Τελικά ποιο είναι το πρόβλημα με τις Πανελλαδικές εξετάσεις και γιατί είναι μια σημαντική «βιομηχανία» για τη χώρα μας που υποβαθμίζει τα Πανεπιστήμια.
Κάθε χρονιά, η αναγγελία των βάσεων εισαγωγής στα πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας, συνοδεύεται και με το ανάλογο κους-κους της κοινής γνώμης για το επίπεδο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και γενικότερα της παιδείας στη χώρα μας. Η πραγματική συζήτηση όμως τελικά δεν εστιάζει στα πραγματικά προβλήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Ο τρόπος που λειτουργούν οι πανελλαδικές εξετάσεις και η εισαγωγή στα πανεπιστήμια της χώρας είναι στρεβλός εξ’ αρχής. Οι βάσεις δεν ορίζονται βάσει επιπέδου σπουδών του ιδρύματος εισαγωγής, αλλά βάσει της προσφοράς και ζήτησης για το συγκεκριμένο ίδρυμα. Εμμένοντας σε αυτή τη στρεβλότητα που θέλουμε σώνει και καλά όλες οι τοπικές οικονομίες της χώρας να εξαρτώνται εν πολλοίς από τα τοπικά εκπαιδευτικά ιδρύματα (όπου ως «οικονομία» νοούνται οι ιδιοκτήτες ακινήτων, καφετέριων, άντε και καταστημάτων λιανικού εμπορίου), μαρτυρούμε φαινόμενα όπως το φετινό όπου είδαμε εισαγωγή με 3.000 μόρια στο Μαθηματικό της Σάμου. Στην πραγματικότητα, αυτό δε λέει κάτι για το επίπεδο σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, αλλά για το πόσο μειωμένο είναι το ενδιαφέρον υποψήφιων φοιτητών να πάνε να σπουδάσουν στη Σάμο, οπότε το σύστημα «τους κάνει μία προσφορά που δεν μπορούν να αρνηθούν».
Το ζητούμενο δεν είναι αν κάποιος θα εισαχθεί σε ένα Πανεπιστήμιο, αλλά αν έχει τις ακαδημαϊκές ικανότητες να αποφοιτήσει από αυτό. Ιδανικά, αν είχαμε όντως αξιόλογα Πανεπιστήμια με αδιάβλητο σύστημα βαθμολόγησης των φοιτητών και εξετάσεις που επιτρέπονται το πολύ δύο φορές στο κάθε μάθημα, οι Πανελλαδικές εξετάσεις δε θα είχαν καμία χρησιμότητα. Ενδεχομένως να βλέπαμε Πανεπιστήμια γεμάτα με πρωτοετείς που σταδιακά μειώνονταν λόγω αδυναμίας να ανταπεξέλθουν στις σπουδές τους. Και φυσικά με αυτό τον τρόπο, θα υπήρχε ήδη μία πρώιμη αξιολόγηση του κάθε εκπαιδευτικού ιδρύματος, βάσει του πραγματικού επιπέδου και δυσκολίας σπουδών που θα λάμβαναν υπόψη οι ενδιαφερόμενοι φοιτητές.
Τέτοιου είδους εκπαιδευτικά συστήματα, λειτουργούν εδώ και πολλά χρόνια έτσι σε πολλές χώρες του εξωτερικού. Το πρόβλημα που έχουμε στην Ελλάδα σχετικά με αυτό έχει δύο πτυχές.
Η πρώτη είναι οικονομική. Εκτός από αυτά που προαναφέρθηκαν όπου ολόκληρη η επαρχία ονειρεύεται Σχολές και Τμήματα σε όλη την επικράτεια, με τις σχετικές τοπικές πιέσεις σε πολιτικό επίπεδο, το σύστημα Πανελλαδικών εξετάσεων είναι μία σημαντική «βιομηχανία» στη χώρα μας. Φροντιστήρια, καθηγητές, διορθωτές και η γενικότερη προετοιμασία για τις εξετάσεις, αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της οικονομίας μας, το οποίο βέβαια παραμένει σημαντικό λόγω έλλειψης άλλων οικονομικών κλάδων στη χώρα.
Η δεύτερη –κατά τη γνώμη μου και η σημαντικότερη– έχει να κάνει με την ευρύτερη αντίληψη της ελληνικής κοινωνίας όχι μόνο απέναντι σε τίτλους και περγαμηνές, αλλά και στην επαγγελματική σταδιοδρομία. Έχουμε μία βαθιά συντηρητική αντίληψη για το πως λειτουργεί η αγορά εργασίας, αλλά και η γενικότερη ατομική εξέλιξη. Η αναγωγή των πανελλαδικών εξετάσεων ώς κάτι τόσο σημαντικό που αξίζει μία προετοιμασία τουλάχιστον 2 χρόνων, με ιδρώτα, κόπο και χρημα, υποβαθμίζει όχι μόνο τον κόπο, τη μελέτη και τις εξετάσεις εντός του Πανεπιστημίου, αλλά και τις προκλήσεις στη ζωή αργότερα. Κάθε χρόνο ανάγουμε σε εθνικό θέμα σχεδόν τις πανελλαδικές εξετάσεις, όταν πλέον τα Πανεπιστήμια καλούνται διαρκώς να προσαρμόζονται σε ταχέως αναπτυσσόμενες ανάγκες της αγοράς, προκειμένου να παρέχουν υψηλού επιπέδου σπουδές με πραγματικό αντίκτυπο στην αγορά εργασίας. Δεν θέλω εδώ να ανοίξω το «κουτί της Πανδώρας» για τη διασύνδεση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με την βιομηχανία και τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς, αλλά είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως ο 21ος αιώνας δεν λειτουργεί όπως ο 20ος γενικότερα. Το πτυχίο δεν είναι πλέον το βασικό σκέλος ενός βιογραφικού σημειώματος. Το πτυχίο, ειδικά αυτό που προέρχεται από ένα αξιόλογο και αξιόπιστο Πανεπιστήμιο, επιδεικνύει μία αυξημένη ποιότητα ακαδημαϊκού, επιστημονικού και ερευνητικού προφίλ, αλλά δεν λειτουργεί ως πανάκεια για όλες τις απαραίτητες ικανότητες ενός ατόμου. Ικανότητες όπως η προσαρμοστικότητα, η διαύγεια, η διπλωματία, ο ορισμός και η επίτευξη προσωπικών στόχων, η δια βίου μάθηση και ο πρακτικός τρόπος επίλυσης προβλημάτων, έχουν πλέον μεγαλύτερη βαρύτητα.
Το γεγονός ότι τέτοια δυναμικά στοιχεία επισκιάζουν πλέον τα στατικά, όπως Π.χ. ένα πτυχίο, υποδηλώνει πως οι επιλογές των υποψήφιων φοιτητών δεν πρέπει να περιορίζονται από στενό πλαίσιο του συστήματος των πανελλαδικών εξετάσεων. Θα πρέπει όμως πλέον να κατανοήσουμε και εμείς ως κοινωνία και η Πολιτεία ως διαχειριστής αυτού του συστήματος, ότι για να αναβαθμιστεί το επίπεδο σπουδών των Πανεπιστημίων της χώρας, η έμφαση πρέπει να δίνεται στο τι συμβαίνει μέσα στα Πανεπιστήμια. Στο τι συμβαίνει μετά το στάδιο της εισαγωγής σε αυτά και τι πραγματικά ποιοτικά και ακαδημαϊκά χαρακτηριστικά έχει το πτυχίο κατά την αποφοίτηση.
Δυστυχώς, η χώρα οδεύει σε ένα ακόμα εφιαλτικό αδιέξοδο. Το πολιτικό προσωπικό έχει διαγράψει από τη μνήμη του τα χρόνια και τις σκληρές συνέπειες της κρίσης.
12°
