Η ομιλία του Αχιλλέα Γραβάνη στο πρώτο TEDx που οργάνωσαν οι φοιτητές του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου με θέμα το Άτομο, μια βασική έννοια της φιλοσοφίας του Δημόκριτου
Η εκπαίδευση, η μάθηση είναι συναίσθημα: ο δάσκαλος απογυμνώνεται μπροστά στον μαθητή για να ανοίξει η καταπακτή της γνώσης μου έμαθε μια μέρα του Απρίλη ο σεβαστός καθηγητής Θεοδοσης Τάσιος. Σήμερα, λοιπόν, θα σας αποκαλύψω τον Αχιλλέα που πριν κάμποσα χρόνια ήταν ένας από σας!
Το επαρχιωτόπουλο από τη Λάρισα, διχως οικογενειακή επιστημονική παράδοση, αντιμετώπισε τις δυσκολιες του χωρισμού των γονιών, η ζωή του στα πρώτα της χρόνια βρέθηκε ανάμεσα σε δυο νέες οικογένειες των γονιών του, οι συνεπαγόμενες αβεβαιότητές της λειτούργησαν ως κινητήρια δύναμη να αλλάξει ζωή, να κερδίσει τη δική του ζωή. Το άτομο στα πρώτα βήματα του βρέθηκε σε δυσκολες τροχιές ηλεκτρονίων αλλά δεν φοβήθηκε να ονειρεύεται άγνωστες τροχιές.
Απρόσμενα η ακαδημαϊκή μου διαδρομή από μαθητής στη Λάρισα καθηγητης στην Κρήτη οδηγήθηκε μέσω Αθήνας-Παρισιού-Νέας Υόρκης. Πίσω από κάθε προσπάθεια, από κάθε μικρή επιτυχία κρύβονταν πάντα ένας αληθινός δάσκαλος, ένας μέντορας. Ακόμη και σημερα πιο έμπειρος πια δέχομαι διαρκώς την συμβουλή ενός μέντορα μου. Η ζωή μου έδειξε ότι δεν θα τα ξέρουμε όλα ποτέ, χρειαζόμαστε κάποιον έξω από μας να μας δείχνει τα λάθη μας! Ο σεβασμός μου στους δασκάλους μου ήταν απόλυτος.
Μετά βρέθηκα νέος καθηγητής στο Πανμιο Κρητης: Ένα πανεπιστήμιο στην αρχή του που έγινε πραγματικότητα κυριως από νεους ανθρώπους, καλά εκπαιδευμένους στην Αμερική, εργατικούς και ταλαντούχους. Μερικες φορες η πείρα είναι μια χτένα που την χρησιμοποιείς όταν δεν έχεις πια μαλλιά μας έμαθε ο λαϊκός στιχουργός Τάκης Μουσαφίρης.
Η συνεργασία, η πολλή δουλειά, η μεταφορά της διεθνους εμπειρίας του κάθε ατόμου του Πανεπιστήμιου Κρήτης καθόρισαν το νέο ΑΕΙ. Τα ατομικά χαρακτηριστικά των πρώτων δημιουργών του Πανμιου Κρήτης ήταν:
η αληθινή αγάπη για την επιστήμη
η αφοσίωση στον στόχο
η αντοχή στη συχνή αποτυχία
η γενναιοδωρία στους συνεργάτες (τίποτα δεν πετυχαίνεις μόνος).
Αυτά τα χαρακτηριστικά κάνουν το άτομο μια δημιουργική δύναμη συλλογικής δράσης.
Η επιτυχία ερχεται μόνο όταν αγαπάς αυτό που κανεις. Η χαρά, η ευτυχία να ασχολείσαι καθημερινά με τις αγαπημένες επιλογές σου δεν συγκρίνεται όμως με την επιτυχία που είναι εφήμερη, έχει ημερομηνία λήξης. Αυτό νομίζω είναι το ουσιαστικό άτομο!
Η εμπειρία μου στη μέχρι τώρα ζωή μου συνοψίζεται στο μοτο: «Κάνε αυτό που αγαπάς, αυτο που έχεις στη δικη σου ψυχή, όχι αυτό που φωλιάζει και σου μεταφέρεται από αυτή των άλλων! Εμπιστευσου τα δικά σου όνειρα, τις δικές σου ουτοπίες».
Και τα τελευταία χρονια ήρθε η απροσδόκητη αντίστροφη πορεία προς τα έξω! Από το Πανμιο Κρήτης σε αυτά της Βοστώνης έφεραν τις νέες ακαδημαικες προοπτικες, έφεραν την εξωστρέφεια, τη διαρκή γέφυρα με την Κρήτη. Η αέναη πορεία προς τη γνώση δεν έχει ηλικία, όταν πράγματι την αγαπάς. Αυτή η αγάπη είναι ανεξήτιλη μέσα σου, σαν τον πρώτο έρωτα και καθορίζει όλους τους επόμενους.
Η πηγαία αγάπη της γνώσης, της δημιουργίας, είναι η αληθινή ευτυχία, όχι αυτή της καριέρας, της εξουσίας, της δόξας. Η αγάπη για τον άνθρωπο είναι τελικά η μεγαλύτερη πηγή ευτυχίας. Το άτομο να είναι δηλαδή στο κέντρο της προσφοράς, όχι ο ατομισμός του που τελικά τον κουράζει! Το άτομο καταξιώνεται μέσα του και τελικά και από το σύνολο, κυρίως ως πηγή ευτυχίας και χαράς των άλλων, όχι της δικής του. Οι άλλοι είναι ο καθρέφτης μας που αντικατοπτρίζει την ουσιαστική χαρά μας.
Το άτομο του Δημόκριτου φαίνεται τόσο μικρό, σχεδόν απειροελάχιστο, είναι όμως στο κέντρο της ύπαρξης του Κόσμου! Διχως αυτό δεν υπάρχει μόριο δεν υπάρχει ύλη, δεν υπάρχει Κόσμος.
Σε αντιστοιχία, το άτομο είναι και στο κέντρο της ζωής μιας κοινωνίας. Διχως αυτό δεν υπάρχει κοινωνία. Το άτομο είναι στο κέντρο της δημοκρατικης συλλογικής έκφρασης της, της καλλιτεχνικής, επιστημονικής, πνευματικής δημιουργικότητάς της. Πολλές ολοκληρωτικές θεωρίες του προηγούμενου αιώνα προσπάθησαν να το απαξιώσουν, προτάσσοντας μόνο τη σημαντικότητα του συνόλου. Απέτυχαν όμως παταγωδώς, με τεράστιο κόστος σε ανθρώπινη δυστυχία. Η κοινωνία βγήκε από αυτή τη νύχτα στηριζόμενη και πάλι στο θάρρος, στη μεγαλοσύνη φωτισμένων, ελεύθερων πολιτών. Το άτομο τελικά συμπυκνώνει διαχρονικά την έκφραση αντίστασης στο απάνθρωπο.
Έχουμε ευθύνη να το στηρίζουμε το άτομό μας! Σε ολες τις δραστηριότητές του: βιολογικές, ηθικές, πνευματικές! Νιώθουμε μικροί αλλά ήμαστε η δομική «ύλη» του ανθρώπινου μεγαλείου σε όλες του τις εκφάνσεις!
Αλήθεια, ποιος θα φαντάζονταν πριν 40 χρονια την εξέλιξη του δοκιμαζόμενου Λαρισαίου μαθητή; Πριν φύγω από τη Βοστώνη πριν λίγες μέρες, σε ένα μπαλκόνι στο λιμάνι της, η παρέα μιας Βολιώτισσας, ενός Πατρινού, μιας Πειραιώτισσας, μιας Λευκαδίτισσας, ενός Θεσσαλονικιού αναπολούσε και ονειρευόνταν την Ελλάδα της επομενης γενιάς, να είναι σαν αυτήν που βιώνουμε έξω. Η νέα γενιά, εσείς, θα την κάνετε πράγματικοτητα.
Πώς; Γίνετε πολίτες του κόσμου, άφοβα με εμπιστοσύνη στις δυνάμεις μας, είστε ό,τι καλύτερο έχει αυτή η χώρα. Σε αντίθεση με μας, γνωρίζετε πολλά από τον παγκόσμιο νέο κόσμο μέσα από τις νέες τεχνολογιες, είστε αρκετά σοφοί παρότι νέοι γιατί έχετε βιώσει την κρίση της χώρας, κρίση που δεν σας ανήκει, αυτή είναι δικό μας δημιούργημα. Πάρτε την τύχη σας στα χέρια σας. Εσείς πλέον ως υπεύθυνα άτομα θα κάνετε τη διόρθωση. Εξάλλου πρόκειται για τη δική σας ζωή!
Οι δυσκολίες της χώρας μας είναι μια συνταρακτική πρόκληση ζωής, είναι ένα κάλεσμα για δημιουργία. Αδράξτε την για μια συναρπαστική ζωή. Μη φοβάστε τις αποτυχίες, τις αβεβαιότητες. Είναι οι ασφαλέστερες πηγές γνώσης, σοφίας και δημιουργίας! Αυτό που μου έμαθε η ενασχόλησή μου με την έρευνα είναι ότι πρόκειται για την παραγωγικότερη διαχείριση των πολλών αποτυχιών για να αγγίξεις την επιτυχία της ανακάλυψης.
10°
