίεση χρόνου, αποφευχθήκαν.

Αλλά δεν είναι μόνο το γεγονός ότι οι διαφορετικές απόψεις για όλα τα θέματα παρατέθηκαν ξεκάθαρα στους ψηφοφόρους. Δεν ήταν μόνο το ότι οι τρεις αρχηγοί των μεγάλων κομμάτων του κοινοβουλίου υπέγραψαν πριν το δημοψήφισμα ένα κείμενο με εγγυήσεις/υποσχέσεις το οποίο δημοσίευσαν στο σκωτσέζικο τύπο.

Είναι το γεγονός ότι οι οπαδοί των δύο πλευρών διαδήλωναν τις αντίθετες απόψεις τους, κρατούσαν τα πλακάτ τους δίπλα-δίπλα, ειρηνικά και χωρίς έκτροπα ή ταραχές. Και δεν αναφερόμαστε σε απλές βουλευτικές ή δημοτικές εκλογές αλλά σε εκλογική διαδικασία που αφορά την απόσχιση ή την παραμονή, δηλαδή την ανεξαρτησία της χώρας.

3. Το πώς μπορείς να διαπραγματεύεσαι για το καλό του τόπου σου χωρίς να εκτροχιάζεις την πολιτική διαδικασία

Με το αποτέλεσμα, οι Σκωτσέζοι όχι μόνο δεν διέλυσαν τη Μεγάλη Βρετανία αλλά κέρδισαν συγκεκριμένες εξουσίες στην κατεύθυνση της αυτονομίας, όπως σε θέματα διαχείρισης του προϋπολογισμού και της φορολογίας. Είναι σημαντικό ότι κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, οι δύο πλευρές δεν σταμάτησαν να διαπραγματεύονται με συγκεκριμένες θέσεις. Και είναι επίσης κομβικής σημασίας το ότι κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου δημοσιεύτηκαν οι νέες αλλαγές στην κατεύθυνση της αυξημένης αυτονομίας, οι οποίες συμφωνήθηκαν κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου.

Οι Σκωτσέζοι δεν προσήλθαν με μία «όλα ή τίποτα» διαπραγματευτική τακτική, η οποία είναι προσφιλή στα ελληνικά λαϊκιστικά κόμματα. Κι όταν είδαν ότι η διαπραγματευτική τακτική απέφερε αποτελέσματα, επέλεξαν τον αξιοπρεπή συμβιβασμό από τη διάλυση των πάντων. Σε αυτό βεβαία βοήθησε και το ότι η πλευρά της ανεξαρτησίας δεν παρουσίασε ένα αξιόπιστο σχέδιο, ειδικά στο τμήμα που αφορούσε το νόμισμα της επόμενης ημέρας.

4. Το πώς μπορείς να είσαι πατριώτης, χωρίς να είσαι εθνικιστής.

Είναι ξεκάθαρο ότι το αποτέλεσμα κέρδισε η μεγάλη, μετριοπαθής πλειοψηφία, η οποία σηκώθηκε από την πολυθρόνα και πήγε να ψηφίσει.

Είναι ενδεικτικό ότι η συνολική συμμετοχή στις κάλπες έφτασε το 85%. Όπως είναι σημαντικό το γεγονός ότι η μεγαλύτερη πόλη Γλασκώβη (το προπύργιο του Ναι στην ανεξαρτησία) είχε προσέλευση 75%, ενώ το Εδιμβούργο (προπύργιο του Όχι στην ανεξαρτησία) είχε προσέλευση 85%. Αυτό σημαίνει ότι οι Σκωτσέζοι, όταν συνειδητοποίησαν το διακύβευμα στην οικονομία και τα κενά σε θέματα ασφάλειας, άμυνας που θα δημιουργούταν από μία ενδεχόμενη απόσχιση τους από τη Μεγάλη Βρετανία, αποφάσισαν να πάνε στις κάλπες, ως μία κίνηση εκδήλωσης του πατριωτισμού τους.

Είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτό το τι συνέβη, αλλά αναφερόμαστε σε μία περιοχή της Μεγάλης Βρετανίας η οποία ενώ επιλέγει να έχει διαφορετική εθνική ομάδα στο ποδόσφαιρο και να ψέλνει με πάθος τον εθνικό ύμνο της Σκωτίας «o flower of Scotland» στο γήπεδο, δέχεται μέσω του δημοψηφίσματος να παραμείνει μέρος της ένωσης. Κι αυτό γιατί πιστεύει ότι έτσι επιτάσσει το πατριωτικό καθήκον.

5. Το πώς η οικονομική και πολιτική αλληλεξάρτηση έχει αυξηθεί σε τόσο σημαντικό βαθμό, ώστε να αποτελεί τη μόνη ρεαλιστική προοπτική για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της παγκοσμιοποίησης.

Στο πλαίσιο αυτό, κάθε κίνηση επιστροφής στο καθεστώς του κράτους έθνους κρίνεται από τους ίδιους τους πολίτες ως οικονομικά και πολιτικά ασύμφορη κι άρα ως απαγορευτική. Είναι ξεκάθαρο ότι την αυξημένη προσέλευση του δημοψηφίσματος διευκόλυνε το γκάλοπ της προηγούμενης εβδομάδας, το οποίο έδειχνε να προηγείται το Ναι στην Ανεξαρτησία.

Αλλά εάν εκείνη η δημοσκόπηση ήταν ο καταλύτης, το αίτιο της επικράτησης του «Όχι στην ανεξαρτησία» ήταν η αύξηση της αβεβαιότητας που προκάλεσε η διολίσθηση της στερλίνας, η εκροή κεφαλαίων από τη βρετανική οικονομία και οι δηλώσεις σημαντικών σκωτσέζικων χρηματοπιστωτικών οργανισμών και εταιριών ότι θα μεταφέρουν κεντρικές υπηρεσίες εκτός Σκωτίας.

Σε γενικές γραμμές, θα έλεγα ότι οι Βρετανοί με τη στάση και πολιτική συμπεριφορά τους δίδαξαν για μία ακόμα φορά τι σημαίνει κοινοβουλευτισμός και δημοκρατικές διαδικασίες. Γι’ αυτόν και για μία σειρά άλλους λόγους η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται τη Μεγάλη Βρετανία, όπως η Μεγάλη Βρετανία χρειάζεται την Ευρωπαϊκή Ένωση

Κι αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό για το επόμενο μεγάλο δημοψήφισμα που αφορά την παραμονή της Μεγάλης Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το οποίο έχει προγραμματιστεί για το 2017.