Ο Συγκοινωνιολόγος Σταύρος Κωνσταντινιδης θέτει 10 ερωτήματα που απασχολούν τους Αθηναίους για τον Μεγάλο Περίπατο της Αθήνας, και απαντά.
1. Τι σημαίνει ο Μεγάλος Περίπατος της Αθήνας;
Ο Μεγάλος Περίπατος είναι μια τολμηρή και ρηξικέλευθη πολιτική απόφαση. Είναι απόφαση της δράσης και της πράξης. Αυτό το έργο και παραλλαγές αυτού είναι χιλιομελετημένες εδώ και 30 χρόνια, αλλά ποτέ δεν ξεκινά κάτι. Άλλες φορές ενοχλεί το timing, μερικές φορές κάτι πάει στραβά στη γραφειοκρατική διατύπωση, και κάποτε περιμένουμε να επιλυθούν όλα για να κάνουμε κάτι τολμηρό , αλλά η αλήθεια είναι πως δεν υπήρξε ποτέ σοβαρή πολιτική βούληση. Μετά τον Αντώνη Τρίτση κανένας Δήμαρχος δεν στοχάστηκε πάνω σε μια φιλοσοφία ανατροπής των πολεοδομικών και συγκοινωνιακών κατεστημένων. Σήμερα ένας Δήμαρχος τολμά, να κάνει απλώς αυτό που συμβαίνει σε όλο το σύγχρονο κόσμο. Οι πόλεις μπορούν να πρωτοπορήσουν δείχνοντας τον δρόμο της βιώσιμης κινητικότητας και της αειφόρας ανάπτυξης. Δείχνοντας έμπρακτα πως αντιμετωπίζεται σε τοπικό επίπεδο η κλιματική κρίση για την οποία στις πόλεις το ΙΧ αυτοκίνητο ευθύνεται σε πολύ μεγάλο βαθμό. Διακριτική αποθάρρυνση του αυτοκινήτου λοιπόν, και πριμοδότηση της πεζής μετακίνησης, του ποδηλάτου και των άλλων εναλλακτικών μετακινήσεων.
2. Θα δυσκολέψει την καθημερινότητα στο κέντρο ή θα την αναβαθμίσει;
Όσοι πιστεύουν ότι το κυκλοφοριακό είναι ένα μαθηματικό πρόβλημα, σκέφτονται πως αφού κόβονται λωρίδες κυκλοφορίας θα περισσέψουν αυτοκίνητα που δεν θα έχουν που να πάνε. Όμως το κυκλοφοριακό δεν είναι μαθηματικό αλλά δυναμικό και εξελισσόμενο στο χωροχρόνο πρόβλημα. Και 17 λωρίδες αν είχε η Πανεπιστημίου θα ήταν γεμάτες αυτοκίνητα, και αν ποτέ δεν είχαμε πεζοδρομήσει την Ερμού και εκεί θα είχαμε ένα πανδαιμόνιο διπλοπαρκαρίσματος σήμερα. Τα αυτοκίνητα καταλαμβάνουν σαν αέριο όσο χώρο έχει το μπουκάλι. Επομένως ο μόνος τρόπος είναι η ελαχιστοποίηση της κίνησης των ΙΧ στην απολύτως αναγκαία, και ως αντίβαρο να προσφερθεί η γενναία αναβάθμιση του δημοσίου χώρου, η ενθάρρυνση της ποδηλατοκίνησης, και η πριμοδότηση της απρόσκοπτης κίνησης των πεζών. Τα κέντρα των πόλεων λάμπουν χωρίς πλημμυρίδα αυτοκινήτων. Αυτό γίνεται σήμερα σε πιλοτικό επίπεδο στην Αθήνα, και αποτελεί πρωτοπόρα παρέμβαση της Δημοτικής αρχής.
3. Χρειάζονται βελτιώσεις και συμπληρωματικά έργα;
Αναμφισβήτητα χρειάζονται και βελτιώσεις και συμπληρώσεις. Το ανοιχτό πείραμα τροφοδοτεί με συμπεράσματα τα οποία πρέπει να μετασχηματίζονται σε νέες παρεμβάσεις. Όπου υπάρχει λάθος πρέπει να διορθώνεται και όπου τα αποτελέσματα της διαβούλευσης ανατρέπουν επιμέρους σημεία πρέπει να αντιμετωπίζονται με ανοιχτό μυαλό. Ωστόσο η διαβούλευση ή διάφορες συντεχνιακές διεκδικήσεις δεν πρέπει να ανατρέψουν τις φιλοσοφικές αρχές της ενιαίας παρέμβασης
4. Χρειάζεται να εξηγηθεί καλά στους πολίτες της Αθήνας και να ακολουθήσει ο δημόσιος διάλογος;
Και τα δύο χρειάζονται εξίσου. Η επικοινωνιακή καμπάνια του εγχειρήματος είναι το άλλο μισό αυτής καθ’ εαυτής της παρέμβασης. Όλα πρέπει να εξηγηθούν λεπτομερώς σε όλους τους πολίτες. Καθώς το έργο εξελίσσεται σε δοκιμαστικό πεδίο, αναπτύσσεται και η δημόσια διαβούλευση. Όλες οι παρατηρήσεις και ενστάσεις πρέπει να καταγραφούν και να απαντηθούν. Ωστόσο σε αυτό το σημείο να πούμε πως πολιτική δεν γίνεται με την άθροιση όλων των επιμέρους συντεχνιακών αιτημάτων. Πολιτική είναι η στάθμιση του συλλογικού συμφέροντος. Κερδισμένος πρέπει να είναι ο Αθηναίος πολίτης, ο επισκέπτης- τουρίστας και οι μελλοντικές γενιές
5. Κάποιοι λένε ότι δημιουργεί συμφόρηση και ταλαιπωρία τις ώρες αιχμής. Είναι αλήθεια;
Είναι λογικό τις πρώτες ημέρες να δημιουργηθούν προβλήματα κυκλοφοριακής συμφόρησης. Η δύναμη της συνήθειας δεν αλλάζει εύκολα, αλλά η πόλη ως εύπλαστο πεδίο της ανθρώπινης δραστηριότητας προσαρμόζεται γρήγορα. Η έννοια της κυκλοφοριακής συμφόρησης είναι σχετικό μέγεθος. Αν αύριο όλοι οι κάτοικοι του Λονδίνου κατέβουν με τα αυτοκίνητα στο κέντρο της πόλης θα φρακάρει είναι βέβαιο. Ωστόσο χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς, πολλά περισσότερα ποδήλατα και άλλους εναλλακτικούς τρόπους μετακίνησης. Μα θα ρωτήσει κάποιος εμείς δεν έχουμε ούτε μέσα μαζικής μεταφοράς τόσο αναπτυγμένα ούτε ποδηλατοδρόμους. Σωστά. Αλλά η παρέμβαση του Μεγάλου Περιπάτου δημιουργεί ποδηλατοδρόμους, θα δημιουργήσει ως συνέχειά του και άλλους, και πιέζει ώστε να αναβαθμιστεί η δημόσια συγκοινωνία. Αν η ζήτηση αυξάνεται είναι ζήτημα χρόνου το κρατικό και δημοτικό σύστημα να ανταποκριθεί αναλόγως. Το κυκλοφοριακό θέμα είναι κυκλικό πρόβλημα, αν δεν υπάρξει μία ανατροπή προς την φιλοοικολογική και φιλοπεριβαλλοντική κατεύθυνση, δεν μπορούν να παρασυρθούν και άλλες θετικές παρενέργειες του συστήματος μεταφορών
6. Ήταν σωστό το timing εφαρμογής;
Θα λέγαμε πως δεν υπάρχει σε αυτές τις περιπτώσεις ιδανικό timing. Στην παρούσα συγκυρία έχουμε μειωμένη κυκλοφορία, πολλοί εργαζόμενοι δουλεύουν ακόμη από τα σπίτια τους, αλλά υπάρχει το αντικίνητρο μετακίνησης με τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Σωστά. Αλλά δεν θα είχαμε ποτέ ιδανικές συνθήκες. Η πανδημία δημιούργησε μια νέα παγκόσμια κουλτούρα. Την εκμεταλλευόμαστε. Είναι αρχές καλοκαιριού, δεν θα έχουμε τον μέγιστο τουρισμό, και επομένως είναι μια καλή στιγμή για μια τόσο φιλόδοξη πιλοτική εφαρμογή που είναι δυνατόν να αλλάξει τα ήθη της καθημερινότητας, και να σηματοδοτήσει μια στροφή σε ένα πολιτισμό της καθημερινής ζωής
7. Οι παρεμβάσεις του Μεγάλου Περιπάτου βρίσκονται στο πνεύμα των νέων τάσεων της βιώσιμης κινητικότητας σε όλο τον σύγχρονο κόσμο;
Βρίσκονται σε απόλυτη ευθυγράμμιση με τις νέες τάσεις σε όλες τις σύγχρονες πόλεις, τόσο ως προς τα προτάγματα της βιώσιμης κινητικότητας και της κλιματικής κρίσης όσο και ως προς τη νέα κουλτούρα που φέρνει η μεταεποχή της πανδημίας. Σε κάθε περίπτωση ανάλογους πειραματισμούς και αντίστοιχες παρεμβάσεις έχουν εφαρμόσει εδώ και 10 - 15 χρόνια μεγάλα αστικά κέντρα από τη Νέα Υόρκη έως το Παρίσι και από το Άμστερνταμ έως το Βερολίνο. Πέραν των εμβληματικών αυτών πόλεων σε πλήθος μεσαίων αστικών κέντρων πολύ πιο ριζοσπαστικές πρωτοβουλίες δοκιμάζονται καθημερινά
8. Η εμπορικότητα, η επισκεψιμότητα και η ποιότητα ζωής στο κέντρο θα τονωθούν ή θα υποβαθμιστούν;
Ως Συγκοινωνιολόγος και μετά από 30 χρόνια εμπειρίας, ξέρω ότι σε σύντομο διάσημα θα επέλθει μια ισορροπία στον οδικό χώρο και οι μεγάλοι κερδισμένοι θα είναι οι κάτοικοι και οι επισκέπτες της Αθήνας. Αυτό θα επιφέρει τόνωση της εμπορικότητας του κέντρου, αλλά πάνω απ’ όλα θα έχει αποκατασταθεί σε αυτά τα σημεία μια πρωτόγνωρη ποιότητα. Κανείς δεν υποστηρίζει πως η παρέμβαση αυτή φτάνει από μόνη της. Αλλά θα είναι η μήτρα πάνω στην οποία θα χτιστούν ανάλογες πρωτοβουλίες, δημιουργώντας μικρά και μεγάλα δίκτυα που θα διαχέονται σταδιακά από το κέντρο της πόλης και στην περιφέρεια
9. Έχει η παρέμβαση ιδεολογικά χαρακτηριστικά; Είναι αριστερή ή δεξιά;
Η δεξιά πολιτική δεν έχει παράδοση σε τέτοια θέματα. Η αριστερή πολιτική ομνύει στη θεωρία στη βιώσιμη κινητικότητα και στην εναλλακτικότητα, αλλά στην πράξη δεν έχει τολμήσει ούτε στο επεισόδιο της τοπικής αυτοδιοίκησης όπου επί χρόνια είχε μία ισχύ. Στη δική μας περίπτωση φαίνεται πως μια σύγχρονη αντίληψη περι πολιτικής που κατανοεί τα σύγχρονα διακυβεύματα στον Δήμο Αθηναίων υπερβαίνει αυτές τις στεγανές γραμμές. Δεν κινείται δηλαδή με κριτήριο το αριστερά ή δεξιά αλλά το σύγχρονο, την μεταρρύθμιση, τον εκσυχρονισμό με βάση τα πρωτοπόρα πρότυπα στον κόσμο και στην Ευρώπη.
10. Εφόσον πετύχει η δοκιμαστική περίοδος μπορεί να αποτελέσει τομή και παράδειγμα για τις ελληνικές πόλεις;
Ο Δήμος Αθηναίων είναι πιλότος για ολόκληρο το κράτος, πολύ δε μάλλον για τις υπόλοιπες πόλεις. Αν πετύχει το έργο θα μεταλλαχθεί σε μια μικρή επανάσταση σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας. Επιπροσθέτως μια τέτοια επιτυχία θα παρασύρει την κεντρική κυβερνητική πολιτική σε νέους δρόμους. Ο τομέας της πολεοδομικής και συγκοινωνιακής πολιτικής καθώς και της διαχείρισης του δημοσίου χώρου έχουν μείνει πολύ πίσω τα τελευταία χρόνια
