Η αλλαγή της ταυτότητας του κράτους είναι αναγκαιότητα

Η ανοικοδόμηση των κοινωνιών, στην εποχή μετά την πανδημία, μονοπωλεί πλέον την παγκόσμια συζήτηση. Και δικαίως. Η COVID-19 επιτάχυνε σημαντικά τoν αντίκτυπο όλων εκείνων των τάσεων που καθόριζαν την κοινωνική εξέλιξη στον αιώνα μας ακόμη και πριν την εμφάνισή της. Ο κόσμος μας πλέον προσδιορίζεται όλο και περισσότερο από την παγκοσμιότητά της. Η κλιματική κρίση υποχρεώνει κράτη και ιδιωτικό τομέα σε μια ριζική αλλαγή νοοτροπίας. Ο ψηφιακός μετασχηματισμός μεταμορφώνει τη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, επανακαθορίζει τις προτεραιότητες των επιχειρήσεων, μετατοπίζει τις αντιλήψεις των πολιτών. 

Το μεγάλο στοίχημα είναι πλέον η δημιουργία κοινωνιών ανθεκτικών και αποτελεσματικών, ταυτόχρονα. Πολιτικών συστημάτων που θα δίνουν, στο εξής, βαρύτητα τόσο στις βραχυπρόθεσμες, μικρές νίκες όσο και στον σχεδιασμό πολιτικών που στοχεύουν στη διαμόρφωση ενός ασφαλούς μέλλοντος. Η δημόσια συζήτηση έχει, ωστόσο, περιοριστεί στην αναδόμηση της οικονομίας και της κοινωνίας. 

Τι γίνεται όμως με τον βασικό μηχανισμό ενδυνάμωσης (ή παρεμπόδισης) των μεταρρυθμίσεων σε όλα τα υπόλοιπα πεδία; Τι γίνεται με το Κράτος; Ιδίως σε αυτό τον τομέα, η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη υπήρξε προνοητική.

Η ανασύσταση του ελληνικού Κράτους και της Δημόσιας Διοίκησης με όρους αποτελεσματικότητας, διαφάνειας και αξιοπιστίας ήταν κεντρική πολιτική προτεραιότητα. Βασικό ζητούμενο της νέας διακυβέρνησης ήταν τόσο η βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες όσο και η μετατροπή των δημοσίων διαδικασιών σε μοχλό ενδυνάμωσης της αναπτυξιακής πορείας της χώρας.

Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, οι μεταρρυθμίσεις στον δημόσιο τομέα και τη δικαιοσύνη θα μπορούσαν να προσδώσουν στο ΑΕΠ ετήσια αύξηση 0,3%. Παράλληλα, η βελτίωση της ικανότητας της δημόσιας διοίκησης να ανταποκρίνεται γρήγορα και με ακρίβεια στις ανάγκες των πολιτών, οδηγεί στην παγίωση μιας σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ του πολίτη και των κρατικών θεσμών. 

Η έννοια της εμπιστοσύνης είναι αλληλένδετη με την έννοια της νομιμοποίησης. Και η έννοια της νομιμοποίησης είναι αλληλένδετη με την έννοια της σταθερότητας. Η παγίωσή της ενισχύει, λοιπόν, τη Δημοκρατία και θωρακίζει τις προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης.
Στην Ελλάδα, η θεσμική, διοικητική και τεχνολογική υποδομή του κράτους έπασχε. Η πολυνομία και η κακονομία κυριαρχούσαν. Τα διοικητικά βάρη ήταν αυξημένα, τόσο για επιχειρήσεις και πολίτες όσο και για τους ίδιους τους δημοσίους υπαλλήλους. 

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το κόστος της γραφειοκρατίας για την Ελλάδα έφτανε το 6,8% του ΑΕΠ της, ποσοστό υψηλότερο από όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε.  Το 2014 ο ΟΟΣΑ, στις μετρήσεις που έκανε για τη χώρα μας σε 13 τομείς πολιτικής, υπολόγισε τα διοικητικά βάρη στο ποσό των €3,28 δισ. από ένα σύνολο €4,08 δισ., που είναι το συνολικό διοικητικό κόστος. Περίπου το 76% προέρχονταν από 3 τομείς πολιτικής: Φορολογία, Εταιρικό δίκαιο και Δημόσιες Προμήθειες. 

Ένα τέτοιο περιβάλλον απαιτεί αντίστοιχης έντασης και δυναμικής μεταρρυθμίσεις. Δεν πρέπει μόνο να αλλάξουν τα κακώς κείμενα, πρέπει να ανατραπούν τα στερεότυπα των πολιτών ως προς την οργάνωση και τη λειτουργία του Κράτους.

Και αν το έναυσμα δόθηκε νωρίς με τη θεσμική ανασυγκρότηση της Κυβέρνησης και της Κεντρικής Διοίκησης μέσα από το νόμο για το Επιτελικό Κράτος, η συνέχεια δεν θα μπορούσε να είναι άλλη από μια συγκροτημένη παρέμβαση στην καρδιά της δημόσιας διοίκησης. Οφείλαμε να φτάσουμε στον πυρήνα των διοικητικών διαδικασιών, οι οποίες για χρόνια ταλαιπωρούν τους πολίτες και επαγγελματίες. 

Το σκεπτικό που από νωρίς αναπτύχθηκε ήταν και παραμένει απλό: η απλούστευση των διαδικασιών, προκειμένου να πετύχει τα μέγιστα οφέλη, θα πρέπει να εντάσσεται σε μια συνεκτική πολιτική με αρχή, μέση και τέλος. Με συγκεκριμένη μεθοδολογία και κεντρικό συντονισμό στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο. 

Μόνο μια τέτοια στρατηγική διασφαλίζει την απαραίτητη συνεργασία μεταξύ των δημοσίων υπηρεσιών και δίνει το απαραίτητο σήμα στους πολίτες ότι οι παρεμβάσεις που υλοποιούνται βασίζονται σε ένα βιώσιμο σχέδιο και ένα συγκροτημένο πλαίσιο.

Το Εθνικό Πρόγραμμα Απλούστευσης Διαδικασιών (ΕΠΑΔ) είναι ακριβώς αυτό το πλαίσιο. Θεσμοθετήθηκε για να προωθηθεί μια σύγχρονη, ευέλικτη και έξυπνη δημόσια πολιτική απλούστευσης και ανασχεδιασμού διοικητικών διαδικασιών, η οποία επιλέγει τις παρεμβάσεις βάσει συγκεκριμένης διαδικασίας και μεθοδολογίας προκειμένου να έχουν τη μεγαλύτερη δυνατή θετική επίπτωση στις αντιλήψεις των πολιτών. 

Η επιλογή να στρέψουμε το ΕΠΑΔ στον χώρο της δικαιοσύνης ήταν συνειδητή και στρατηγική. Βασίζεται στην απλή διαπίστωση πως ο χώρος αυτός θεωρείται κρίσιμος για την ανάκτηση της εμπιστοσύνης των πολιτών άνω κατέχει κομβικό ρόλο στη διαμόρφωση ενός φιλικού επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Τα 25 δικαιολογητικά οικονομικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας που ενοποιήθηκαν σε ένα Ενιαίο Πιστοποιητικό Δικαστικής Φερεγγυότητας είναι μια ενδεικτική πολιτική που αποδεικνύει στην πράξη τη στόχευσή μας.
Αντίστοιχες δράσεις, όπως η αποϋλοποίηση του μεγαροσήμου και η αλλαγή στα πιστοποιητικά κληρονομιάς, η αλλαγή της διαδικασίας του συναινετικού διαζυγίου, είναι υπό εξέλιξη. Άλλο παράδειγμα, στον χώρο της επιχειρηματικότητας, αποτελεί η απλούστευση και ψηφιοποίηση της έναρξης ατομικής επιχείρησης, η οποία αφορά στο 70% των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων της χώρας και απαιτεί στενή συνεργασία πολλών δημοσίων φορέων.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το κράτος του μέλλοντος είναι ψηφιακό και έξυπνο. Η αλλαγή της ταυτότητας του κράτους δεν είναι επιλογή, είναι αναγκαιότητα, επιταγή της εποχής μας και της εποχής που έρχεται. Για να είναι όμως βιώσιμη η αλλαγή, η διοικητική προσαρμογή στα νέα δεδομένα πρέπει να είναι στην καρδιά των παρεμβάσεων κάθε κυβέρνησης.

Μέχρι σήμερα, οι δημόσιοι φορείς λειτουργούσαν προστατευτικά ως προς τις αρμοδιότητές τους, με αποτέλεσμα η συνολική θετική επίπτωση των απλουστεύσεων να χάνεται στις μεμονωμένες τους ενέργειες. Η επιλογή της σημερινής κυβέρνησης να σχεδιάσει και να θέσει προς υλοποίηση ένα συνεκτικό πλέγμα πολιτικής, έχει ήδη αρχίσει να αποδίδει. Πλέον, δημιουργείται εκείνο το πνεύμα συνεργασίας και συνοχής που απαιτείται ώστε η Δημόσια Διοίκηση να προσαρμόζεται συνεχώς στις μεταβαλλόμενες συνθήκες. Δίπλα στον ψηφιακό μετασχηματισμό, ο διοικητικός εκσυγχρονισμός θεμελιώνει το κράτος του μέλλοντός μας.