Η Ευρώπη μας, το κοινό μας σπίτι

40 χρόνια σύνδεσης της Ελλάδος με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σχεδόν ολόκληρη η ιστορία της μεταπολίτευσης. Δεν το συνειδητοποιούμε τώρα, μας φαίνεται σχεδόν αυτονόητη αυτή πορεία αλλά δεν ήταν. Άλλες χώρες, πιο κοντινές στο κέντρο της Ηπείρου μας, άργησαν περισσότερο να μπουν στην Ένωση. Η σωστή επιλογή εκείνης της εποχής ήταν η πολιτική επιλογή που άλλαξε το μέλλον της Ελλάδας.

Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση σπανίως διαφημίζει τον εαυτό της και οι κυβερνήσεις συνήθως προτιμούν να πιστώνονται οι ίδιες ό,τι καλό προκύψει από τη σύνδεση, η ελληνική κοινωνία δεν έχει απόλυτη συνείδηση για τα οφέλη που προέκυψαν από αυτήν. Και όταν ξέρουν, αντιλαμβάνονται και θυμούνται συνήθως τις επιδοτήσεις και τα μεγάλα έργα που έγιναν με συγχρηματοδότηση από τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς.

Η ελληνική κοινωνία όμως αυτά τα χρόνια άλλαξε και επωφελήθηκε από τη συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε επίπεδο νομοθεσίας, κοινωνικής φροντίδας, ατομικών δικαιωμάτων, προστασίας των ευάλωτων τμημάτων του πληθυσμού. Η υιοθέτηση και ενσωμάτωση των ευρωπαϊκών νόμων και κανόνων στην ελληνική νομοθεσία έκανε τη χώρα πιο προοδευτική, πιο δημοκρατική, πιο φιλική προς τους πολίτες της.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αυτές τις μεταπολεμικές δεκαετίες, παρά τις δυσκολίες, τις καθυστερήσεις, τα αναπόφευκτα πισωγυρίσματα, έγινε και είναι σήμερα η πιο δημοκρατική Ήπειρος για να ζει κανείς. Με κοινωνική πρόνοια, σεβασμό προς τα ανθρώπινα δικαιώματα και φροντίδα για τους αδύνατους.

Τείνουμε να ξεχνάμε συνήθως αυτή τη σύγκριση με τον υπόλοιπο πλανήτη. Καθώς όλοι θέλουμε να βλέπουμε κριτικά την εξουσία –και καλά κάνουμε–, και στην Ελλάδα τα κόμματα και τα media συνήθως επικεντρώνονται στα αρνητικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης: τη γραφειοκρατία, τη δυστοκία στη λήψη αποφάσεων, το ατελείωτο «παζάρι» για να συγκεραστούν διαφορετικές επιθυμίες 28 κρατών. Δεν είναι λάθος αυτό, αλλά η ίδια αυτή πρόταση περιέχει και την εξήγησή της. Πραγματικά κάπως έτσι δεν θα συνέβαινε όταν πρέπει να συνυπολογιστούν τα διαφορετικά συμφέροντα και επιδιώξεις τόσο πολλών κρατών που ακόμα επιμένουν στην αυτονομία τους;

Παρά τη γραφειοκρατία και τον αργό βηματισμό, η Ευρώπη και μαζί η χώρα μας κάνουν συνεχώς σταθερά βήματα προς μια καλύτερη κοινωνία. Κάθε ταμπέλα σε επαρχιακό δρόμο, σε αναστηλώσεις κτιρίων, σε αυτοκινητόδρομους, σε στάδια και γέφυρες, που δηλώνει τη χρηματοδότηση με ευρωπαϊκά κονδύλια θυμίζει ότι αυτή η χώρα απέκτησε υποδομές με την ευρωπαϊκή αρωγή.

Οι αυστηροί περιβαλλοντολογικοί κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαφύλαξαν τον φυσικό πλούτο της χώρας σε έναν πλανήτη που οι οικολογικές καταστροφές είναι καθημερινό φαινόμενο.

Η προοδευτική νομολογία για τους συμπολίτες με ειδικές ανάγκες, για τις μειονότητες, για την ισότητα ανεξαρτήτως φύλου, χρώματος, θρησκείας, σεξουαλικών προτιμήσεων, έχουν κάνει την Ευρώπη και την Ελλάδα μια μοντέρνα χώρα του 21ου αιώνα σε έναν πλανήτη διακρίσεων και σκοταδισμού για μεγάλα τμήματα του παγκόσμιου πληθυσμού.

Μεγάλα και μικρά έργα έφεραν και την Ελλάδα στο μέλλον

Πολλά είναι τα έργα που έλαβαν κοινοτική χρηματοδότηση και άλλαξαν δραστικά τη ζωή όλης της χώρας προς το καλύτερο. Για παράδειγμα, στην Αθήνα χρηματοδοτήθηκε η κατασκευή του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης και πολλών άλλων μουσείων, όπως του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης και του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών. Αναστηλώθηκαν επίσης πολλά κτίρια εξαιρετικής αρχιτεκτονικής σημασίας και ανακαινιστήκαν πλατείες και ιστορικά κτίσματα, όπως το Ακροπόλ Παλάς, το Φετιγιέ Τζαμί, το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά κ.ά. Ακόμη, εφαρμόστηκε το φιλόδοξο σχέδιο ενοποίησης των Αθηναϊκών Αρχαιολογικών Χώρων που οδήγησε στον επανασχεδιασμό διάφορων αστικών χώρων και την αναβάθμιση υποβαθμισμένων περιοχών.
Επίσης πραγματοποιήθηκαν αντιπλημμυρικά έργα σε πολλές περιοχές, κατασκευάστηκαν σχολικές αίθουσες και παιδικοί σταθμοί, ενισχύθηκαν οι δομές υγείας με έργα βελτίωσης των νοσοκομειακών εγκαταστάσεων. Κατασκευάστηκαν νέες πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις και επίσης αρκετά ακαδημαϊκά προγράμματα έρευνας σχετικά με την καινοτομία, την υγεία και τις νέες τεχνολογίες έχουν επίσης χρηματοδοτηθεί από την Ε.Ε. Ανελήφθησαν υποστηρικτικές δράσεις για να βοηθηθούν οι ευάλωτοι τομείς της κοινωνίας, όπως δράσεις διά βίου και εξ αποστάσεως μάθησης, επιμόρφωσης εργαζομένων, προώθησης νέων τεχνολογιών και αναβάθμισης προσόντων του εργατικού δυναμικού.

Η Αθήνα «σώθηκε» επίσης από ορισμένα έργα τα οποία εξυπηρετούν τις ανάγκες της Περιφέρειας Αττικής, όπως ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών που υποδέχεται περισσότερους από 20 εκατομμύρια επιβάτες ετησίως αλλά και η κατασκευή ενός σύγχρονου δικτύου μετρό και τραμ που έχει συμβάλει στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και έχει καταστήσει τις συγκοινωνίες πιο προσιτές, εξυπηρετώντας περισσότερους από 600.000 επιβάτες ημερησίως. Η βελτίωση του αστικού οδικού δικτύου με διάφορα επιπρόσθετα έργα συνέβαλε στον περιορισμό της κυκλοφοριακής συμφόρησης.

Η Αττική Οδός, ο πιο καθαρός, σύγχρονος και ασφαλής αυτοκινητόδρομος της πόλης ξεκίνησε να κατασκευάζεται το 1996. Με μήκος 70 χλμ. διατρέχει την Αττική από την Ελευσίνα ως τα Σπάτα. Ένα μέρος της άνοιξε το 2001 μαζί με τον Διεθνή Αερολιμένα Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος», τον οποίον και εξυπηρετεί. Το κόστος ανήλθε στα 1,316 δισ. ευρώ περίπου και χρηματοδοτήθηκε κατά 35%, με το ποσό των 420 εκατ. ευρώ από το Ελληνικό Δημόσιο, με συμμετοχή και πόρων του Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης. Η Ανάδοχος Εταιρεία Παραχώρησης, «Αττική Οδός Α.Ε.», κάλυψε το υπόλοιπο 67,35%, με ιδία και δανειακά κεφάλαια που έλαβε και από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.

Η Εγνατία Οδός, η οδός που συνδέει τις αγορές της Ανατολής με τα μεγάλα βιομηχανικά κέντρα της Δύσης ήταν πάντα το μεγάλο όνειρο των Βορειοελλαδιτών. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο αυτοκινητόδρομο της Ελλάδας με μήκος 670 χιλιόμετρα και αποτελεί τμήμα της Ευρωπαϊκής Οδού 90. Ξεκινάει από την Ηγουμενίτσα στην Ήπειρο και καταλήγει στα ελληνοτουρκικά σύνορα στους Κήπους στη Θράκη. Το όνομά της προέρχεται από την Αρχαία Εγνατία Οδό που διέσχιζε την ίδια σχεδόν περιοχή. Η κατασκευή αυτού του υψηλού επιπέδου οδικής ασφάλειας αυτοκινητόδρομου ξεκίνησε το 1994. Μέχρι το 2003 είχαν παραδοθεί 355 χιλιόμετρα και στις 10 Μαΐου 2014 ολοκληρώθηκε τα έργο και τυπικά στο σύνολό του. Όλο το έργο της Εγνατίας Οδού κοστολογείται γύρω στα 6 δισεκατομμύρια ευρώ. Από το 1970 άρχισαν οι προσπάθειες για την ένταξή της ως έργο προτεραιότητας των Διευρωπαϊκών Δικτύων Μεταφορών και τελικά το 1994 εντάχθηκε η κατασκευή του μεγαλύτερου μέρους του άξονα της στο Β’ ΚΠΣ.

Η φαντασμαγορική Γέφυρα Ρίου - Αντιρρίου, ή επίσημα Γέφυρα «Χαρίλαος Τρικούπης»,  συνδέει την Πελοπόννησο με τη δυτική ηπειρωτική Ελλάδα και προς τα πάνω ευρύτερα με το υπόλοιπο της Ευρώπης. Τέθηκε σε λειτουργία το 2004, αποτελεί τμήμα της Ιόνιας Οδού (Α5) και της Ευρωπαϊκής Οδού 55 (Ε55). Η γέφυρα στηρίζεται σε τέσσερις πυλώνες, το μήκος της είναι 2.252 μέτρα και μαζί με τις προσβάσεις φτάνει γύρω στα 2.883 μέτρα με μέγιστο βάθος θεμελίωσης τα 65 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Πρόκειται για μία καλωδιωτή γέφυρα, οι αντοχές της οποίας είναι εντυπωσιακές. Η κατασκευή, το συνολικό κόστος της οποίας ανερχόταν στα 630 εκατομμύρια ευρώ, χρηματοδοτήθηκε από το Ελληνικό Δημόσιο, την Ελληνογαλλική Κοινοπραξία με επικεφαλής εταιρεία τη Vinci, και δάνεια από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.

Το Μετρό της Αθήνας, ένα άπιαστο όνειρο για τους Αθηναίους, έχει γίνει από το 2000 που τέθηκε σε κυκλοφορία αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής της πόλης. Αποτελείται από 3 γραμμές, με 64 συνολικά σταθμούς, ενώ σε καθημερινή βάση μετακινούνται κατά μέσο όρο 614.000 επιβάτες. Το αρχικό έργο άρχισε να υλοποιείται τον Νοέμβριο του 1992 και το έργο παραδόθηκε τμηματικά. Τα εγκαίνια έγιναν στις 29 Ιανουαρίου 2000 με τη λειτουργία των δύο πρώτων τμημάτων των νέων γραμμών: Σεπόλια - Σύνταγμα της Γραμμής 2 με επτά σταθμούς, και Σύνταγμα - Εθνική Άμυνα της Γραμμής 3, επίσης με επτά σταθμούς. Ο κόσμος που επισκέφτηκε το μετρό εκείνη την πρώτη μέρα λειτουργίας του έφθασε το 1.000.000. Η υποδοχή του από τους Αθηναίους ήταν ενθουσιώδης ενώ εντύπωση προκάλεσε η ταχύτητα, η καθαριότητα και η αισθητική των σταθμών, διακοσμημένων με υπέροχα έργα τέχνης γνωστών καταξιωμένων καλλιτεχνών. Το έργο υλοποιήθηκε με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών «Ελ. Βενιζέλος»

Για περισσότερα από 60 χρόνια το «παράθυρο» των Αθηναίων στον κόσμο ήταν το Ελληνικό. Ήδη όμως από τις αρχές της δεκαετίας του '90 έγινε πλέον προφανές ότι το Ελληνικό ήταν μικρό, ξεπερασμένο και ανεπαρκές και δεν θα μπορούσε πια να εξυπηρετήσει τις αυξημένες επιβατικές ανάγκες της εποχής, ενώ χώρος για επέκταση δεν υπήρχε. Έτσι αποφασίστηκε η μεταφορά του στα Σπάτα. Στις 5 Σεπτεμβρίου 1996 έγινε η τελετή θεμελίωσης του νέου αεροδρομίου της Αθήνας, του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών «Ελ. Βενιζέλος», από τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Σημίτη. Την περίοδο εκείνη βρέθηκε και μέρος των απαιτούμενων πόρων για την κατασκευή του από το Β' και το Γ' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν 51 μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 2000, και μετά από πέντε μήνες δοκιμών το αεροδρόμιο εγκαινιάστηκε στις 27 Μαρτίου 2001 από τον πρωθυπουργό.

Έχει χυθεί πολύ μελάνι σχετικά με το κατά πόσο έπρεπε να ενταχθεί η Ελλάδα στην ΟΝΕ. Ήταν στις 9 Μαρτίου του 2000 όταν ο τότε Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Σημίτης υπέβαλε το αίτημα για ένταξη της χώρας μας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ). Στη Σύνοδο Κορυφής στην Πορτογαλία, στις 19 και 20 Ιουνίου του 2000, το συμβούλιο των υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ECOFIN) ενέκρινε την ένταξη της Ελλάδας στη ζώνη του Ευρώ. Την 1η Ιανουαρίου 2001 η Ελλάδα εντάσσεται στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ και υλοποιείται επίσημα η πλήρης υιοθέτηση του νομίσματος του ευρώ. Το ευρώ αντικαθιστά τη δραχμή. Η Ελλάδα γίνεται το 12ο μέλος της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Την 1η Ιανουαρίου 2002 εισάγονται τα χαρτονομίσματα και τα κέρματα του ευρώ.

Μια ιστορία ευημερίας

Η ιστορία της Ευρώπης είναι ιστορία ειρήνης και ευημερίας. Η Ευρώπη έγινε το πιο ειρηνικό μέρος του πλανήτη και οι ευρωπαίοι πολίτες, ανεξάρτητα από την καταγωγή, το επάγγελμα ή τον τρόπο ζωής τους, ένιωσαν τον αντίκτυπο της Ε.Ε. στην καθημερινότητά τους. Σπούδασαν, μορφώθηκαν, ανοίχτηκαν ο ένας προς τον άλλον. Συνεργάστηκαν, ταξίδεψαν, αντάλλαξαν ιδέες, προϊόντα, βελτιώθηκαν, ένιωσαν ασφάλεια, συνειδητοποίησαν τα  κοινωνικά τους δικαιώματα, είδαν μεγάλα έργα υποδομών να βελτιώνουν δραστικά τις συνθήκες της ζωής τους.

Σε μια εποχή που ο κόσμος βυθίζεται σε μια νέα πρωτόγνωρη υγειονομική κρίση μαίνεται πάλι η μάχη για το μέλλον της Ευρώπης με τους επικριτές της να ισχυρίζονται, μεταξύ άλλων, ότι τα ιδεώδη πάνω στα οποία οικοδομήθηκε η Ένωση έχουν προδοθεί. Σήμερα όμως, μπροστά σε όλα αυτά τα πολύπλοκα προβλήματα, όλοι καταλαβαίνουμε ότι η θέση μας μέσα σε μια ισχυρή Ευρώπη είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ. Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός, η αβεβαιότητα με τους γείτονές μας, οι μεταναστευτικές ροές και η κλιματική αλλαγή είναι ισχυροί λόγοι για περισσότερη Ευρώπη. Ποιο θα είναι το μέλλον της Ευρώπης; Ο διάλογος μεταξύ ευρωπαίων πολιτών και Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που ξεκίνησε πριν 40 χρόνια συνεχίζεται με αμείωτο ενδιαφέρον. Η μάχη για το μέλλον είναι τώρα. Και είναι ευρωπαϊκή.

Κεντρική φωτογραφία: Υπογραφή συμφωνίας ένταξης στο Ζάππειο, 28 Μαΐου 1979.  Οι φωτογραφίες του Κ. Καραμανλή είναι ευγενική παραχώρηση του Φωτογραφικού Αρχείου του Ιδρύματος "Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής"