Πολιτικη & Οικονομια

Πληθωρισμός: Ένα πρόβλημα που ως σήμερα είχε ζήσει μόνο η γενιά των «boomers»

Τώρα το μαθαίνει η Generation Z - Tι να ξέρετε σε οκτώ ερωτήσεις και απαντήσεις

A.V. Team
3’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Πληθωρισμός: Τι είναι, πώς υπολογίζεται, ποιες είναι οι αιτίες του - Όλα όσα πρέπει να γνωρίζει κανείς

Το γεγονός ότι έχουμε γυρίσει στο μακρινό 1994, όπως μαρτυρά η σχετική ανακοίνωση της ΕΛΣΤΑΤ που μέτρησε τον πληθωρισμό στο 11,3%, τιμή που αποτελεί την υψηλότερη των 28 τελευταίων χρόνων, προβληματίζει τόσο τους ιθύνοντες της οικονομικής πολιτικής όσο βέβαια και τα νοικοκυριά. Είναι τα νοικοκυριά που, μαζί  με τις επιχειρήσεις, νιώθουν εδώ και πολλούς μήνες στον μηνιαίο προϋπολογισμό τους τις «τσουχτερές» συνέπειες της τεράστιας και παρατεταμένης ακρίβειας.

Παρόμοιοι προβληματισμοί υπήρξαν και στις αρχές της δεκαετίας του ’70, όταν η αραβο-ισραηλινή σύγκρουση προκάλεσε την πρώτη ενεργειακή κρίση. Χρειάστηκε να περάσουν χρόνια υψηλού εισαγόμενου πληθωρισμού, για να φτάσει στα τέλη της δεκαετίας του ’70 ο τότε υπουργός Συντονισμού, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, να θέσει το πρόβλημα στην εξής βάση: «Πληθωρισμός: Χρόνιον διεθνές και ελληνικόν πρόβλημα». 

Το φάντασμα του πληθωρισμού μας κυνηγούσε σχεδόν ολόκληρη τη δεκαετία του ’80. Αλλά το νερό που κύλησε από τότε στο αυλάκι και η ένταξη στην ευρωζώνη έκαναν τις ανακοινώσεις της ΕΛΣΤΑΤ να περνούν απαρατήρητες από την συντριπτική πλειονότητα των πολιτών. Ο πληθωρισμός έγινε περίπου σαν την ευλογιά ή την πολιομυελίτιδα: κάποια στιγμή περιορίστηκε. Φαίνεται όμως πως το εμβόλιο κατά του πληθωρισμού δεν ήταν αρκετό. Ο πληθωρισμός ξεγέλασε ακόμη και μια boomer, όπως είναι η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Τζάνετ Γέλεν, που παραδέχθηκε ότι υποτίμησε το πρόβλημα. Και τώρα το φάντασμα που κυνηγούσε κάποτε τη γενιά των boomers είναι εδώ για να κυνηγήσει και την γενιά Ζ.

Τι σημαίνει αυτό πρακτικά;

Ας δώσουμε ένα πολύ απλό παράδειγμα. Εάν η τιμή των πορτοκαλιών είναι 2 € ανά κιλό, ένα νοικοκυριό με 10 € μπορεί να αγοράσει 5 κιλά, αλλά αν η τιμή αυξηθεί στα 2,5 € μπορεί να αγοράσει μόνο 4 κιλά. Αύξηση του πληθωρισμού, με άλλα λόγια, σημαίνει μείωση του πραγματικού εισοδήματος και συρρίκνωση της αγοραστικής μας δύναμης.

Γιατί όμως επέστρεψε ο πληθωρισμός;

Σύμφωνα με τους αναλυτές, ένας λόγος είναι η ταχεία επανεκκίνηση της οικονομίας παγκοσμίως μετά την καραντίνα. Με το άνοιγμα της οικονομίας βγήκαμε έξω και αρχίσαμε να καταναλώνουμε, κάτι το οποίο δεν κάναμε όσο ίσχυε το lockdown. Η αύξηση της κατανάλωσης έφερε και αύξηση των τιμών όχι μόνο επειδή αυξήθηκε η ζήτηση αλλά και επειδή οι επιχειρήσεις ήθελαν να ρεφάρουν από τη χασούρα της πανδημίας. Σαν να μην έφτανε αυτό, η υψηλή ζήτηση αγαθών προκάλεσε πιέσεις στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα με αποτέλεσμα να ακριβύνουν οι μεταφορές. Το κόστος, όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, μετακυλίστηκε στην αγορά.

Αυτό και μόνο είναι η αιτία;

Όχι, το φάντασμα μπορεί να μην είχε ξυπνήσει εάν δεν είχε προκύψει η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ο πόλεμος οδήγησε σε εκτόξευση των τιμών στην ενέργεια – το καταλάβαμε πολύ καλά από τους λογαριασμούς του ρεύματος, του φυσικού αερίου και του πετρελαίου. Η Ρωσία ήταν ο βασικός προμηθευτής φυσικού αερίου της Ευρώπης. Η ενεργειακή αυτή εξάρτηση ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την εκτόξευση του πληθωρισμού. Αν προσθέσουμε σε αυτά και άλλους παράγοντες, όπως την απόφαση της ΕΕ να επιβάλει αυξημένους φόρους ώστε να υπηρετήσει την πολιτική της για μηδενικούς ρύπους ως το 2050, τότε η εικόνα γίνεται πλήρης.

Ναι, αλλά αυξάνονται το ίδιο όλα τα προϊόντα;

Κάθε άλλο. Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε η ΕΛΣΤΑΤ, η πιο μεγάλη άνοδος καταγράφεται - πού αλλού; - στην ενέργεια: η τιμή του φυσικού αερίου αυξήθηκε κατά 172,7% σε έναν χρόνο, του ρεύματος κατά 80,2%, του πετρελαίου θέρμανσης κατά 65,1%.

Και τότε γιατί ο πληθωρισμός είναι «μόνο» 11%;

Γιατί υπολογίζεται με βάση ένα «καλάθι» προϊόντων. Κάθε μήνα, σε 1.600 πόλεις της ζώνης του ευρώ, τιμολήπτες συλλέγουν από 200.000 εμπορικά καταστήματα 1,8 εκ. τιμές. Σε κάθε χώρα, συλλέγονται τιμές από 700 κατά μέσο όρο αγαθά και υπηρεσίες. Έτσι βγαίνει ο Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) – «εναρμονισμένος» καθώς χρησιμοποιείται η ίδια μεθοδολογία για να είναι συγκρίσιμα τα στοιχεία.  

Εντάξει, δεν υπάρχει «καλός» πληθωρισμός;

Κι όμως υπάρχει. Στην πραγματικότητα, οι κεντρικές τράπεζες προσπαθούν πάντα να διασφαλίζουν ότι υπάρχει κάποιος πληθωρισμός στη χώρα τους, συνήθως μεταξύ 2 και 3%. Εάν δεν υπήρχε πληθωρισμός, οι τιμές θα έπεφταν. Αυτό είναι το φαινόμενο του αποπληθωρισμού. Ο αποπληθωρισμός μπορεί να επιβραδύνει την κατανάλωση και την οικονομική ανάπτυξη.

Εχω ακούσει και κάτι που λέγεται «στασιμοπληθωρισμός»…

Ο στασιμοπληθωρισμός είναι ένας σύνθετος όρος που αποτελείται από τις λέξεις στασιμότητα και πληθωρισμό. Ή με άλλα λόγια, μια περίοδο χαμηλής οικονομικής ανάπτυξης και υψηλής ανεργίας, η οποία συνοδεύεται από αύξηση του κόστους ζωής. Το θέμα εδώ είναι πως τα συμβατικά μέτρα μείωσης του πληθωρισμού, όπως η αύξηση των επιτοκίων, ενδέχεται να οξύνουν την επιβράδυνση της οικονομικής ανάκαμψης. Κι αυτό, διότι ο δανεισμός γίνεται πιο ακριβός και άρα να μην κυκλοφορεί και πολύ χρήμα.

Και τότε γιατί η Κριστίν Λαγκάρντ ανακοίνωσε αύξηση των επιτοκίων;

Κατ’ αρχάς είναι η πρώτη εδώ και έντεκα χρόνια και είναι της τάξης του 0,25%. Να σημειωθεί δε πως παρά την αύξηση τα επιτόκια θα παραμείνουν αρνητικά. Δεύτερη αύξηση αναμένεται τον Σεπτέμβριο, δηλαδή η λογική είναι βλέποντας και κάνοντας. Δραστικά μέτρα όπως η απότομη μείωση της κατανάλωσης με την επιβολή σκληρής λιτότητας ή η επιβολή δελτίου τιμών δεν προβλέπονται. Είπαμε να διώξουμε το φάντασμα, όχι να σκοτώσουμε και την οικονομία…