Πολιτικη & Οικονομια

Η κληρονομιά της Μέρκελ

Δεκαέξι χρόνια μετά, η πολιτική έξοδος της Άγκελα Μέρκελ, τι αποτύπωμα αφήνει στην Ελλάδα, τη Γερμανία και την Ευρώπη;

A.V. Guest
2’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Ο Σπύρος Μπλαβούκος (ΟΠΑ, ΕΛΙΑΜΕΠ) γράφει για την καγκελαρία της Άνγκελα Μέρκελ - Η πολιτική της για τη Γερμανία, την Ευρώπη και την Ελλάδα,

Όταν ήρθε η ώρα της αποχώρησης του Χέλμουτ Κολ από την πολιτική ζωή της Γερμανίας, το 1998, η κληρονομιά που άφησε πίσω του ήταν μια επανενωμένη χώρα εντός ενός Ευρωπαϊκού πλαισίου συνεργασίας και όχι μια Γερμανία δυνητική ταραχοποιός που θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί τη ρευστότητα του χαοτικού μεταψυχροπολεμικού ευρωπαϊκού συστήματος διεθνών σχέσεων. Ομοίως, η ολοκλήρωση της πολιτικής καριέρας του Γκέρχαρντ Σρέντερ, το 2005, βρήκε την Γερμανία έτοιμη να αξιοποιήσει τις επίπονες οικονομικές μεταρρυθμίσεις που έγιναν επί καγκελαρίας του και να ηγηθεί μιας διευρυμένης Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεκαέξι χρόνια μετά, η πολιτική έξοδος της Άγκελα Μέρκελ, τι αποτύπωμα αφήνει στην Ελλάδα, τη Γερμανία και την Ευρώπη;

Για την Ελλάδα, σίγουρα η συλλογική μνήμη θα συγκρατήσει το ρόλο που έπαιξε η Καγκελάριος Μέρκελ στην χρηματοοικονομική κρίση και στο παρολίγον Grexit. Η Μέρκελ άσκησε ισχυρές πιέσεις στη χώρα μας για επίπονες μεταρρυθμίσεις και αυστηρή δημοσιονομική προσαρμογή, σίγουρα, όμως, δεν ήταν η πιο σκληρή και επικριτική φωνή στο γερμανικό πολιτικό κατεστημένο. Αντίθετα, κατάφερε -ύστερα από αρκετές παλινωδίες και καθυστερήσεις που μεγάλωσαν επικίνδυνα το τίμημα- να ελέγξει και να τιθασεύσει ακραίες απόψεις που έθεταν σε κίνδυνο το κοινό νόμισμα και το συνολικό Ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Κανείς δεν ισχυρίζεται, βέβαια, ότι οι αποφάσεις αυτές ελήφθησαν με ανιδιοτελή και αλτρουιστικά κίνητρα με σκοπό να δοθεί ένα λυτρωτικό τέλος στο ελληνικό δράμα. Πρώτιστο μέλημά της ήταν το γερμανικό εθνικό συμφέρον, όπως εξυπηρετούνταν καλύτερα μέσα από την Ευρωπαϊκή προοπτική και την εμπέδωση της σταθερότητας του εγχώριου χρηματοπιστωτικού συστήματος και της Ευρωζώνης γενικότερα. Ωστόσο, η Μέρκελ πιστώνεται με τη σωστή διάγνωση του προβλήματος και την προσπάθεια ανεύρεσης της ενδεδειγμένης λύσης, έστω και με αρκετή καθυστέρηση.

Για τη Γερμανία, η Μέρκελ κυριάρχησε πολιτικά στον μεσαίο χώρο, με το ιδιαίτερο, συναινετικό της στυλ και την επί μακρόν συγκυβέρνησή της με άλλα κόμματα που της επέτρεψε να υιοθετήσει και να ενσωματώσει στο πολιτικό πρόγραμμα του κόμματός της προτάσεις της Κεντροαριστεράς. Την ίδια στιγμή, η γερμανική οικονομία αποδείχτηκε ικανή να απορροφήσει τα σοκ της χρηματοοικονομικής κρίσης αλλά και της πανδημίας πιο πρόσφατα, σημειώνοντας κατά μέσο όρο ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης και χαμηλή ανεργία. Συνολικά, επομένως, το πρόσημο της περιόδου διακυβέρνησης της Μέρκελ είναι θετικό, εξασφαλίζοντας σταθερότητα και συνέχεια σε περιόδους σημαντικών αναταραχών. 

Και για την Ευρώπη; Η Μέρκελ είναι η Καγκελάριος που ανέλαβε πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση δύο μείζονων κρίσεων που απείλησαν με εκτροχιασμό τη διαδικασία της ολοκλήρωσης: την κρίση της Ευρωζώνης και τη μεταναστευτική κρίση. Στην πρώτη κρίση αντιμετώπισε σημαντική κριτική ένθεν κακείθεν, είτε για αδράνεια και καθυστερημένη αντίδραση από τους ηγέτες και τον δήμο των πληττόμενων κρατών μελών της περιφέρειας, είτε για προδοσία των εγχώριων ζηλωτικών προσταγών δημοσιονομικής ορθοδοξίας από τους θιασώτες ακόμα πιο σκληρών δημοσιονομικών μέτρων. Στη δεύτερη κρίση, οι γενναίες επιλογές της στο θέμα της υποδοχής προσφύγων και μεταναστών το 2015-16 προκάλεσαν τη μήνι πολλών εντός και εκτός Γερμανίας. Χωρίς να επιλύουν ουσιαστικά το πρόβλημα, καθώς μάλλον ενίσχυσαν παρά ανέκοψαν τις ροές προς την Ευρώπη, έδωσαν πολιτική ώθηση σε ακροδεξιές λαϊκιστικές δυνάμεις, στην Ουγγαρία, στην Πολωνία και αλλού. Ταυτόχρονα, όμως, έσωσαν την «ψυχή» της Ευρώπης και αυτό πιστώνεται στην Καγκελάριο. Τελευταία χρονικά, αλλά ιδιαίτερα σημαντική συνεισφορά της, η συναίνεσή της για την έκδοση Ευρωπαϊκών ομολόγων προς αντιμετώπιση της πανδημίας και των οικονομικών συνεπειών της, που μπορεί να αποδειχτεί σε βάθος χρόνου εξαιρετικής σημασίας για την οικονομική ολοκλήρωση της Ένωσης. 


Ο Σπύρος Μπλαβούκος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και Επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Αριάν Κοντέλλη, ΕΛΙΑΜΕΠ