Τι μας δίδαξε η Ιστορία το 2020 εξαιτίας του κορωνοϊού

«Ο καλός καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται», λέει το γνωμικό και το 2020 με επίκεντρο την πανδημία ήταν μία πολύ ενδεικτική και περιεκτική ταινία μικρού μήκους στην οποία προβλήθηκε ολόκληρη η ανθρωπότητα σε ρόλο ενός ετερόκλητου και φασαριόζικου πληρώματος. Στο τέλος όμως ο καπετάνιος –και αυτός μέρος της ίδιας ανθρωπότητας– με στοχευμένες και προσεκτικά σχεδιασμένες κινήσεις, φαίνεται πως οδηγεί το πλοίο αργά και σταθερά μακριά από τον κίνδυνο.

Τι μάθαμε φέτος για τους ανθρώπους ως συλλογική οντότητα; Μάθαμε καταρχάς ότι η αντισυστημική αμφισβήτηση, ειδικά στη Δύση, καλά κρατεί. Ακόμα και δίπλα στο θανατικό και το πένθος  στο οποίο βυθίστηκαν εκατομμύρια οικογένειες, υπήρξαν μεγάλες ομάδες αμφισβήτησης, όχι μόνο απέναντι στην επιστήμη, αλλά και τους δημοκρατικούς θεσμούς. Εάν παλιότερα μας φαινόταν αδιανόητο να υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν ότι η Γη είναι επίπεδη, είχαμε πολύ καλούς λόγους να αδιαφορούμε καθώς η πίστη τους δεν ενοχλούσε κανέναν. Φέτος όμως, η συνωμοσιολογία που προσέφερε απλόχερα η COVID-19, ξεπέρασε κάθε στοιχειώδη κοινή λογική και κάθε ελάχιστο όριο ενσυναίσθησης. Σε πολλές περιπτώσεις δε (δεν θα μάθουμε ποτέ το ποσοστό), οδήγησε και σε θανάτουςανθρώπων. Και μην κοιτάμε μόνο την Ελλάδα που, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, διατηρεί σχετικά χαμηλό αριθμό νεκρών ανά μονάδα πληθυσμού και μόνο ορισμένες περιοχές βίωσαν για μία-δύο εβδομάδες πίεση στο σύστημα υγείας. Σε χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία και η Μ. Βρετανία, όπου σχεδόν όλοι πλέον γνωρίζουν κάποιον που είτε έχασε τη ζωή του είτε νόσησε βαριά από τον κορωνοϊό, υπάρχουν ακόμα αρνητές τόσο του ιού όσο και των μέτρων προστασίας που ανακοινώνονται από τις εκάστοτε κυβερνήσεις.

Φέτος μάθαμε ότι ανάμεσά μας κυκλοφορούν άνθρωποι που χωρίς κανένα ίχνος ντροπής, ενοχής, ή δεύτερης σκέψης επιλέγουν να ρισκάρουν και να σκοτώσουν άλλους ανθρώπους. Ακούστηκε ακραίο αυτό; Από στατιστική άποψη δεν είναι καθόλου. Ό,τι και αν πιστεύει ή θεωρεί κάποιος, όποια αντίληψη και αν έχει απέναντι στην επιστήμη, από τη στιγμή που επιλέγει συνειδητά να παίξει με τις πιθανότητες μετάδοσης ενός θανατηφόρου ιού, το κάνει είτε λόγω ασυναισθησίας, είτε επειδή γνωρίζει πως οι πιθανότητες να κολλήσει ο ίδιος είναι απειροελάχιστες. Από τη στιγμή λοιπόν που θεωρεί πως ελέγχει τις δικές του πιθανότητες νόσησης, και όχι άλλων δικών του ανθρώπων ή αγνώστων, επιλέγει συνειδητά να παίξει έστω και με ένα απειροελάχιστο ποσοστό να μεταδόσει τον ιό σε έναν άλλον άνθρωπο. Άνθρωποι που φορούν τη μάσκα στο πηγούνι, που δεν κρατάνε αποστάσεις, που γελάνε ειρωνικά και που ξημεροβραδιάζονται στα social media διαδίδοντας ό,τι ανοησία βρουν στα σκουπίδια, είναι άνθρωποι που βάζουν τον εαυτό τους πάνω από τις ζωές των άλλων. Άνθρωποι αυτάρεσκοι που έχουν πάρει ένα περίστροφο με μία σφαίρα μόνο μέσα και πυροβολούν αδιάκριτα στο πλήθος, επειδή θέλουν να νιώθουν σπουδαίοι μέσα στον μικρόκοσμό τους και κυρίως επειδή ποτε δεν θα υποστούν τις όποιες συνέπειεςεπειδή ούτε αυτοί ούτε κανένας άλλος θα μάθει αν η σφαίρα πέτυχε κάποιον. Ένας άνθρωπος με στοιχειώδη ενσυναίσθηση δεν θα επέλεγε ποτέ να πυροβολήσει, ακόμα και αν οι πιθανότητες ήταν εκατομμύρια φορές μικρότερες, εφόσον αυτές υπάρχουν. Θα κάλυπτε με ένα ρημάδι κομμάτι ύφασμα το στόμα και τη μύτη του και θα πρόσεχε λίγο παραπάνω.

Φέτος επιβεβαιώσαμε ότι στην Ελλάδα ένα σημαντικό ποσοστό της κοινωνίας, ανάγει τα πάντα στην πολιτική. Ακόμα και ένα αμιγώς επιστημονικό θέμα, στο μυαλό πολλών ανθρώπων έχει καθαρά πολιτικές προεκτάσεις οι οποίες κρίνονται βάσει των εκάστοτε πολιτικών αντιλήψεων του καθενός. Έτσι το δίπολο ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ (ή καλύτερα το τρίπολο ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ-γενικώς αντισυστημικοί/ακραίοι) ήταν αυτό που καθόρισε και προσωπικές στάσεις απέναντι σε μία πανδημία, την οποία φυσικά διαχειρίζεται και μελετάει κατά κανόνα η διεθνής επιστημονική κοινότητα. Παλιότερα θα ήταν το δίπολο ΠΑΣΟΚ-ΝΔ και εδώ και μισό αιώνα περίπου είναι το «Δεξιά-Αριστερά». Όσο παρωχημένο, όσο αναχρονικό, όσο εκτός σύγχρονης πραγματικότητας και αν είναι πλέον αυτό, στην Ελλάδα του 21ου αιώνα πολύς κόσμος μπορεί να φιλτράρει και να αξιολογήσει την πραγματικότητα μόνο μέσω αυτών των «φακών». Και λόγω αυτών των «φακών» πολλές φορές αδυνατούμε να λειτουργήσουμε συλλογικά απέναντι σε έναν κοινό και θανατηφόρο κίνδυνο. Τα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας βαπτίστηκαν «κυβερνητικά» υπονοώντας ότι είναι «νεοδημοκρατικά», βάζοντας σύσσωμη την αντιπολίτευση απέναντι σε κάθε προσπάθεια είτε σωστή είτε λάθος, απομακρύνοντας τη δημόσια συζήτηση από την ουσία των μέτρων, του κατά πόσο θα μπορούσαν αυτά να γίνουν αποδοτικότερα και ανάγοντάς την σε μικροπολιτικές, κουραστικές και επαναλαμβανόμενες πολιτικάντικες «κορώνες». Παρόμοια σκηνικά, αρκετά μικρότερης κλίμακας όμως, μαρτυρήσαμε και σε άλλες περιοχές, όπως για παράδειγμα στη Μαδρίτη όπου τοπική και κεντρική κυβέρνηση ξόδεψαν την ενέργειά τους κυρίως στην πολιτική τους διαμάχη, χάνοντας πολύτιμο χρόνο συνεργασίας για την επιβράδυνση του δεύτερου κύματος.

Μελετώντας κανείς Ιστορία πάντα αναρωτιέται πόσο νομοτελειακή είναι η ακμή και η παρακμή σπουδαίων πολιτισμών. Με πόση ακρίβεια περίοδοι όπου οι τέχνες και η επιστήμη άκμαζαν, ακολουθούνταν από περιόδους σκοτεινές με τους ανθρώπους να λειτουργούν και να σκέφτονται σα να μην είχαν κληρονομήσει τη γνώση, την εμπειρία και τον πολιτισμό των λαμπρών περιόδων. Φέτος είδαμε με πόση ευκολία και μέσα σε πόσο μικρό χρονικό διάστημα μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο. Ευτυχώς όχι σε κλίμακα που θα επέφερε ένα νέο μεσαίωνα, αλλά σίγουρα σε τέτοια που δόνησε αισθητά πολλές από τις αξίες μας που θεωρούσαμε παγιωμένες. Φέτος μάθαμε πως η Ιστορία δεν έχει διδάξει τίποτα σε ένα πολύ σημαντικό ποσοστό κοινωνιών, που κατά τ’άλλα θεωρούνται σύγχρονες, μορφωμένες και εγγράμματες.