Οι προοδευτικές μεταρρυθμίσεις και οι οπισθοδρομικές αντιστάσεις

«Η παιδεία έχει σκοπό την ανακάλυψη και αξιοποίηση των ενδιάθετων ικανοτήτων του ανθρώπου για την καλλιέργεια της Αρετής. Ο δάσκαλος οφείλει να μελετήσει τις φυσικές κλίσεις κάθε μαθητή για να τον βοηθήσει να αναπτυχθεί σύμφωνα με τον εαυτό του» (Μπαλτασάρε Καστιλιόν, Το εγχειρίδιο του Αυλικού, 1528).

«Η πρόοδος δεν είναι πλέον κάτι το αυτονόητο, η ιδέα της προόδου σκοτείνιασε εξαιτίας της επίκλησής της από ενθουσιώδεις οπαδούς της και γιατί εργαλειοποιήθηκε από δημαγωγούς. Στο εξής, η αναφορά στην πρόοδο περισσότερο διαιρεί παρά ενώνει. Αν η μαγική λέξη «πρόοδος» παραμένει κινητοποιητική, είναι γιατί παραδόξως παράγει σύγκρουση μεταξύ όσων εκθειάζουν και όσων κατηγορούν τον «προοδευτισμό» ως κοσμική θρησκεία» (Pierre – Andre Taguieff, 2010, μετ. Α. Πανταζόπουλου από την Le Figaro).

Η ιστορία των τελευταίων δεκαετιών, από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, μας διδάσκει ότι υπάρχει μία συνεχής σύγκρουση μεταξύ των μεταρρυθμιστικών δυνάμεων και εκείνων της οπισθοδρόμησης και της συντήρησης. Ιδιαιτέρως στο χώρο της Εκπαίδευσης, η «μάχη των μαχών» εκ μέρους της Αριστεράς δίνεται με ιδεολογικά κριτήρια, τα οποία αποδεικνύουν ότι η Αριστερά στο σύνολό της («ΣΥΡΙΖΑ 2010-2021» και ΚΚΕ) βρίσκεται στην ίδια πορεία και έχει τον ίδιο στόχο με διαχρονική συνέπεια και ιδεολογικό οπλοστάσιο τη φοβία προς τον εκσυγχρονισμό και την συμπόρευση με τις υπόλοιπες αναπτυγμένες χώρες και την εμμονή στην μετριότητα και στην οπισθοδρόμηση. Το παράδοξο είναι ότι οι δυνάμεις, που μάχονται τις μεταρρυθμίσεις, αυτοχαρακτηρίζονται ως προοδευτικές, ενώ οι ίδιες αποκαλούν τους μεταρρυθμιστές νεοφιλελεύθερους. Θα μπορούσα να πω ότι η πλειονότητα των στελεχών και οπαδών τους βρίσκονται σε έναν παρακμιακό λήθαργο.

Για αυτούς τους λόγους, προκειμένου να αποκτήσει το εκπαιδευτικό σύστημα μία σταθερότητα και συνεχή επαφή με τον αναπτυγμένο κόσμο και να πάψουν οι «προοδευτικοί» να μας αποπροσανατολίζουν με την παρερμηνεία των λέξεων, θα πρέπει η επόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος να προβλέψει ότι θεμελιώδεις αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα γίνονται μόνον με αυξημένη πλειοψηφία της Βουλής, ενώ η αξιολόγηση σε όλο το φάσμα της εκπαίδευσης θα πρέπει να κατοχυρωθεί συνταγματικά.

Για ιστορικούς και μόνον λόγους επαναλαμβάνω ότι στο χρονικό διάστημα 10/2009–11/2011 κατετέθησαν και ψηφίστηκαν οι κάτωθι νόμοι, που αφορούσαν στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση:

1. N.3839/ΦΕΚ 51Α_29.3.2010- "Σύστημα επιλογής προϊσταμένων οργανικών μονάδων με αντικειμενικά και αξιοκρατικά κριτήρια − Σύσταση Ειδικού Συμβουλίου Επιλογής Προϊσταμένων και λοιπές διατάξεις".
2. N.3848/ΦΕΚ 71A_19.05.2010_ "Αναβάθμιση του ρόλου του εκπαιδευτικού-καθιέρωση κανόνων αξιολόγησης και αξιοκρατίας στην εκπαίδευση και λοιπές διατάξεις"
3. Ν. 3966_ΦΕΚ 118Α_24.05.2011_ "Θεσμικό πλαίσιο των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων, Ίδρυση Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Οργάνωση του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» και λοιπές διατάξεις"
4. Ν.3879 ΦΕΚ 163A_21.9.2010_"Ανάπτυξη της Δια Βίου Μάθησης και λοιπές διατάξεις".
5. N.4009/FEK 195A_6.9.2011_ "Δομή, λειτουργία, διασφάλιση της ποιότητας των σπουδών και διεθνοποίηση των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων".
6. Ν.4027/ΦΕΚ 233Α_4-11-2011_"Ελληνόγλωσση εκπαίδευση στο εξωτερικό και άλλες διατάξεις".

Όλοι αυτοί είτε καταργήθηκαν είτε απενεργοποιήθηκαν από τις κυβερνήσεις του ΣΥΡΙΖΑ. Ακόμη και η παραγγελία των διαδραστικών πινάκων, που είχε κοινοτική χρηματοδότηση, προκειμένου να εγκατασταθούν στα σχολεία της χώρας, ματαιώθηκε, διότι «το μόνο που χρειάζονται τα σχολεία είναι ένας μαυροπίνακας και μία κιμωλία», όπως μας είπε ο υπουργός παιδείας του Αλέξη Τσίπρα το 2015. Η κατάργηση όλων των ανωτέρω νόμων απετέλεσε μία μεγάλη, κρίσιμη και καταστροφική οπισθοδρόμηση της εκπαίδευσης. Επανήλθε η παντοδυναμία των κρατικοδίαιτων συνδικαλιστών και το σύνθημα «Η Αριστεία είναι ρετσινιά» απετέλεσε το ιδεολογικό υπόβαθρο των κυβερνήσεων του Αλέξη Τσίπρα. Η τεκμηρίωση όλων αυτών έχει καταγραφεί κατ’ επανάληψη σε εκατοντάδες άρθρων και περιττεύει να την επαναλάβουμε. Τώρα πλέον κοιτάμε μπροστά με αισιοδοξία.

Μετά την μετά από 10 χρόνια επαναθεσμοθέτηση των Προτύπων Σχολείων το 2020, το διπλασιασμό τους και την πρόσφατη επιτυχή διεκπεραίωση των εισαγωγικών εξετάσεων σε αυτά, θα ακολουθήσει η επιλογή των καθηγητών, που θα διδάξουν. Έστω και με καθυστέρηση, η κυβέρνηση φέρνει προς θεσμοθέτηση το Νέο Σχολείο ένδεκα χρόνια μετά την θεσμοθέτηση του Σχολείου Δημιουργικής Μάθησης, που παρουσιάσθηκε τον Μάρτιο 2010 στο Υπουργικό Συμβούλιο από την τότε υπουργό παιδείας, και νομοθετήθηκε τον Μάιο 2010 (ν.3848).

Την εβδομάδα, που πέρασε η υπουργός παιδείας και ο πρωθυπουργός παρουσίασαν τους πυλώνες του νέου νομοσχεδίου, υπό το ... άγρυπνο βλέμμα και τις άναρθρες κραυγές των γνωστών «ομάδων κρούσης» ενάντια σε κάθε μεταρρύθμιση. Έτσι, ελπίζουμε ότι ο νόμος 3848/2010, που απενεργοποίηση το 2015 και κατήργησε ο ΣΥΡΙΖΑ με το νόμο 4589/29.1.2019, θα επανέλθει.

Οι πυλώνες αυτού του σχεδίου νόμου είναι

• Η ελεύθερη επιλογή των διδακτικών βιβλίων από τους διδάσκοντες,
• Η αυτονομία ως προς τη μορφή των 4μηνιαίων δοκιμασιών αξιολόγησης,
•  Η αποκέντρωση της διαδικασίας διεξαγωγής εκπαιδευτικών δράσεων και προγραμμάτων και η απλοποίηση διαδικασίας διενέργειας πρακτικής άσκησης εντός των σχολικών μονάδων,
• Η καθιέρωση ενός ελέγχου διάγνωσης της αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος για τους μαθητές της Ε’ και της ΣΤ΄ τάξης Δημοτικού. Σκοπός της ελληνικής PISA (Programme for International Student Assessment) είναι η εξαγωγή πορισμάτων σχετικά με την πορεία υλοποίησης των προγραμμάτων σπουδών. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ (2016), οι περισσότερες χώρες με υψηλές βαθμολογίες στο διαγωνισμό PISA μεταξύ των 15χρονων μαθητών, έχουν αποκεντρωμένα εκπαιδευτικά συστήματα ευθύνης και λογοδοσίας, με μεγάλη αυτονομία στα ίδια τα σχολεία (η Ελλάδα έχει το μικρότερο δείκτη αυτονομίας ανάμεσα σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ),
• Η αξιολόγηση του έργου των εκπαιδευτικών, η οποία καταργήθηκε επί ΣΥΡΙΖΑ, με έμφαση στην επιμόρφωση ως απαραίτητο μέτρο για τη διαρκή βελτίωση του εκπαιδευτικού και της εκπαίδευσης. Εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι οι κρινόμενοι ως ανεπαρκείς, ακόμη και μετά την ολοκλήρωση της μετεκπαίδευσης, θα πρέπει να μετακινούνται σε διοικητικές θέσεις, διότι η περαιτέρω παραμονή τους ως διδασκόντων θα αποτελέσει τιμωρητικό μέτρο κατά των μαθητών.

Ένα κρίσιμο σημείο για την υλοποίηση αυτής της μεταρρύθμισης είναι η αντικειμενική και αξιοκρατική επιλογή των στελεχών. Δηλαδή των επικεφαλής των διευθύνσεων, των προϊσταμένων των σχολικών μονάδων και των σχολικών συμβούλων, που θα έχουν την ευθύνη της καθοδήγησης, της επιμόρφωσης και της αξιολόγησης. Κατά την εκτίμησή μου, η επαναφορά και εφαρμογή του νόμου 3848/29.3.2010 θα αποτελέσει εγγύηση της εφαρμογής του Νέου Σχολείου.

Από τα θετικά του σχεδίου, όπως αυτό παρουσιάσθηκε, είναι ότι στα Συμβούλια Επιλογής των στελεχών κεντρικό κριτήριο θα είναι η αξιολόγηση του υποψηφίου, κριτήριο το οποίο απαλείφθηκε επί ΣΥΡΙΖΑ με τον ν.4547/2018, ενώ παύουν να συμμετέχουν εκπρόσωποι των συνδικαλιστών.

Τέλος, δεν μπορώ να μην αναφερθώ στην εξαγγελία της μείωσης των Εκκλησιαστικών Ακαδημιών από 4 σε 2 και ότι απαραίτητη προϋπόθεση για να μισθοδοτηθεί ένας κληρικός από το δημόσιο θα είναι η κατοχή πτυχίου εκκλησιαστικής σχολής  ή πανεπιστημίου.

Όλα αυτά, που μας παρουσίασαν η υπουργός παιδείας και ο πρωθυπουργός, βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση και αποτελούν μέτρα, τα οποία συντελούν στην πρόοδο της κοινωνίας. Αντιθέτως, η στάση που τήρησε ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση και συνεχίζει να τηρεί ως αντιπολίτευση, χαρακτηρίζεται ως η επιτομή της συντήρησης και της οπισθοδρόμησης. Η διαφορά μεταξύ της σημερινής κυβέρνησης και της εκείνης της περιόδου 2009-2011 από τη μία πλευρά και της αξιωματικής αντιπολίτευσης από την άλλη είναι η αφοσίωση από τους μεν και η άρνηση από τους δε στο τρίπτυχο, που χαρακτηρίζει την πρόοδο, Αριστεία – Αξιολόγηση – Αξιοκρατία. Και ας μην έχουν την ψευδαίσθηση κάποιοι ότι τα συνθήματα περί δήθεν Προοδευτικής Συμμαχίας του Αλέξη Τσίπρα θα ξεγελάσουν τους πολίτες. Ως βαθειά συντηρητικό και οπισθοδρομικό μπορεί να χαρακτηρισθεί, αλλά όχι προοδευτικό, το κόμμα του.

Υ.Γ. Με «ΣΥΡΙΖΑ 2010-2021» εννοώ τον ΣΥΡΙΖΑ, όπως διαμορφώθηκε μετά το πρώτο Μνημόνιο με την προσθήκη των υπολειμμάτων της ΔΗΜΑΡ και του προσχωρήσαντος τμήματος του πάλαι ποτέ κραταιού ΠΑΣΟΚ. Σημειωτέον, ότι η μεν ΔΗΜΑΡ ήταν εκείνη, που τον Ιούνιο 2012 απαίτησε την κατάργηση όλων των βασικών μεταρρυθμίσεων του νόμου 4009/2011, το δε τμήμα του ΠΑΣΟΚ, που αντιτάχθηκε σθεναρά – χωρίς επιτυχία χάρις στην αντίσταση που προέβαλε τόσο η τότε υπουργός παιδείας Α. Διαμαντοπούλου όσο και ο τότε πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου – στις μεταρρυθμίσεις του χρονικού διαστήματος 2009-2012 ήταν εκείνο που τα τελευταία χρόνια προσχώρησε στον ΣΥΡΙΖΑ. Δεν μπορώ να μην αναφέρω ότι ο νόμος 4009/2011 φέρει και την υπογραφή του Γιάννη Ραγκούση, υπουργού εσωτερικών το 2011, ο οποίος σήμερα είναι βουλευτής του κόμματος, που πολέμησε ως αντιπολίτευση και κατήργησε ως κυβέρνηση τον εν λόγω νόμο.