Το τρίλημμα του κορωνοϊού

Τρεις εικόνες. Η πρώτη έγινε διάσημη στο twitter. Είναι το #ΘαΛογαριαστούμεΜετά. Εμφανίστηκε, το πρώτον, στο Βέλγιο και στη συνέχεια μετακόμισε, σε πολύ μικρό χρόνο, δίκην κορωνοϊού, και στη χώρα μας. Το έδαφος για όλους τους «στριμωγμένους» συριζόπληκτους ου μην αλλά και εθνικιστές και οιουσδήποτε επιθυμούν, για όποιον λόγο, ξεκαθάρισμα λογαριασμών με οποιονδήποτε, ήταν εύφορο.

Σε περιόδους έντονης ψυχολογικής πίεσης λόγω της παρατεινόμενης αβεβαιότητας και του καλλιεργούμενου κλίματος πανικού, το #ΘαΛογαριστούμεΜετά λειτουργεί ως βαλβίδα εκτόνωσης. Η προσμονή της εκδίκησης είναι ως γνωστόν συναίσθημα το οποίο οργανώνει και συσπειρώνει όχι μόνον τους (αποδεκατισμένους) κομματικούς στρατούς αλλά και τα ερείπια μιας ζωής αποτυχιών. Μπορεί, δηλαδή,να χάνει κανείς συνεχώς τώρα ή χθες ή αύριο- αλλά η προσδοκία της ώρας που θα κερδίσεις, θα πάρεις το αίμα σου πίσω, δεν διαψεύδεται. Είναι μια κατηγορική προσταγή και η καλύτερη απόδοσή της είναι η Δευτέρα Παρουσία.

Εικόνα δεύτερη: Φιλοτεχνείται με μεγάλη προσπάθεια και συστηματικότητα από τους αγιογράφους του Πρωθυπουργού. Ο κ. Μητσοτάκης αποβάλλει, βαθμηδόν, τον τίτλο του πρώτου τη τάξει υπουργού και μετατρέπεται σε Κυβερνήτη με κάπα κεφαλαίο. Και, μάλιστα, σε Κυβερνήτη-Μάνατζερ (για να μην γίνονται συνειρμοί με άλλους μεγάλους κυβερνήτες/τιμονιέρηδες). Είναι ένα κεφάλαιο αυτονομημένο από την κυβέρνηση και το κόμμα του. Ο ίδιος μιλάει σε πρώτο πρόσωπο, διότι έτσι υπογραμμίζει την απόστάσή του από τους άλλους που βρίσκονται στην κυβέρνηση και στο κόμμα του. Ο Κυβερνήτης ξέρει ποιό είναι το σωστό. Στους υπουργούς του δίνει εντολές. Ηνιοχεί. Κατευθύνει το πλοίο μέσα από τους μαιάνδρους και τις παγίδες σε ήρεμα νερά. Πανηγυρίζει, ήδη, από τις πρώτες μέρες που έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο «ΕΓΩ θα πατάξω τον κορωνοϊό», σαν να το έκανε κιόλας. Οι επιστήμονες, αντίθετα απ’ αυτόν και τους αυλικούς του, παραμένουν σκεπτικοί. Κι όσο για την ικανότητα του Κυβερνήτη να πηδαλιουχεί το πλοίο «η Ελλάς», η αξιολόγησή της εκφεύγει του ιατρικού ορθολογισμού. Αυτό το πρωτόκολλο δεν έχει γραφτεί ακόμη.

Εικόνα Τρίτη: Κυκλοφόρησε πρόσφατα μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση της ομοσπονδιακής υπηρεσίας πολιτικής προστασίας των ΗΠΑ (FederalEmergencyManagementAgency/FEMA). O τίτλος της είναι «Tι μάθαμε από τους τυφώνες και τις δασικές πυρκαγιές του 2017;».

Τότε, οι ΗΠΑ είχαν δοκιμαστεί, σφoδρά, από τα δύο αυτά φυσικά φαινόμενα και είχαν διατυπωθεί πολλές και ποικίλες αιτιάσεις κατά των αρμόδιων υπηρεσιών και αρχών ως προς την επάρκειά τουςνα αντιμετωπίσουν τις καταστροφικές συνέπειές τους. Μια από τις αρχές  αυτές ήταν η FEMA, μια δημόσια υπηρεσία-πρότυπο για την οργάνωση των αρχών πολιτικής προστασίας, απανταχού.

Έχει, λοιπον, ιδιαίτερο ενδιαφέρον το ότι αυτή η υπηρεσία δέχεται ότι δεν μπορεί, πλέον, να αντιμετωπίσει μόνη της τέτοιας εμβέλειας κρίσεις. Για τον λόγο αυτόν, η FEMA θεωρεί πολύ σημαντική την συνδρομή των κοινοτήτων και των πόλεων στη βελτίωση της ικανότητάς τους να απορροφούν τις συνέπειες των καταστροφών και να προάγουν πολιτικές ανθετικότητας σε τοπικό επίπεδο. Προχωρώντας,η μελέτη διατυπώνει μια πρόταση για τη βέλτιστη διαχείριση των νέων, μεγάλων περιβαλλοντικών κρίσεων και καταστροφών, ως εξής: «Η ιδανική προσέγιση θα ήταν τέτοιες πολιτικές ανάσχεσης και καταπολέμησης κρίσεων να εφαρμόζονται σε τοπικό επίπεδο, να διοικούνται από το κράτος και να υποστηρίζονται από τις περιφέρεριες (σ.σ. «ομοσπονδιακά κράτη»)». Ακολουθούν υποδείξεις για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να γίνεται η εκτίμηση των επιπτώσεων των μέτρων πολιτικής που θα λαμβάνονται σε κάθε επίπεδο, τον τρόπο κατανομής των κονδυλίων που αφορούν έρευνες για την βελτίωση των υποδομών, την ενίσχυση της επιχειρησιακής ικανότητας των υπηρεσιών στο πεδίο καθώς και για την απλούστευση των διαδικασιών που αναφέρονται στην ανάκαμψη από την καταστροφή.

Τρεις διαφορετικοί δρόμοι διαχείρισης των απειλών, των κρίσεων και των καταστροφών. Η πρώτη, εντελώς αναντίστοιχη προς τις απαιτήσεις του προβλήματος. Σίγουρα δεν είναι λύση. Λειτουργεί διχαστικά και παροξύνει τα προβλήματα. Είναι οδηγός μη λύσης, οδηγεί σε επιδείνωση των συνεπειών της κρίσης και σε καταστροφή.

Ο δεύτερος δρόμος της προσωπικής πολιτικής με έναν ολοένα και πιο φανερό και ογκούμενο αυταρχισμό, επίσης, δεν προσφέρει μια βιώσιμη λύση στα νέα, μεγάλα προβλήματα που μας επιφυλάσσει ο 21ος αιώνας. Βεβαίως, τούτη την ιστορική στιγμή, φαίνεται ότι είναι οι αυταρχικοί ηγέτες που δίνουν λύσεις. Η εικόνα είναι ψευδεπίγραφη. Διότι, το αυταρχικό στυλ διακυβέρνησης στην Κίνα μπορεί να φέρνει αποτελέσματα σε σχέση με την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, σήμερα, αλλά αυτό δεν ισχύει το ίδιο για την Τουρκία ή τις ΗΠΑ και, πάντως, δεν προεξοφλεί το μέλλον. Οι ηγέτες-ηγεμόνες είναι μια απάντηση από το παρελθόν για τα προβλήματα του μέλλοντος. Στην Ελλάδα, μάλιστα, με ανοιχτά και άλυτα τα κεφαλαιώδη προβλήματα στην οργάνωση και λειτουργία του κρατικού μηχανισμού λόγω της έντασης των πελατειακών δικτύων, η προσπάθεια του κ. Μητσοτάκη να μας πείσει ότι λύθηκαν, επειδή αυτός ο ίδιος είναι κυβερνήτης, προκαλεί θυμηδία.

Μένει ο τρίτος, δύσκολος δρόμος. Είναι ο δρόμος των βαθειών αλλαγών και των μεταρρυθμίσεων. Αλλά γι’ αυτόν απαιτούνται  σχεδιασμοί και πράξεις που προϋποθέτουν οράματα κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ανάτασης. Αυτά, όμως, δεν υπάρχουν –ούτε υπήρξαν, ποτέ- στα συντηρητικά κόμματα. Η απάντηση στην αρνητικά νοηματοδοτημένη παγκοσμιοποίηση δεν είναι άλλη παρά η παγκοσμιοποιημένη συνεργασία των πολιτικών, της παγκόσμιας κοινότητας μέσα από πολύ ισχυρά δίκτυα συνεννόησης, αλληλεγγύης και προόδου. Είναι ήδη ορατά τα αποτελέσματα αυτής της συνεργασίας: Οι πρωτοφανείς ρυθμοί εργασίας του επιστημονικού προσωπικού για την δημιουργία νέων φαρμάκων και εμβολίων, των νοσηλευτών και των ιατρών και, εν τέλει, του συνόλου των εργαζομένων στον δημόσιο καιιδιωτικό τομέα, όλοι καιόλα αυτά  καθορίζουν το τελικό –θετικό  μέχρι τώρα- αποτέλεσμα. Σ’ αυτούς μπορεί να προστεθεί το πολιτικό προσωπικό το οποίο, όμως, συμμετέχει ως «πρώτος μεταξύ ίσων» και αποτελεί προσπάθεια χειραγώγησης της κοινής γνώμης ο ισχυρισμός ότι το θετικό αποτέλεσμα παρήχθη «κατόπιν ενεργειών του».

Μια νέα σοσιαλδημοκρατία που θα μετασχηματίσει την πραγματικότητα της παγκόσμιας αλληλεγγύης και αλληλο-στήριξης σε πολιτικά προτάγματα μπορεί να είναι ο φορέας που θα δώσει προστιθέμενη αξία στο δίκτυο. Σε μια τέτοια σοσιαλδημοκρατία οι πολίτες δεν θα είναι, πλεον, γλάστρες που στηρίζουν τον Ηγέτη αλλά ουσιαστικοί διαμορφωτές και εφαρμοστές των δημόσιων πολιτικών στο πεδίο. Θα είναι, όμως, και αξιολογητές. Με μέτρο κρίσης ένα νέο ήθος διακυβέρνησης. Με ένα νέο πατριωτισμό που θα οδηγήσει σε μια  παλιγγενεσία την πατρίδα μας, την Ευρώπη, τον κόσμο μας.