Πολιτικη & Οικονομια

Αντιπολεμικό κίνημα και πλάνες της λογικής

Έκτη ημέρα του πολέμου: εκκλήσεις για ειρήνη και η υποκρισία των πασιφιστών

Σώτη Τριανταφύλλου
ΤΕΥΧΟΣ 817
2’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Πόλεμος στην Ουκρανία: Η ρωσική εισβολή, το αντιπολεμικό κίνημα, η έκκληση για διπλωματία και ο πασιφισμός.

O πασιφισμός, ως αντίθεση στον πόλεμο, στον μιλιταρισμό και στη βία καλύπτει ένα ευρύ φάσμα πεποιθήσεων, από τη φιλοσοφία του «μη βλάπτειν» μέχρι την παθητική αντίσταση και την πολιτική ουδετερότητα. Στην πορεία της ιστορίας, η καθεμία από αυτές τις στάσεις σημείωσε κάποιες επιτυχίες και κάποιες αποτυχίες ― όλες απέδειξαν τα όριά τους και την ενδογενή τους δυνατότητα για διαστροφή.      

Αυτές τις ημέρες, ομάδες και παρατάξεις που είτε συμπαθούν την επιτιθέμενη Ρωσία, είτε μισούν τη Δύση, κάνουν πολύ λόγο για την ανάγκη φιλειρηνικού κινήματος: ο πασιφισμός τους μού φαίνεται ένα τέχνασμα για να μην πάρουν σαφή θέση και για να επιδείξουν ηθική ανωτερότητα. Υπάρχει όμως ένα παράδοξο της ηθικής: ιστορικά, οι πασιφιστές σαν αυτούς που μας περιβάλλουν σήμερα απορρίπτουν την πολεμική βία αλλά όχι τη βία γενικά, η αριστερά διαχωρίζει τη δική της επαναστατική βία από τη βία που θεωρεί «καταστολή», «δεξιά τρομοκρατία», «κρατική κατάχρηση εξουσίας» και τα λοιπά. Οι αναρχο-πασιφιστές των αρχών του 20ού αιώνα αντιτίθεντο στον πόλεμο, αλλά τοποθετούσαν βόμβες ή διέπρατταν δολοφονίες: ήταν ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος βίας. Όπως είναι φυσικό, οι κομμουνιστές ευνοούσαν και ευνοούν τις βίαιες εξεγέρσεις και τις ανατροπές καθεστώτων, αποθεώνουν τον μαχητικό εθνικισμό έναντι φανταστικών ή αληθινών εχθρών, ενώ δηλώνουν ότι στηρίζουν το δικαίωμα των λαών για αυτοδιάθεση. Μπροστά στον καλό σκοπό, αδιαφορούν για τις ανθρώπινες απώλειες ή για τα βίαια εγκλήματα. Αλλά, βεβαίως, όταν στις συγκρούσεις δεν εμπλέκονται ένας καλός και ένας κακός με τον απλοϊκό τρόπο με τον οποίον βλέπουν τον κόσμο, στρέφονται προς τον πασιφισμό: Ανάθεμα τον πόλεμο!

Συχνά, η αντιπολεμική στάση απορρέει από άγνοια των διεθνών σχέσεων, από σφάλματα της λογικής και από συγκεκριμένα συμφέροντα. Για παράδειγμα, το φιλειρηνικό κίνημα κατά τη διάρκεια του πολέμου της Κορέας στις αρχές της δεκαετίας του 1950 συνδεόταν με παραπληροφόρηση γύρω από το ποιος είχε ξεκινήσει τον πόλεμο (το ότι δηλαδή η βόρεια Κορέα είχε εισβάλει στη νότια) και, προπάντων, με την ευθυγράμμιση των «ειρηνιστών» με τη Σοβιετική Ένωση και τους δορυφόρους της. Με λίγα λόγια, οι ειρηνιστές επιζητούσαν ειρήνη με παράδοση της νότιας Κορέας στη βόρεια. Όσο για το Βιετνάμ, όπου επανελήφθη περίπου το ίδιο σενάριο παραπληροφόρησης και φιλοσοβιετισμού, το φιλειρηνικό κίνημα κέρδισε έδαφος, και δικαίως, διότι ο πόλεμος παρατράβηξε παίρνοντας εγκληματική τροπή και εξαντλώντας όλες τις πλευρές. Ωστόσο, η έκκληση για ειρήνη δεν ήταν απαραιτήτως ειλικρινής: σε πλείστες περιπτώσεις, απέρρεε από αντιδυτισμό και αντιαμερικανισμό διευκολύνοντας τις σοβιετικές βλέψεις. Το «κίνημα της ειρήνης» που αναπτύχθηκε από το 1958 ήταν εξαρχής βιτρίνα των κομμουνιστών παρότι συνδεόταν με ένα ευρύτερο ρεύμα εναντίον των πυρηνικών όπλων. Το χαρτί της ειρήνης έπαιζε κυρίως η αριστερά ενισχύοντας το ηθικό της πλεονέκτημα.

Αν και στους κόλπους αυτού του κινήματος υπήρχαν πολλά άτομα και ομάδες που είχαν ζήσει τις φρικαλεότητες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και δεν ήθελαν να τις ξαναζήσουν, στην πραγματικότητα η Αμερική ήταν εκείνη που θεωρούνταν πολεμοχαρής, ιμπεριαλιστική και πυρηνικά επικίνδυνη. Αλλά ποιος θα μπορούσε να αδικήσει τους ειρηνιστές εκείνης της εποχής; Τις ατομικές βόμβες στην Ιαπωνία τις έριξαν οι ΗΠΑ, όχι η ΕΣΣΔ. Όλα τα ημαρτημένα πληρώνονται.

Η έκκληση για διπλωματία είναι, φυσικά, η πιο εύλογη χειρονομία. Αλλά δεν λειτουργεί πάντοτε. Ο Στάλιν προσπάθησε να αποφύγει τον πόλεμο με το Σύμφωνο Μόλοτοφ-Ρίμπεντροπ, πλην όμως δεν τον απέφυγε και εκ των υστέρων η κίνησή του θεωρήθηκε ανήθικη. Γενικά μιλώντας, η επίθεση του Άξονα που πυροδότησε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο διέψευσε τις ιδέες των πασιφιστών: μπορούσαμε να διαπραγματευτούμε ειρηνικά με τον Χίτλερ; Όχι, δεν μπορούσαμε. Είναι σχεδόν αδύνατο να διαπραγματευτεί κανείς ειρηνικά σε κατακτητικό πόλεμο.

Σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΚΚΕ και το ΜέΡΑ24 κάνουν μια εντελώς λανθασμένη εκτίμηση των διεθνών σχέσεων θεωρώντας υπ’ αριθμόν 1 εχθρό το ΝΑΤΟ και δικαιολογώντας οποιαδήποτε αντίδραση εναντίον του: ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου. Επιπλέον, παγιδεύονται σε μιαν αντίφαση: εφόσον στηρίζουν τα δικαιώματα των λαών, γιατί δεν στηρίζουν το δικαίωμα της Ουκρανίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ; Η απάντησή τους είναι εξαιρετικά αυταρχική: φρονούν ότι αν οι Ουκρανοί θέλουν να συνδεθούν με τη Δύση έχουν υποστεί πλύση εγκεφάλου από τη δυτική προπαγάνδα. Κατά τη γνώμη τους, το «σωστό» είναι αυτό που θεωρούν αυτοί «σωστό»· όλα τα άλλα είναι παραπληροφόρηση και χειραγώγηση. Κατά τη γνώμη τους, η ειρήνευση είναι η λύση όταν επιτίθενται οι Ρώσοι, αλλά όταν επιτίθενται οι Αμερικανοί η λύση είναι η αντίσταση των λαών.