Ο Φώτης Γεωργελές σχολιάζει το 2020 και το 2021, την υγειονομική κρίση, τον φόβο για το μέλλον, την υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών.
Αυτές οι δύο χρονιές, 2020 και 2021, ήταν για τις κοινωνίες της Δύσης θρίαμβος του ανθρώπινου είδους και παταγώδης αποτυχία του μαζί. Αντιμετωπίσαμε μια απειλή τέτοια που δεν είχε εμφανιστεί στα τελευταία 100 χρόνια. Και ο άνθρωπος, η ανθρώπινη επιστήμη, μέσα σε μήνες, βρήκε τη λύση για να την αντιμετωπίσει. Ήταν μια νίκη του ανθρώπινου πνεύματος, ήταν μια νίκη του πολιτισμού. Ο πλανήτης έβαλε πάνω από όλα τη ζωή. Πάνω από την οικονομία, το κέρδος, το εμπόριο που κάνει τον κόσμο να γυρίζει, έβαλε την ανθρώπινη ζωή. Την προστάτευσε, έστω κι αν γι’ αυτό χρειάστηκε να νεκρώσουν για μήνες τα πάντα. Και στη σωτηρία είχαν πρόσβαση όλοι, με τον ίδιο τρόπο, πλούσιοι και φτωχοί, ισχυροί και αδύναμοι. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έδωσε δωρεάν στους πολίτες της το εμβόλιο της ζωής. Σε όλους, χωρίς διακρίσεις, χωρίς προτεραιότητες, χωρίς επιλογές. Και αυτό το σωτήριο δώρο, το επίτευγμα της ανθρώπινης δημιουργίας, αυτό που αναζητούν απελπισμένα οι λαοί της Αφρικής, στη Δύση υπάρχουν άνθρωποι που το αρνούνται. Που διαδηλώνουν για να πεθάνουν.
Η υγειονομική κρίση μετατράπηκε σε πολιτική κρίση. Ενσωματώθηκε στο γνωστό πρόβλημα αποπροσανατολισμού, έλλειψης εμπιστοσύνης, ανορθολογικής συμπεριφοράς που αντιμετωπίζει η Δύση τις πρώτες δεκαετίες αυτού του αιώνα. Δεν είναι τυχαίο ότι οι διαδηλώσεις, οι βίαιες συγκρούσεις, οι παράλογες συμπεριφορές παρουσιάζονται στις δυτικές χώρες, ενώ οι χώρες της Ανατολής, που έχουν πάρει τη σκυτάλη της παγκόσμιας ανάπτυξης, διαχειρίζονται πιο ορθολογικά την πανδημία. Η ανασφάλεια μπροστά στην 4η βιομηχανική επανάσταση, ο φόβος για το μέλλον που είναι ακόμα άγνωστο, άρα και επίφοβο, η οικονομική ευρωστία που μετακομίζει ανατολικά, έχουν κάνει τις δυτικές κοινωνίες ανασφαλείς, φοβισμένες, αποσταθεροποιημένες. Οι νέες τεχνολογίες δεν είναι πια κατανοητές στον μέσο άνθρωπο, ιδίως στους ανθρώπους του προηγούμενου αιώνα.
Τα social media φτιάχνουν ατμόσφαιρες συγκρούσεων, σαν παιχνίδι, σαν σπορ, μόνο που είναι η ζωή μας. Φτιάχνουν κοινότητες συγκίνησης, «συναισθηματικές δημοκρατίες». Ο ορθός λόγος είναι σε υποχώρηση παντού, η θυματοποίηση φουντώνει. Έχουμε το θλιβερό προνόμιο να ζούμε όσα διαβάσαμε στην ιστορία και όσα έχουμε διαβάσει στην επιστημονική φαντασία. Πώς κοινότητες, χώρες, πολιτισμοί, αυτοκρατορίες επιλέγουν ανέμελα, με άγνοια, αυταρέσκεια και πάθος τον χαμό τους. Γιατί;
Γιατί ο κόσμος είναι δύσκολος κι εμείς πια καλομαθημένοι, γιατί όλοι είναι εναντίον μας κι εμείς τα αθώα θύματα που κάποιοι θέλουν το κακό μας. Όλα είναι κίνδυνος, όλα είναι συνωμοσίες. Τα εμβόλια, τα τεστ, οι μάσκες, τα μνημόνια, οι απογραφές. Το ότι στη χώρα μας έχουμε περισσότερους νεκρούς τώρα, μετά το εμβόλιο, από ό,τι πριν, δείχνει ότι η κρίση είναι περισσότερο πολιτική, κι αυτό είναι που πρέπει να μας απασχολήσει πέρα κι από την πανδημία.
Συζητάμε το παράδειγμα της Πορτογαλίας, που αντιμετωπίζει πια την πανδημία χωρίς πολλούς θανάτους λόγω του υψηλού ποσοστού εμβολιασμού. Όμως η Πορτογαλία τελείωσε την οικονομική κρίση με ένα μνημόνιο σε 2,5 χρόνια, ενώ η Ελλάδα με τρία ξοδεύοντας μία δεκαετία. Η Πορτογαλία όπως δεν αγόρασε θεωρίες συνωμοσίας με αντιμνημόνια, έτσι δεν έχασε τον δρόμο της με αρνητές της επιστήμης. Με 90% εμβολιασμένων, συνεχίζει τη ζωή της. Αυτήν που εμείς χάνουμε με 100 θύματα κάθε 24ωρο. Η οικονομία της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, δυστυχώς για εμάς, δεν περιλαμβάνει κοινωνίες μπερδεμένες και φοβισμένες, αλλά ευέλικτες, προσαρμοστικές δυναμικές. Θα το βλέπουμε αυτό συνέχεια μπροστά μας, όλο και πιο καθαρά. Είναι το μεγάλο πολιτικό πρόβλημα της χώρας που σε κάθε κρίση, οικονομική ή υγειονομική, παρουσιάζεται ξανά.
Οι πολιτικές δυνάμεις της Δύσης αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του ανορθολογισμού με αμηχανία, γιατί είναι και οι ίδιες προϊόν αυτής της εποχής που ο δυναμισμός έχει μετακομίσει στην Ανατολή. Φοβούνται να αντιμετωπίσουν τους ίδιους τους πολίτες τους, την κοινή γνώμη, τρέμουν το πολιτικό κόστος. Μια εποχή ειρήνης, ασφάλειας και καταναλωτικής αφθονίας 75 χρόνων έχει δημιουργήσει κοινωνίες αδύναμες μπροστά σε έναν τρομακτικό κίνδυνο, όπως είναι μια θανατηφόρα πανδημία. Οι συνεχείς και αυτονόητοι αγώνες για «περισσότερα δικαιώματα», μετά τη φρικτή εμπειρία των ολοκληρωτισμών του 20ού αιώνα, οδήγησαν στην πραγματικότητα σε «λιγότερες υποχρεώσεις». Έτσι κάπως τώρα, η «ατομική ευθύνη» ακούγεται κενή ρητορεία. Και οι κυβερνήσεις, μπλεγμένες με «επιτροπές βιοηθικής», προσπαθούν να μη φανούν ότι πιέζουν κανέναν. Κι όμως, στην πραγματικότητα, θα έπρεπε να κάνουν το αντίθετο. Σε εποχές ανασφάλειας, οι λαοί θέλουν στιβαρή καθοδήγηση, έτσι εξηγείται ίσως και η απογοητευτική δημοφιλία αυταρχικών ηγετών.
Κάποιοι πολίτες εξέλαβαν τον σεβασμό στην ελεύθερη βούληση ως δισταγμό και αβεβαιότητα, ενώ, ως αντίδοτο στον φόβο και την ανασφάλειά τους, είχαν ανάγκη από την πλευρά της πολιτείας σαφείς οδηγίες, καθοδήγηση, βεβαιότητα. Φοβισμένοι από το «πολιτικό κόστος», μπερδεμένοι ανάμεσα στα δικαιώματα και στις υποχρεώσεις, ξεχάσαμε ότι η μεγαλύτερη υποχρέωσή μας είναι να διαφυλάξουμε τη ζωή. Στους μπερδεμένους, ανίδεους, φοβισμένους, αποπροσανατολισμένους συμπολίτες μας οι κυβερνήσεις δεν έδωσαν ούτε καν την ευκαιρία απλώς να υπακούσουν «στις αρχές». Και να σώσουν τη ζωή τους. Έστω και αργά, αυτό φαίνεται ευτυχώς να αλλάζει. Η «υποχρεωτικότητα» σώζει ήδη χιλιάδες ζωές.
Tough times make us stronger, easy times make us weak. Η δυσανεξία μας προς την πραγματικότητα, χρόνια τώρα, δεν οφείλεται σε καμία «αντισυστημική αντίσταση» του «εξυπνότερου λαού του κόσμου». Είναι φόβος, άγνοια, αδυναμία, δειλία, αντίδραση μπροστά στον κόσμο που αλλάζει δραματικά και ζητάει νέους, δυνατούς ανθρώπους για να τον χτίσουν. Μακάρι τα δύσκολα τελευταία 10 χρόνια να μας κάνουν πάλι μαχητές. Η ελληνική κοινωνία θα ψάξει μέσα της και θα ξαναβρεί τον δυναμισμό της, αν θέλει να ζήσει καλά αυτόν τον αιώνα. Όπως φαίνεται, θα είναι χρόνια συναρπαστικά αλλά δύσκολα. Έτσι ήταν πάντα, μόνο που το είχαμε ξεχάσει.
13°
