Τώρα που φαίνεται ότι τα καταφέραμε, ας πούμε την αλήθεια

Πριν κάποια χρόνια ταξίδεψα στο εξωτερικό για να επισκεφτώ την ξαδέρφη μου, η οποία ζούσε επί σειρά ετών σε διάφορες χώρες. Μπαίνοντας στο σπίτι της το βλέμμα μου έπεσε σε μία ξύλινη κατασκευή με συρτάρια. Στο ένα έβαζε άδεια μπουκάλια, στο άλλο χαρτιά, στο τρίτο πλαστικά. «Μα καλά, τι το θες αυτό;» τη ρώτησα. Εδώ πετάω τα ανακυκλώσιμα, μου εξήγησε, και μετά τα κατεβάζω στους κάδους. Όταν ξεκίνησε να ζει στη Γερμανία κάποιες φορές ξεχνιόταν χωρίς να το θέλει και πετούσε στα σκουπίδια και ανακυκλώσιμα. Ώσπου μία μέρα στην πόρτα της βρήκε μία επιστολή του δήμου που την προειδοποιούσε σε αυστηρό ύφος πως την επόμενη φορά που θα έβρισκαν ανακυκλώσιμα είδη στα απορρίμματά της, θα της επέβαλαν πρόστιμο. Το επόμενο διάστημα ήταν διπλά και τριπλά προσεκτική, μετά από λίγο καιρό αγόρασε την ξύλινη κατασκευή, ενώ σήμερα με επιπλήττει κάθε φορά που βλέπει ότι δεν ανακυκλώνω. Το παράδειγμα της ξαδέρφης μου συνδέεται με τη μόνιμη επωδό και απορία: Πώς γίνεται όταν οι Έλληνες βρίσκονται στο εξωτερικό να καπνίζουν μόνο όπου επιτρέπεται, να σταματούν στις διαβάσεις, γενικώς να πειθαρχούν σε νόμους και κανόνες, και όταν βρίσκονται στην Ελλάδα να συμπεριφέρονται λες και οι νόμοι είναι κουρελόχαρτα; Ίσως γιατί αυτό συμβαίνει συχνά. Καταντούν κουρελόχαρτα. Ένας πολίτης δεν είναι γονιδιακά απείθαρχος ή πειθαρχημένος. Κανένας δεν γεννιέται με έμφυτο προσόν την υπακοή σε νόμους και κανόνες. Η συμπεριφορά του πολίτη μεταβάλλεται ανάλογα με τις συνθήκες και το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει και δημιουργεί.

Αυτό που άλλαξε αυτή τη φορά και (όπως ωραία το εξέφρασε η Αρβελέρ) «οι αλήτες της πειθαρχίας τα καταφέραμε», είναι ότι ο πολίτης ένιωσε ότι πίσω του υπάρχει ένα κράτος αποφασισμένο να τον προστατέψει ακόμα και από τον ίδιο του τον εαυτό. Μία ηγεσία που έχει την πολιτική βούληση να εφαρμόσει απαρέγκλιτα τον νόμο. Κατάρτισε ένα πλαίσιο συγκεκριμένων και ξεκάθαρων κανόνων και θέσπισε ποινές, καθιστώντας εξ αρχής σαφές ότι θα καταλογίσει. Έκανε εξαντλητικούς ελέγχους βρίσκοντας κάθε πιθανό παράθυρο παραβίασης του νόμου και το έκλεισε. Αύξησε την γκάμα των ποινών και διπλασίασε τα πρόστιμα όταν τα πράγματα έγιναν σοβαρά, έβγαλε όλες τις δυνάμεις της ΕΛΑΣ στους δρόμους. Η κοινωνία πείστηκε γιατί είδε ότι η ηγεσία δεν φρόντισε για τους δικούς της. Δεν έκανε την παραμικρή χάρη ή εξαίρεση σε τομείς της κοινωνικής μας ζωής, αντιπαρατέθηκε παρασκηνιακά ακόμα και με τον θεσμό (εκκλησία) που επηρεάζει σημαντικό μέρος του κομματικού της ακροατηρίου και κατέστησε παντοιοτρόπως σαφές ότι οι κανόνες θα τηρηθούν μέχρι τέλους για όλους από όλους. Κάτι παρόμοιο, έστω και σε αρκετά μικρότερη κλίμακα, έκανε και με τον αντικαπνιστικό. Ο νόμος ψηφίστηκε για πρώτη φορά το 2002. Έπρεπε να περάσουν όμως 17 χρόνια για να εφαρμοστεί. Μέχρι το 2019 καταστηματάρχες και καπνιστές έπαιζαν ένα ιδιότυπο κρυφτό με τις αρχές, που άλλοτε έκαναν τα στραβά μάτια και άλλοτε αδιαφορούσαν προκλητικά απέναντι στην πλήρη καταστρατήγηση του νόμου. Όταν όλοι κατάλαβαν ότι ο νόμος θα εφαρμοστεί με κάθε αντίτιμο, ως διά μαγείας οι καταστηματάρχες έπαψαν να επινοούν θλιβερές πατέντες διευκόλυνσης της απειθαρχίας και οι καπνιστές βρέθηκαν με παλτό να καπνίζουν στον δρόμο - όπως συμβαίνει εδώ και χρόνια σε όλες τις υπόλοιπες χώρες του δυτικού (και όχι μόνο) κόσμου.

Μπορούμε για ώρες να συζητάμε και να επιχειρηματολογούμε για το ότι «αντιληφθήκαμε τη σοβαρότητα της στιγμής», για «το φιλότιμο του Έλληνα», για «το αίσθημα ατομικής ευθύνης και κοινωνικών αντανακλαστικών που επιδείξαμε αντιλαμβανόμενοι της κρισιμότητα της κατάστασης μπλα, μπλα, μπλα» και όλα όσα ακούστηκαν αυτό το διάστημα για να χαϊδευτούν και πάλι τα αυτιά μας. Ή να αναλύσουμε αυτό που μου είπε πρόσφατα κυβερνητικός όταν συζητούσαμε off the record ότι: «Περάσαμε από τη δημοκρατία του καταναγκασμού στη δημοκρατία της πειθούς». Μεταξύ μας, δεν είναι μόνο αυτό. Ας μην βαυκαλιζόμαστε. Ναι, ο Έλληνας πολίτης έχει φιλότιμο. Αλλά ενεργοποιείται και τον κάνει να πειθαρχεί όταν νιώθει ότι έχει απέναντί του μία κυβέρνηση που τοποθετεί τους κατάλληλους ανθρώπους στις κατάλληλες θέσεις, ο Μητσοτάκης τοποθέτησε τον Τσιόδρα με το 27 σελίδων βιογραφικό. Μία ηγεσία που επιδεικνύει πολιτική βούληση και που είναι αποφασισμένη να εφαρμόσει απαρέγκλιτα τους κανόνες, οι οποίοι είναι ξεκάθαροι και ίσοι για όλους. Χωρίς να αφήνει παράθυρα, χωρίς να κάνει εξαιρέσεις και χωρίς να κλείνει το μάτι πελατειακά σε οποιαδήποτε δεξαμενή. Η κοινωνία ακολουθεί ανάλογα με τα κελεύσματα και τα άνωθεν μηνύματα που λαμβάνει - όχι μόνο όσα ανακοινώνονται, αλλά κυρίως όσα υπονοούνται.

Φαίνεται ότι τα καταφέρνουμε. Αλλά να έχουμε συναίσθηση του γιατί. Και να επιβραβεύουμε τους doers που κάνουν τη δουλειά. Όχι όσους μας λένε ωραία λόγια. Όχι όσους λαϊκίζουν και μας κολακεύουν. Όχι όσους μας κλείνουν πονηρά το μάτι, ανοίγοντας παράθυρα σε όσους παρανομούν. Ήταν η πρώτη φορά μετά από χρόνια που η Ελλάδα εξυμνήθηκε διεθνώς όχι για την ένδοξη ιστορία της, αλλά για όσα κάνει στο παρόν. Θα μπορέσουμε άραγε να κάνουμε αυτό το παρόν και μέλλον;