Ο Κώστας Γιαννακίδης με αφορμή τα 53 χρόνια από τη δικτατορία της 21ης Απριλίου εξηγεί γιατί η χούντα ήταν το big bang για πολλά από όσα μας ταλανίζουν ακόμα και σήμερα.
Όταν ήμουν πιτσιρικάς, στα πρώιμα ‘80ς, κάθε 4η Αυγούστου οι εφημερίδες έκαναν μεγάλα αφιερώματα για το πώς φτάσαμε στη δικτατορία του Μεταξά. Με φωτογραφίες των πρωταγωνιστών και αφηγήσεις ανθρώπων που είχαν ζήσει τα γεγονότα. Μου φαινόταν όλα τόσο μακρινά, σχεδόν μισό αιώνα μετά.
Ναι, ήταν μακρινά για μένα, όχι για τους ανθρώπους που τότε «έτρεχαν» τις εφημερίδες. Ακόμα και αν δεν τα είχαν ζήσει οι ίδιοι, οι γενιές τους μεγάλωσαν στα απόνερα εκείνων των γεγονότων. Κάπως έτσι, πιστεύω, σκέφτονται οι σημερινοί πιτσιρικάδες όταν περνούν μπροστά από τα μάτια τους οι επετειακές αναφορές στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967. Σήμερα συμπληρώνονται 53 χρόνια. Οι εφημερίδες θα έχουν καμιά σελίδα, μπορεί και δύο. Στα sites θα εμφανιστούν οι γνωστές χουντόφατσες και στην τηλεόραση θα παίξουν τα απαραίτητα πλάνα αρχείου.
Αν τώρα κάτσει κάποιος και συγκρίνει την ένταση που είχαν στα ‘80ς οι αναδρομές στο καθεστώς Μεταξά με την ένταση που χαρακτηρίζει τις αναφορές στη χούντα των Απριλιανών, θα διαπιστώσει ότι οι παραπομπές στο πραξικόπημα του Παπαδόπουλου είναι, αναλογικά, εκτενέστερες και πολύ πιο φορτισμένες.
Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους. Ο ένας είναι πρακτικός. Τα γεγονότα του 1967 έχουν αποτυπωθεί σε περισσότερα μέσα απ’ ότι οι εξελίξεις του 1936. Στα ‘80ς οι σχετικές αναφορές είχαν στη διάθεση τους μερικές φωτογραφίες, άντε και δύο κινηματογραφικά πλάνα. Από το 1967 μας έρχονται πολλά περισσότερα. Ο δεύτερος λόγος είναι υπαρξιακός: η χούντα του 1967 μας κληροδότησε πολλές από τις παθογένειες που μας ταλαιπωρούν ακόμα και σήμερα, 53 χρόνια μετά. Το αποτύπωμα της δικτατορίας του Μεταξά ξεθώριασε από τον άνεμο των γεγονότων που ακολούθησαν. Το αποτύπωμα, όμως, που άφησε η χούντα του Παπαδόπουλου, είναι ακόμα ευδιάκριτο.
Κατά μία εκδοχή, η χούντα της 21ης Απριλίου ήταν το big bang για πολλά από όσα μας ταλανίζουν ακόμα και σήμερα. Για τη δράση και την αντίδραση που γέννησε. Για τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε έννοιες όπως ο κομματισμός, ο συνδικαλισμός, η ασφάλεια, τα δικαιώματα, οι κοινωνικοί αγώνες. Όπως έλεγε και ο Σταύρος Τσακυράκης, η χούντα ήταν αυτή που καλλιέργησε το έδαφος ώστε, μετά την πτώση της, να θεωρούμε όλους τους αγώνες δίκαιους. Το καθεστώς της 21ης Απριλίου δεν ελέγχεται ιστορικά μόνο για την επταετία του. Ελέγχεται και για ένα πλέγμα στρεβλών, ακραίων αντιλήψεων που καλλιεργήθηκαν ως απάντηση ή ως «απωθημένα» απέναντι στη χούντα. Συχνά λέγεται ότι για την κατάσταση στα Πανεπιστήμια ευθύνεται η εξαλλοσύνη της Αριστεράς. Αυτό είναι λάθος. Ευθύνεται η δυναμική της αντίδρασης που προκάλεσε η χούντα. Ομοίως και για την τρομοκρατία. Αν δεν υπήρχε η χούντα, δεν θα είχαμε Κουφοντίνες.
Υπάρχει και κάτι ακόμα: όταν ανατρέχουμε στο πραξικόπημα ή στην εξέγερση του Πολυτεχνείου, συμπεριφερόμαστε σαν να μπήκαμε σε χρονομηχανή και, σε μεγάλο βαθμό, ξαναζούμε τα γεγονότα σε παρόντα χρόνο. Συνδιαλεγόμαστε με κώδικες, συνθήματα, ακόμα και με τη γλώσσα της εποχής. Αυτό από τη μία δείχνει το μέγεθος του τραύματος. Από την άλλη, όμως, επιβεβαιώνουμε και την καχεξία μας στο να γεννήσουμε το καινούργιο. Μία εμμονική προσκόλληση στο παρελθόν και σε λογαριασμούς που, στην πραγματικότητα, αφορούν όλο και λιγότερους.
Δυστυχώς, η χώρα οδεύει σε ένα ακόμα εφιαλτικό αδιέξοδο. Το πολιτικό προσωπικό έχει διαγράψει από τη μνήμη του τα χρόνια και τις σκληρές συνέπειες της κρίσης.
13°
