Πολιτικη & Οικονομια

Ο «ηθοποιός» στον ρόλο της ζωής του

Αυτό είναι το πραγματικό συμπλήρωμα του ηρωισμού ενός ηγέτη

Παντελής Καψής
3’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Σχόλιο για τον πόλεμο στην Ουκρανία μετά τη ρωσική εισβολή και τη στάση των Βολοντίμιρ Ζελένσκι και Βλαντιμίρ Πούτιν.

Στο ποίημα ο Δημήτριος, όταν βλέπει το τέλος του, βγάζει τα φορέματα και τα ολοπόρφυρα υποδήματα, «όμοια σαν ηθοποιός που όταν η παράσταση τελειώσει αλλάζει φορεσιά» και απέρχεται. «Καθόλου- έτσι είπαν- δεν φέρθηκε σαν βασιλεύς». Κι όμως για τον ποιητή, ακριβώς το ότι αποδέχθηκε και έπαιξε τον ρόλο του «σαν ηθοποιός», αποδεικνύει το αντίθετο. Όπως μας λέει «μεγάλη είχε ψυχή». Δεν μεμψιμοίρησε ούτε τα έβαλε με την τύχη του όταν τον εγκατέλειψε ο στρατός του για τον βασιλιά Πύρρο. Αποδέχθηκε τον καινούργιο του ρόλο με στωικότητα και εγκαρτέρηση.   

Το ίδιο στην πραγματικότητα βλέπουμε σήμερα στην Ουκρανία με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Ο ηθοποιός ο οποίος εκλέγεται πρόεδρος και αντιμετωπίζεται από εχθρούς και φίλους με την ελαφρότητα που τείνουμε να προσδίδουμε στους «γελωτοποιούς». Μόνο που αυτός όταν έρχεται η στιγμή της κρίσης μας διαψεύδει όλους. Υποδύεται τον καινούργιο του ρόλο με το θάρρος και την αξιοπρέπεια που περιμένουμε από όποιον αναλαμβάνει την τεράστια ευθύνη να ηγηθεί μιας χώρας. Είναι ο ηρωισμός της ευθύνης, αυτός που δεν προκύπτει μέσα από την περιφρόνηση του φόβου αλλά από την αποδοχή του, σαν το αναγκαίο αντίτιμο της θέσης, του ρόλου του αν προτιμάτε. Είναι αυτή η επίγνωση του ρόλου και των συνεπειών του που μπορεί να μετατρέψει έναν απλό άνθρωπο, όπως ο Ζελένσκι, σε ήρωα του λαού του, σε πρόσωπο που εμπνέει όλη την Ευρώπη. Ο Πούτιν μπορεί να τον συλλάβει, να τον εκτελέσει, δεν θα μπορέσει ποτέ να απαλλαγεί από την παρακαταθήκη του. Θα παραμείνει αγκάθι που θα τον πληγώνει.

Λένε ότι σε τέτοιες συνθήκες ο χρόνος συμπυκνώνεται. Βλέπουμε σε όλο τους το βάθος τις προσωπικότητες των ανθρώπων. Και δεν αντιδρούν όλοι το ίδιο. Ο Στάλιν όταν επιτέθηκε η χιτλερική Γερμανία, έπαθε νευρικό κλονισμό και για μερικά 24ωρα δεν μπορούσαν να τον βρουν οι συνεργάτες του. Ο Σαλβαντόρ Αλιέντε πάλι έμεινε ως ηρωική μορφή στην ιστορία, με την ομιλία του λίγο πριν τον θάνατό του: «δεν θα παραιτηθώ… θα πληρώσω με τη ζωή μου για την αφοσίωση του λαού μου. Ας είναι τα λόγια μου η ηθική καταδίκη αυτών που καταπάτησαν τον όρκο τους». Γιατί αυτό είναι το πραγματικό συμπλήρωμα του ηρωισμού ενός ηγέτη. Το να μπορέσει δηλαδή να αναδείξει το ηθικό περιεχόμενο του αγώνα τους. Να εμπνεύσει με τη στάση και τα λόγια του, όπως ο Ζελένσκι που μπόρεσε να αναδείξει την αποφασιστικότητα των συμπατριωτών του να υπερασπιστούν τις επιλογές τους. «Είμαι ευτυχής που σήμερα είμαστε ενωμένοι. Δεν ήξερα ότι το τίμημα της ενότητας θα ήταν τόσο βαρύ. Δύο επαναστάσεις και ένας πόλεμος. Πέντε ημέρες μιας πλήρους κλίμακας πολεμική εισβολή» ήταν τα λόγια με τα οποία ξεκίνησε την ομιλία-έκκληση για συμπαράσταση στην Ευρωβουλή. Τον γελωτοποιό τον χειροκροτούσαν όρθιοι οι ευρωβουλευτές σε μια γεμάτη για την περίσταση αίθουσα.

Θα αντέξει ως το τέλος; Ο χρόνος θα δείξει. Μέχρι στιγμής πάντως έχει καταφέρει να αποδομήσει πλήρως τον αντίπαλό του, τον Πούτιν. Έχει κερδίσει κατά κράτος τη μάχη της επικοινωνίας. Ο Ρώσος πρόεδρος ξεκίνησε αυτόν τον πόλεμο με την αύρα του παγκόσμιου ηγέτη που ξέρει να κάνει πάντα τις σωστές επιλογές, να παραπλανά και να βραχυκυκλώνει τους αντιπάλους τους, να προστατεύει τα συμφέροντα της χώρας του. Πολλοί ομόλογοι του στη Δύση ήταν διατεθειμένοι να κάνουν τα στραβά μάτια στη βαρβαρότητα και τις αυταρχικές του μεθόδους στο εσωτερικό της χώρας του. Ήδη αντιμετωπίζεται ως παρίας, ένας άνθρωπος περικυκλωμένος από αυλοκόλακες, χωρίς αναστολές αλλά και χωρίς αίσθηση της πραγματικότητας. Πιστεύοντας στον μύθο που έφτιαξε για τον εαυτό του και υποτιμώντας όλους άλλους, κατάφερε να πετύχει ακριβώς όλα όσα ήθελε να αποφύγει. Κατ αρχήν την αποκρυστάλλωση και την ενδυνάμωση της Ουκρανικής εθνικής συνείδησης και του Ουκρανικού εθνικισμού. Μπορεί να καταλάβει την Ουκρανία, μπορεί και να την διαμελίσει. Δίπλα του ωστόσο θα έχει στο εξής έναν ορκισμένο εχθρό, μια ταπεινωμένη κοινωνία κι έναν λαό που θα ποθεί την ανεξαρτησία του. Πέτυχε ταυτόχρονα την αναζωογόνηση του «κλινικά νεκρού» ΝΑΤΟ, την εγκατάλειψη της Οστπολιτίκ από την Γερμανία και την έντονη αντίδραση μιας ομονοούσας Ευρώπης. Το τίμημα της ύβρεως.

Ήδη για την πλειονότητα των πολιτών της, η σύγκρουση με τον Πούτιν έχει πάρει υπαρξιακά χαρακτηριστικά. Δεν είναι απλώς η αντίσταση σε έναν περιφερειακό νταή. Είναι το όχι σε έναν κατ εξοχήν εκπρόσωπο των καθεστώτων του νέου αυταρχισμού, ο οποίος αμφισβητεί τον πυρήνα των αξιών της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Και είναι η απάντηση των δημοκρατικών καθεστώτων στην προσπάθεια ενός επίδοξου τσάρου να ανατρέψει την μεταπολεμική τάξη πραγμάτων στην Ευρώπη και να μας γυρίσει στην εποχή των κανονιοφόρων. Αυτή η ήττα, η οποία είναι και μια ήττα στη μάχη των ιδεών μπορεί να αποδειχθεί η χειρότερη για τον Πούτιν. Έχει διαλέξει την λάθος πλευρά της ιστορίας. 

Ακόμα βέβαια δεν έχουν φανεί τα δύσκολα. Ένας πόλεμος κοστίζει ακριβά. Πολύ πιο ακριβά, όχι μόνο οικονομικά, κοστίζει η κατοχή μιας χώρας. Ήδη είναι υποχρεωμένος να καταπατά και τις λίγες ελευθερίες που είχαν απομείνει στους Ρώσους. Επιβάλλει χειρότερη λογοκρισία, συλλαμβάνει όποιον τολμά να διαμαρτυρηθεί. Ένα δυστοπικό μέλλον είναι το μόνο που μπορεί να υποσχεθεί στους Ρώσους. Αν λειτουργήσουν και οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί, τότε  θα βρεθεί μπροστά και σε μια δραματική μείωση του βιοτικού επιπέδου της χώρας του. Πόσο θα αντέξει; Και τι θα κάνει αν κάποια στιγμή θεωρήσουν οι Ρώσοι πολίτες αλλά και οι φίλοι του ολιγάρχες, ότι η μόνη διέξοδος για την χώρα είναι η απομάκρυνσή του; Μπορεί καταλήξει κι αυτός στην οδυνηρή διαπίστωση ότι «είναι πιο εύκολο να ξεκινήσεις έναν πόλεμο από το να τον τελειώσεις».