Ο Παντελής Καψής γράφει για το ηθικό, ανθρωπιστικό και οικονομικό κόστος που επιφέρει η πανδημία του κορωνοϊού.
Πώς ένιωθε ο πιλότος του ελικοπτέρου που έριξε τσιμέντο πάνω στο Τσερνομπίλ; Ήταν εθελοντής που πήγε εν γνώσει του στο θάνατο ή ήταν απλώς ένας στρατιωτικός που έκανε τη δουλειά του γνωρίζοντας ότι ήρθε η στιγμή για την οποία προετοιμαζόταν μια ζωή; Έχει σημασία; Κάνει διαφορά; Σκόρπιες σκέψεις με αφορμή τους γιατρούς και τους νοσηλευτές που δίνουν την μάχη σήμερα στα νοσοκομεία. Είναι άραγε ήρωες ή κάνουν απλώς την δουλειά τους; Πώς είναι να φεύγεις κάθε πρωί από το σπίτι σου γνωρίζοντας ότι έχεις πολύ μεγάλες πιθανότητες να νοσήσεις; Πώς είναι να αντιμετωπίζεις την πιθανότητα του θανάτου όχι σαν κάτι απόμακρο ή ξαφνικό, μια σφαίρα από το πουθενά, αλλά σαν μια πραγματικότητα που την ζεις κάθε μέρα και μάλιστα στην πιο ακραία μορφή της. Να βλέπεις δηλαδή ανθρώπους ανήμπορους, εξαντλημένους, τρομαγμένους να αγκομαχούν για την τελευταία τους ανάσα. Και μετά να γυρνάς στο σπίτι σου, κουβαλώντας όλες αυτές τις εικόνες στο μυαλό σου, με την άλλη αγωνία, να μη μεταφέρεις τον ιό στους ανθρώπους που αγαπάς. Είναι ήρωες ή κάνουν απλώς τη δουλειά τους;
Δεν έχω απάντηση, έχω την εντύπωση ωστόσο ότι η μεγάλη πλειοψηφία δεν είναι ήρωες όπως συνήθως τους εννοούμε ή μάλλον όπως τους διαβάζαμε στα παραμύθια. Δεν αγαπάνε και δεν επιζητούν τον κίνδυνο ούτε είναι ατρόμητοι. Φοβούνται όπως όλοι μας, ξέρουν όμως ότι πρέπει να κάνουν τη δουλειά τους. Η υπόρρητη παραδοχή του ιατρικού επαγγέλματος είναι η αυτοθυσία, έγραψε αυτές τις ημέρες ένας από τους γιατρούς που δίνουν την μάχη. Κι αυτό, ομολογώ, το θαυμάζω περισσότερο. Αναλογίζομαι μάλιστα πόσο διαφορετική θα ήταν η ζωή μας αν όλοι κάναμε την δουλειά μας. Ο καθείς εφ ω ετάχθη.
Η αλήθεια βέβαια είναι ότι η εποχή μας αποζητά ήρωες. Τους γιατρούς και τους νοσηλευτές που σήμερα αισθανόμαστε την ανάγκη να βγούμε στα μπαλκόνια να τους χειροκροτήσουμε, ως πριν από λίγες εβδομάδες καθόλου δεν τους υποληπτόμασταν. Τα πράγματα άλλαξαν όμως. Όλοι θέλουμε να ακουμπήσουμε σε πρόσωπα που εμπιστευόμαστε. Στον Σωτήρη Τσιόδρα και στους συνάδελφούς του. Στο φιλμ του Ερμάνο Όλμι «Το δέντρο με τα τσόκαρα» υπάρχει μια συναρπαστική σκηνή όπου το παιδί μιας οικογένειας φτωχών χωρικών γυρνάει από την πρώτη ημέρα στο σχολείο. Όλο προσμονή οι γονείς του, που φυσικά δεν είχαν μπει ποτέ τους σε τάξη, τον ρωτάνε τι έμαθε κι αυτό αρχίζει να τους μιλάει για τα μικρόβια. Τον παρακολουθούν έκπληκτοι να τους λέει ότι σ’ αυτό το ποτήρι νερό πάνω στο τραπέζι υπάρχουν μέσα εκατομμύρια πολύ μικρά ζωάκια, τόσο μικρά που δεν μπορούν να τα δουν. Σχεδόν δεν μπορούν να το πιστέψουν αλλά βέβαια αυτός ξέρει αφού τους το είπε ο δάσκαλος. Κάπως έτσι παρακολουθούμε κι εμείς τους ειδικούς σήμερα να μας λένε για τα σταγονίδια που μεταφέρουν το ιό. Μας τρομοκρατεί και οι περισσότεροι δεν μπορούμε να καταλάβουμε πώς είναι δυνατόν να έχουμε πετύχει τόσα, να ασχολούνται οι καλύτεροι επιστήμονες στον κόσμο και στην πραγματικότητα να είμαστε ανήμποροι να τον αντιμετωπίσουμε.
Το οποίο βέβαια δεν είναι απόλυτη αλήθεια. Ειδικά στην Ελλάδα μέχρι στιγμής τα έχουμε πάει αρκετά καλά. Είμαστε πιο μπροστά στη λήψη μέτρων από τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης και δείξαμε περισσότερη ψυχραιμία στα σούπερ μάρκετ. Άδεια ράφια στα σούπερ μάρκετ είδαμε στην Αγγλία αλλά όχι στην Ελλάδα. Το ότι έκανε πίσω η κυβέρνηση και έδωσε τον πρώτο ρόλο στους ειδικούς ήταν μια σοφή απόφαση. Όχι μόνο επειδή πήρε εγκαίρως τα σωστά μέτρα αλλά και γιατί κέρδισε την εμπιστοσύνη των πολιτών. Κεφάλαιο ανεκτίμητο. Οι δύσκολες πολιτικές επιλογές ωστόσο ενδεχομένως να βρίσκονται μπροστά μας.
Κατ’ αρχήν για τη διάρκεια των μέτρων. Η καραντίνα έχει ορίζοντα ενός περίπου μήνα. Τι θα γίνει μετά όμως; Ο κ. Τσιόδρας το είπε καθαρά. Αν περιορίσουμε σήμερα τα κρούσματα, όπως επιδιώκουμε, τότε είναι πιθανό να έχουμε και δεύτερο κύμα της επιδημίας, ίσως στο τέλος του καλοκαιριού. Αυτό δείχνει και η εμπειρία της ισπανικής γρίπης. Τι θα κάνουμε τότε; Θα πάρουμε ξανά περιοριστικά μέτρα; Ως ποιο βαθμό; Και πότε το πλήγμα στην οικονομία θα αρχίσει να έχει μεγαλύτερο ανθρώπινο κόστος από την ίδια την επιδημία; Για την ώρα αυτά τα ερωτήματα ακούγονται κυνικά και παράλογα.
Στην πραγματικότητα όμως κάνουμε καθημερινά επιλογές ανάμεσα στο οικονομικό κόστος και στην ανθρώπινη ζωή. Η γρίπη είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Κάθε χρόνο χάνονται εκατοντάδες χιλιάδες ζωές, κανείς δεν λέει όμως ότι πρέπει να σταματήσει η κοινωνική και οικονομική ζωή, κανείς δεν βάζει τους ηλικιωμένους σε καραντίνα. Αν σήμερα πήραν όλες σχεδόν οι χώρες την απόφαση να παγώσουν οι περισσότερες δραστηριότητες, αυτό οφείλεται στην ανετοιμότητα των συστημάτων υγείας να αντιμετωπίσουν τον ιό. Οι εικόνες της Ιταλίας έπεισαν και τους πιο δύσπιστους. Θα είμαστε όμως περισσότερο έτοιμοι σε ένα δεύτερο κύμα; Ήδη πάντως πολλοί προτείνουν πιο επιλεκτικές προσεγγίσεις. Μια χώρα μάλιστα, η Σουηδία, επιμένει σε στοχευμένα μέτρα χωρίς, για παράδειγμα, να έχει κλείσει τα εστιατόρια ή τις μικρές τάξεις στα σχολεία. Το πώς θα εξελιχθεί το σουηδικό πείραμα έχει ενδιαφέρον. Αντίθετα από τις αρχικές σκέψεις του Μπόρις Τζόνσον, η Σουηδία δεν επιδιώκει την «ανοσία αγέλης» με όποιο κόστος. Προσπαθεί να προστατεύσει τους ευάλωτους χωρίς όμως να σταματήσει η οικονομική δραστηριότητα. Και βέβαια στηρίζεται στην πεποίθηση ότι το σύστημα υγείας τους θα αντέξει. Θα δούμε τα αποτελέσματα. Κάποια στιγμή όμως, ας μην αμφιβάλουμε, αν δεν βρεθεί σύντομα εμβόλιο το θέμα θα απασχολήσει όλους μας. Και τότε η σημερινή ομοφωνία δεν θα υπάρχει.
Το δεύτερο μεγάλο ζήτημα θα είναι η κατανομή του κόστους της κρίσης. Για καλή μας τύχη είμαστε στην Ευρώπη, διαφορετικά αυτή τη στιγμή θα είχαν δημιουργηθεί ξανά συνθήκες χρεοκοπίας. Το ποιος όμως θα σηκώσει το κόστος στο εσωτερικό της χώρας, είναι ακόμα ανοιχτό. Για την ώρα το σοκ της κρίσης δεν αφήνει πολλά περιθώρια αντιπαράθεσης. Στην πραγματικότητα ωστόσο το σύνθημα, διά της γνωστής μεθόδου της διγλωσσίας έχει ήδη πέσει από τον ΣΥΡΙΖΑ: «θα λογαριαστούμε μετά». Θέλει γερή έλλειψη συναισθηματικής νοημοσύνης να ρίξεις ένα τέτοιο σύνθημα, ένα σύνθημα που ξεχειλίζει εχθροπάθεια, αυτή την εποχή. Δείχνει όμως τι πρόκειται να ακολουθήσει από την πλευρά της αντιπολίτευσης. Ας μην υποτιμούμε καθόλου την πιθανότητα αναζωπύρωσης του μίσους ιδίως σε μια κοινωνία όπου ένα μεγάλο μέρος των πολιτών θα αντιμετωπίζει ξανά τον εφιάλτη της φτώχειας και της ανεργίας.
13°
