Η σημασία του ηγέτη σε μια οργανωμένη ομάδα

Η σημασία και ο ρόλος του ηγέτη σε μια ομάδα αποτελεί κεντρικό στοιχείο τόσο στην επιβίωσή της όσο και στην εικόνα της προς τα έξω. Μου προέκυψε η ανάγκη να γράψω ορισμένες σκέψεις σχετικά, με αφορμή δύο φαινομενικά ασύμβατα παραδείγματα τα οποία όμως απασχολούν εκατομμύρια άτομα της ελληνικής κοινωνίας: α) τη διαρκώς αυξανόμενη λαϊκίστικη ρητορική του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ και την απαρέσκειά του σε κάθε τι το πραγματικό, τα οποία τον κρατούν καθηλωμένο στο 23%, β) τον εξοβελισμό του Κώστα Φορτούνη, έως πρότινος ηγέτη του Ολυμπιακού και της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου, από την ομάδα. 

Μια οργανωμένη ομάδα, αθλητική, πολιτική, επιχειρηματική, κ.λπ., όπως αθλητικός σύλλογος, πολιτικό κόμμα, αλλά και επιχειρηματικός όμιλος, ορίζεται και προσδιορίζεται από τον ηγέτη της. Εκείνος είναι που δίνει το στίγμα και ορίζει το στόχο ή τους στόχους. Κυρίως όμως είναι εκείνος ο οποίος προσωποποιεί την «ψυχή» της ομάδας. Δηλαδή με την παρουσία του εκφράζει το βαθμό του ψυχικού δεσμού μεταξύ των μελών της. Ο ηγέτης συμπυκνώνει μέσα του τα ιδανικά όλων των μελών της ομάδας, αλλά και των φίλων και υποστηρικτών της ομάδας. Αποτελεί το θετικό πρότυπο, αλλά και την πηγή ζωής της ομάδας. Για παράδειγμα ο Στιβ Τζομπς είναι ένα κλασικό πρότυπο ηγέτη στον χώρο της πληροφορικής σε παγκόσμιο επίπεδο, εμπνέοντας πολλούς νέους να ασχοληθούν με την καινοτομία και το επιχειρείν.

Στον χώρο της πολιτικής επίσης, υπάρχουν, διαχρονικά, πολυάριθμα παραδείγματα ηγετών οι οποίοι ενέπνευσαν θετικά μεγάλες μερίδες των κοινωνιών. Αντίστοιχα το ίδιο ισχύει και στον χώρο τους αθλητισμού, όπου είναι συστηματική η προβολή, ακόμα και από τις κυβερνήσεις, θετικών προτύπων αθλητών ώστε να εμπνεύσουν νέους ανθρώπους. Συχνά στο πρόσωπο του ηγέτη αντανακλάται ο χαρακτήρας και η ψυχολογία μιας ομάδας. Ο ηγέτης δίνει το στίγμα και σφραγίζει με τη στάση του, τις πράξεις του και τον λόγο του τη σχέση της ομάδας με την πραγματικότητα, αλλά και το μέλλον της.

Υπάρχουν ωστόσο δύο βασικά ζητήματα τα οποία χρειάζεται να είναι ξεκάθαρα, από την αρχή, για να καταλήξει μια «ομάδα», να αναδείξει τον ηγέτη της: Το ένα είναι ότι η ανάδειξή του γίνεται σταδιακά και βασικά μέσα από διαδικασίες που συνδέουν τις πράξεις του και τις ικανότητές του με το θετικό προς εκείνον συναίσθημα των μελών. Δηλαδή την αποδοχή για τις ικανότητές του και τον θαυμασμό τους προς εκείνον, μέσα στο χρόνο. Το δεύτερο και εξίσου σημαντικό είναι το ποιο είναι εκείνο το μέλος της ομάδας το οποίο θα καταλάβει τη θέση του ηγέτη. Για παράδειγμα, σ’ ένα πολιτικό κόμμα είναι αδιαμφισβήτητο ότι αυτή τη θέση δεν μπορεί να έχει παρά μόνο ο πρόεδρος του κόμματος και κανείς άλλος. Τι γίνεται όμως π.χ. στον χώρο του αθλητισμού και μάλιστα του επαγγελματικού, όπου διακυβεύονται και τεράστια χρηματικά ποσά. Εκεί τα πράγματα γίνονται πολύ περισσότερο σύνθετα και πολύπλοκα, αφού το βασικό και αδιαπραγμάτευτο, ιδιαίτερα για τις μεγάλες, ιστορικά, ομάδες, είναι το όνομα και η ιστορία της ομάδας, που μεταξύ πολλών άλλων συμβολισμών, αποτελεί μια «ιδέα». Και εάν για ένα πολιτικό κόμμα οι ιδέες για λόγους τακτικής ή ακόμα και καιροσκοπισμού μπορεί να καταπατηθούν στο μέγιστο βαθμό, όπως π.χ. έγινε με τη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ, σε μια αθλητική ομάδα κάτι τέτοιο είναι αδιανόητο. Πάντα υπάρχει ο κυρίαρχος αντίπαλος και πάντα μια ήττα απ’ αυτόν «πονάει» και μια νίκη εξυψώνει συναισθηματικά τον κάθε οπαδό. Συνεπώς ο ηγέτης μιας αθλητικής ομάδας είναι για τους φιλάθλους ένα σύμβολο ύψιστης σημασίας, γιατί στο πρόσωπό του βλέπουν να αποτυπώνεται η πίστη στην «ιδέα» και στη νίκη. Το παράδειγμα όπου μετά τη νίκη του Ολυμπιακού στο μπάσκετ και την κατάκτηση του τίτλου όλοι οι συμπαίκτες του Γιώργου Πρίντεζη εμφανίστηκαν με φανέλες με το όνομά του είναι χαρακτηριστικό. Έδειξε την αποδοχή του ως ηγέτη από τους συμπαίκτες του και το ότι εκείνος μαζί και με τον προπονητή, που αποτελεί τον έτερο ηγετικό πόλο, συνέβαλαν τα μέγιστα για να διατηρηθεί η καλή «χημεία» μεταξύ των παικτών, έτσι ώστε η «ιδέα», δηλαδή ο σύλλογος, να κερδίσει το τρόπαιο.

Συνεπώς η διατήρηση ενός σταθερού θετικού συναισθηματικού κλίματος, σε συνδυασμό με τη σταθερή τεχνική βελτίωση, μέσα σε μια οποιαδήποτε ομάδα, ανεξαρτήτως των αντιπαραθέσεων, οι οποίες δεν καταλήγουν να γίνονται «τοξικές», δίνει τη νίκη. Η βάση αυτού του κατορθώματος είναι η καλή σχέση με την πραγματικότητα, η οποία και απαιτεί μια αυστηρή προσήλωση στην τεχνική βελτίωση. Επομένως, η καλή «χημεία» σε μια ομάδα, για να μεταδοθεί και στα υπόλοιπα μέλη, απαιτεί να υπάρχει εξ αρχής καλή «χημεία» μεταξύ του αρχηγού της ομάδας και του προπονητή, ή του προέδρου του κόμματος και των στελεχών, είναι οι δύο ηγετικοί πόλοι. Σε διαφορετική περίπτωση το θετικό κλίμα στο εσωτερικό θα χαλάσει και μια περίοδος αποτυχιών και εσωστρέφειας θα ξεκινήσει. Αυτό παρατηρούμε να συμβαίνει, εδώ και μεγάλο χρονικό διάστημα στο ΣΥΡΙΖΑ, όπου η ηγεσία διαψεύδει διαρκώς τους δυνάμει ψηφοφόρους και τον κρατάει καθηλωμένο στη δεύτερη θέση.

Αφού λοιπόν, για την κατάκτηση της «νίκης» το σημαντικότερο είναι η σχέση με την πραγματικότητα, όπως για μια αθλητική ομάδα η γνώση των αθλητικών της δυνατοτήτων είναι το βασικό, αντίστοιχα για ένα κόμμα η ομοιογένεια των θέσεών του, που προκύπτουν από τη μελέτη των αναγκών της πραγματικότητας, είναι το ζητούμενο.

Μένει να δούμε, λοιπόν, με αφορμή τις επικείμενες εκλογές, εάν θα καταφέρει ο υβριδικός ΣΥΡΙΖΑ που θεώρησε ότι μετατράπηκε σε αξιακό κόμμα μετά το συνέδριό του, να τις κερδίσει, αλλά και ο Ολυμπιακός, να ξανακερδίσει την επόμενη χρονιά, το πρωτάθλημα στο ποδόσφαιρο, μετά τον εξοστρακισμό του Φορτούνη.