Σχόλιο για την αναπλήρωση του Πρόεδρου ενός κόμματος, όταν για οποιονδήποτε λόγο ο εκλεγμένος Πρόεδρος εκλείψει, με αφορμή τον θάνατο της Φώφης Γεννηματά.
Το ζήτημα δεν είναι τόσο νομικό, παρόλο που και η νομική πλευρά του δεν είναι καθόλου αμελητέα. Είναι κυρίως πολιτικό. Επιτρέπεται το τρίτο σε δύναμη κόμμα του Ελληνικού Κοινοβουλίου να μην έχει νόμιμο εκπρόσωπο, έστω για 40 ημέρες; Κατά τη γνώμη μου, στοιχειώδης θεσμική σοβαρότητα επιβάλλει ως αυτονόητη την αρνητική απάντηση. Όχι, δεν επιτρέπεται ένα τέτοιο κενό. Και η αλήθεια είναι ότι, αντίθετα με όσα λέγονται ένθεν κακείθεν, δεν υπάρχει καμία σχετική πρόβλεψη στο καταστατικό του ΚΙΝΑΛ (ούτε βεβαίως στον Κανονισμό της Βουλής) που να απαντάει στο ζήτημα που έχει δημιουργηθεί, το οποίο είναι πολύ συγκεκριμένο: Ποιος αναπληρώνει τον Πρόεδρο του ΚΙΝΑΛ και αναλαμβάνει τις αρμοδιότητες και τις ευθύνες του όταν για οποιονδήποτε λόγο ο εκλεγμένος Πρόεδρος εκλείψει;
Σύμφωνα με το άρθρο 28 παρ. 5 του καταστατικού του, το ΚΙΝΑΛ εκπροσωπείται δικαστικώς και εξωδίκως από τον Πρόεδρό του, που είναι και ο Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής του Ομάδας εφόσον είναι βουλευτής. Και ναι μεν, στην παρ. 1 του ίδιου άρθρου, προβλέπεται η διαδικασία της εκλογής του, για την περίπτωση όμως που ο Πρόεδρος για οποιονδήποτε λόγο εκλείψει δεν υπάρχει καμία απολύτως πρόβλεψη (ούτε στο παραπάνω άρθρο ούτε πουθενά αλλού) για το τι γίνεται στο μεσοδιάστημα μέχρι την εκλογή νέου. Ενώ στη συντριπτική πλειονότητα των νομικών προσώπων (εταιρείες, κάθε είδους σωματεία αλλά και κόμματα, συνδικαλιστικές οργανώσεις, επιμελητήρια κλπ) υπάρχουν προβλέψεις που αντιμετωπίζουν το ζήτημα, συνήθως με την ύπαρξη Αντιπροέδρων ή Αναπληρωτών Προέδρων που αναπληρώνουν προσωρινά τον εκλιπόντα στα καθήκοντά του μέχρι την εκλογή νέου ή, σπανιότερα, προβλέποντας ειδικές διαδικασίες ορισμού προσωρινού/μεταβατικού προέδρου, στο καταστατικό του ΚΙΝΑΛ δεν γίνεται πουθενά λόγος για το ποιος αναπληρώνει τον εκλιπόντα Πρόεδρο στα εν γένει καθήκοντά του, φέροντας και την τυπική νομική εκπροσώπηση του κόμματος.
Η παράλειψη αυτή μπορεί κατά τον χρόνο θέσπισης του καταστατικού να υπηρετούσε πολιτικές σκοπιμότητες της εποχής, κυρίως αποφεύγοντας να προσθέσει ένα ακόμη ζήτημα προς διευθέτηση στις δύσκολες πάντοτε ισορροπίες των κομμάτων και φορέων που συγκρότησαν το ΚΙΝΑΛ (ΠΑΣΟΚ, Ποτάμι, ΔΗΜΑΡ κλπ), σήμερα όμως αποδεικνύεται προβληματική. Το κόμμα δεν μπορεί να μείνει τυπικά και ουσιαστικά ακέφαλο, έστω και μόνο για 40 ημέρες (δεν είναι και τόσο μικρό χρονικό διάστημα άλλωστε). Αν ανακύψει στην επικαιρότητα ένα πολύ σοβαρό θέμα για το οποίο στο εσωτερικό του ΚΙΝΑΛ (και μεταξύ των υποψηφίων Προέδρων του) υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις, ποιος αλήθεια θα διατυπώσει την επίσημη θέση και πότε; Ή μήπως κάποιοι τη θεωρούν περιττή; Για τη λειτουργία του πολιτεύματος πάντως και για την κοινωνία σίγουρα δεν είναι. Και, ακόμη πιο εμφατικά, αν την επόμενη βδομάδα προκύψει ένα έκτακτο πρόβλημα με την Τουρκία και η Πρόεδρος της Δημοκρατίας συγκαλέσει το Συμβούλιο των Πολιτικών Αρχηγών, από το ΚΙΝΑΛ ποιόν θα φωνάξει; Αν πάντως η κυρία Σακελλαροπούλου, με τη γνωστή ευγένειά της, περιμένει τα διάφορα στελέχη του ΚΙΝΑΛ τότε ν’ αποφασίσουν ποιόν να στείλουν, φοβάμαι ότι μπορεί να χρειαστεί να περιμένει για πολύ. Ήδη είναι πολύ εύγλωττη η διάσταση απόψεων που έχει εκφραστεί σε σχέση με την αναπλήρωση της εκλιπούσας Προέδρου στα κοινοβουλευτικά της καθήκοντα, ως Προέδρου της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΚΙΝΑΛ: τον ρόλο αναλαμβάνει ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος σύμφωνα με κάποιους, ο γραμματέας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας υποστηρίζουν άλλοι. Κι αυτά ενώ στην πραγματικότητα, αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, πέρα από ερμηνείες και επιχειρήματα, ισχύει αυτό που προαναφέρθηκε, ότι δηλαδή δεν υπάρχει καμία απολύτως πρόβλεψη, ούτε καν για το συγκεκριμένο ειδικό θέμα της κορυφαίας εκπροσώπησης του ΚΙΝΑΛ στη Βουλή όταν ο Πρόεδρός του και Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής του Ομάδας εκλείψει.
Συνεπώς δεν μπορεί κατά τη γνώμη μου να υπάρχει αμφιβολία ότι στο ερώτημα αν πρέπει ή όχι να καλυφθεί το υπάρχον σήμερα κενό επίσημης ηγεσίας/εκπροσώπησης του ΚΙΝΑΛ, η απάντηση είναι προφανώς καταφατική. Μένει έτσι ν΄ απαντηθεί ένα μόνο ερώτημα, το πώς θα γίνει αυτό. Αυτό όμως είναι στην πραγματικότητα το έλασσον.
Νομικά, μη υπάρχουσας κάποιας ειδικής πρόβλεψης για το ζήτημα, πολλές είναι οι απόψεις που θα μπορούσαν να υποστηριχθούν. Κατά τη γνώμη μου, δεδομένου ότι τα χρονικά περιθώρια δεν επιτρέπουν τη σύγκληση συνεδρίου (ακόμη και η σύγκληση έκτακτου συνεδρίου απαιτεί διαδικασία τουλάχιστον 2 μηνών), που είναι το ανώτατο αποφασιστικό όργανο του ΚΙΝΑΛ, η πιο έγκυρη λύση νομίζω ότι θα ήταν την απόφαση να λάβει η Κεντρική Επιτροπή του ΚΙΝΑΛ («Κεντρική Πολιτική Επιτροπή» για την ακρίβεια), αφού σύμφωνα με το καταστατικό του (άρθρο 25), «αποτελεί το ανώτερο πολιτικό όργανο μεταξύ δύο Συνεδρίων». Μια όμως που το ζήτημα είναι κατ΄εξοχήν πολιτικό και αφού συγκεκριμένες επ΄ αυτού ειδικές νομικές προβλέψεις -άρα και περιορισμοί- δεν υπάρχουν, πολιτική μπορεί και πρέπει να είναι η οποιαδήποτε λύση. Το μόνο που χρειάζεται είναι να συνεννοηθούν άμεσα τα ηγετικά στελέχη του κόμματος και ιδίως οι υποψήφιοι για την προεδρία. Η συγκυρία άλλωστε ευνοεί και πιέζει για ομοψυχία και ενότητα.
Εφόσον λοιπόν όλοι οι εμπλεκόμενοι ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των καιρών (και προσωπικά δεν έχω αμφιβολία περί αυτού) όλα είναι απλά:
Ως προς το μεν όργανο που θα κληθεί να λάβει την απόφαση, αυτό μπορεί να είναι είτε η Κεντρική Επιτροπή είτε το Εκτελεστικό Πολιτικό Συμβούλιο είτε η Κοινοβουλευτική Ομάδα είτε οποιοδήποτε άλλο.
Αλλά και ως προς το ερώτημα ποιό θα είναι το πρόσωπο που θ΄ ασκεί καθήκοντα Προέδρου μέχρι την εκλογή του νέου (την 12 Δεκεμβρίου το αργότερο, καλώς εχόντων των πραγμάτων) οι λύσεις είναι πολλές, δόξα των Θεώ ποτέ δεν έλλειψαν τα ικανά στελέχη στον συγκεκριμένο πολιτικό χώρο, πρώην και νυν υπάρχουν πολλά πρόσωπα που θα μπορούσαν επάξια ν΄ αναλάβουν αυτό το καθήκον, με την εμπιστοσύνη όλων των πλευρών. Ούτως η άλλως, η σιωπή του καταστατικού και το περιορισμένο χρονικό διάστημα στο οποίο αναφερόμαστε θα επέτρεπαν χωρίς μεγάλο πολιτικό ρίσκο και συνδυασμό προσώπων, ο οποίος θα αποφόρτιζε το ζήτημα και τη σημασία της επιλογής, δηλαδή να ορισθεί ως ασκών καθήκοντα Προέδρου του ΚΙΝΑΛ κάποιο πρόσωπο που δεν είναι απαραιτήτως βουλευτής, το οποίο στη Βουλή θ’ αναπληρώνεται από κάποιο άλλο πρόσωπο (τον κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο, τον γραμματέα της ΚΟ ή οποιονδήποτε άλλον βουλευτή, ο,τι αποφασιστεί). Σε μια τέτοια περίπτωση προσωπικά νομίζω ότι μία άριστη λύση, θεσμικά και συμβολικά, λόγω του ενοποιητικού ρόλου που ex officio κατέχει, των μέχρι σήμερα δειγμάτων γραφής του και της προσωπικής συγκρότησης που ήδη έχει επιδείξει, θα ήταν καθήκοντα Προέδρου ν΄ αναλάβει ο γραμματέας του ΚΙΝΑΛ Μαν. Χριστοδουλάκης. Αλλά, σε κάθε περίπτωση, όπως είπαμε, πολλοί είναι εκείνοι που θα μπορούσαν ν’ ανταποκριθούν στο συγκεκριμένο καθήκον με πλήρη συναίσθηση της ευθύνης τους.
Το ζήτημα είναι να ληφθεί γρήγορα η όποια απόφαση. Το ΚΙΝΑΛ δεν είναι κάποια άτυπης νομικής μορφής και περιορισμένης ευθύνης συλλογικότητα ή μία ευκαιριακή συνδικαλιστική παράταξη που συμμετέχει στις εκλογές του ΔΣΑ με ακέφαλο ψηφοδέλτιο. Είναι το τρίτο σε δύναμη κόμμα της χώρας, στο οποίο η ίδια του η ιστορία, το κοινοβουλευτικό μας πολίτευμα, αλλά και, ιδίως, η ελληνική κοινωνία, οι ανάγκες και οι προσδοκίες της, έχουν εναποθέσει μεγάλο βάρος ευθύνης στους ώμους του, δυσανάλογα μεγαλύτερο μάλιστα θα έλεγα από την τελευταία αποτυπωμένη εκλογική δύναμή του.
Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν κάποιοι που διαφωνούν σε όλα τα παραπάνω επικαλούμενοι τη μνήμη της Φώφης. Λέγοντας δηλαδή ότι η οποιαδήποτε τέτοια διαδικασία, τώρα, ελάχιστες μόλις ημέρες από τον θάνατό της, θα ήταν προσβολή και ασέβεια. Διαφωνώ εντελώς με το επιχείρημα αυτό. Η θεσμική λειτουργία του ΚΙΝΑΛ και η άμεση αντιμετώπιση του κενού που προέκυψε με τον αιφνίδιο χαμό της Προέδρου του ουδόλως θα συνιστούσαν έλλειψη σεβασμού στη μνήμη της Φώφης Γεννηματά. Το αντίθετο ισχύει κατά τη γνώμη μου. Ασέβεια στη μνήμη της θα ήταν η θεσμικά ανεύθυνη αδράνεια, στ΄ όνομα μάλιστα το δικό της. Ο σεβασμός στη δική της πολιτική κληρονομιά και στο προσωπικό της παράδειγμα είναι που επιβάλλει ακόμη περισσότερο την άμεση αντιμετώπιση του ζητήματος. Η Φώφη έβλεπε πάντοτε το ΚΙΝΑΛ ως υπεύθυνο κόμμα εξουσίας, αναπόσπαστο παράγοντα της ομαλής λειτουργίας της δημοκρατίας μας, με ετοιμότητα ν΄ ανταποκριθεί σε οποιαδήποτε ευθύνη του αναλογεί, οποιαδήποτε στιγμή. Ούτε για μια μέρα ακόμη το ΚΙΝΑΛ δεν πρέπει να συνεχίσει έτσι, αυτό είμαι σίγουρος ότι θα έλεγε αν ήταν σήμερα μαζί μας.
«Βλέποντας τη σπουδαία δουλειά που γίνεται σε αυτές δομές, θα έλεγα ότι αυτή η επίσκεψη ήταν για μένα ένα δώρο Χριστουγέννων» τόνισε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας
8°
