Το απολύτως λογικό πορτογαλικό θαύμα

Κανένα θαύμα δεν κρατάει πολύ. Αλλά κανένας δεν μπορεί να αγνοήσει ένα θαύμα που κρατάει ήδη τέσσερα χρόνια και με τη βοήθεια της τύχης και ακόμη περισσότερο της συγκυρίας μπορεί να κρατήσει άλλα τόσα.

Δεν είναι όμως μόνο η διάρκεια, αυτή η διάρκεια κόντρα στους κανόνες των θαυμάτων, που κάνει το πορτογαλικό θαύμα ξεχωριστό. Είναι και πως αυτό το θαύμα βασίστηκε κυρίως στη λογική και όχι στον θεό των Πορτογάλων. Ακόμη λιγότερο βασίστηκε στον θεό των Ελλήνων. Κι ευτυχώς.

Γιατί όσο εδώ το πολιτικό σύστημα διχαζόταν τεχνητά και εντελώς παράλογα ανάμεσα στους μνημονιακούς και τους αντιμνημονιακούς, οι Πορτογάλοι συμφωνούσαν πως ο μόνος ο τρόπος  για να μην καταρρεύσει η χώρα τους ήταν να υπογράψουν ένα μνημόνιο και να το εφαρμόσουν απαρέγκλιτα αναλαμβάνοντας όλοι μαζί, κυβέρνηση και αντιπολίτευση, την ιδιοκτησία. Μπορεί ακόμη να θυμηθεί κανείς τον τότε πρωθυπουργό της Πορτογαλίας να απολογείται στους ευρωπαίους πολίτες που δάνεισαν τη χώρα του και να υπόσχεται πως θα κάνει τα πάντα για να επιστρέψει τα δανεικά όσο πιο σύντομα γινόταν και στο ακέραιο.

Μα κανένας στην Πορτογαλία δεν είδε τους ντόπιους Κουίσλινγκ και τους εθνοπροδότες; Κανένας δεν πρόσεξε τους πορτογάλους γερμανοτσολιάδες, τους μερκελιστές και τους υποτακτικούς των δανειστών; Δεν βρέθηκε ούτε ένας να πει στην πορτογαλική Βουλή πως «κάποιοι εδώ μέσα δεν είναι και τόσο Πορτογάλοι», κανένας να μιλήσει για δουλοπαροικία χρέους, κανένας να διακηρύξει πως η Μέρκελ θα υποχωρήσει και θα είναι μέρα μεσημέρι, πως θα καταργήσει το μνημόνιο με ένα νόμο και ένα άρθρο, ακόμη και πως επειδή είναι αντιμνημονιακός θα μαζεύει καλύτερα τα σκουπίδια; Κανένας.

Και κάπως έτσι η Πορτογαλία βγήκε από την κρίση όσο στην Ελλάδα μια νέα κρίση μέσα στην κρίση, δευτερογενής και απολύτως πολιτική, οδηγούσε σε ένα τρίτο μνημόνιο, ακόμη πιο σκληρό από τα προηγούμενα δύο. Κι ενώ μετά το εξάμηνο της υπερήφανης διαπραγμάτευσης η Ελλάδα άρχισε να εφαρμόζει αυτό το τρίτο μνημόνιο, εκεί κάπου στο φθινόπωρο του 2015, οι δεύτεροι των πορτογαλικών εκλογών, οι Σοσιαλιστές του Αντόνιο Κόστα, σχημάτιζαν κυβέρνηση με τα δυο αριστερά κόμματα, τον ΣΥΡΙΖΑ Πορτογαλίας και το ΚΚ Πορτογαλίας, που τα χρόνια της κρίσης δεν είχαν υψώσει κανένα αντιμνημονιακό λάβαρο – για γιαούρτια στους μνημονιακούς ούτε λόγος.

Και τότε συντελείται το θαύμα. Η Geringonça, όπως λέγεται ο κυβερνητικός συνασπισμός, δίνει αυξήσεις καταφέρνοντας παράλληλα να μην τινάξει στον αέρα τη δημοσιονομική της  ισορροπία. Η κυβέρνηση Κόστα αύξησε τον κατώτατο μισθό, έδωσε και μια μικρή αύξηση στους συνταξιούχους, θέσπισε το 35ωρο και επανέφερε τέσσερις αργίες που είχαν καταργηθεί, ενώ την ίδια ώρα παρουσίαζε στις Βρυξέλλες μια υποδειγματική μείωση του ελλείμματος, από 7,2% το 2014 στο 0,2% το 2019.

Πώς έγινε το θαύμα αυτής της αναίμακτης ανατροπής της λιτότητας; Τρεις, λέγεται, είναι οι βασικοί λόγοι. Ο ένας είναι η πολύ καλή κατάσταση της υγείας της παγκόσμιας οικονομίας. Η καλή υγεία ήταν ό,τι ακριβώς χρειαζόταν μια χώρα που βασίζει μεγάλο μέρος της οικονομικής της ανάπτυξης στις εξαγωγές, οι οποίες έφτασαν τα 61 δισ. το 2018 από τα 49 δισεκατομμύρια ευρώ το 2015. Ο δεύτερος λόγος που επέτρεψε στην Πορτογαλία να απαλλαγεί από διάφορες μεταμνημονιακές υποχρεώσεις ήταν η έκρηξη του τουρισμού, μιας βιομηχανίας που μετράει το 20% του ΑΕΠ και έφερε στα πορτογαλικά ταμεία 22 δισ. πέρυσι από 14 δισ. το 2014. Και ο τρίτος λόγος ήταν ένα ελεγχόμενο πάγωμα των δημοσίων επενδύσεων, ο όγκος των οποίων άγγιξε το 2016 το ιστορικό χαμηλό του.

Μα κανένας στην Πορτογαλία δεν είδε τους ντόπιους Κουίσλινγκ και τους εθνοπροδότες; Κανένας δεν πρόσεξε τους πορτογάλους γερμανοτσολιάδες, τους μερκελιστές και τους υποτακτικούς των δανειστών; 

Ωραία, αλλά θα κρατήσει άλλα τέσσερα χρόνια το θαύμα τώρα που ο Αντόνιο Κόστα κέρδισε τις εκλογές της Κυριακής ως πρώτος πια της κάλπης; Τα δύσκολα για τον ίδιο αρχίζουν μάλλον τώρα. Οι άνεμοι στην παγκόσμια οικονομία δεν είναι πια και τόσο ευνοϊκοί όπως μαρτυρά ο πόλεμος των δασμών, ο οποίος μοιάζει αδύνατον να μην επηρεάσει μια εξαγωγική χώρα σαν την Πορτογαλία, αλλά και τόσο μικρή ώστε να μην βραχεί στην καταιγίδα. Κι έπειτα, είναι και το φάντασμα του Brexit που πλανιέται πάνω από την Ευρώπη και δεν κάνει κανέναν να αισθάνεται καλά, ούτε τους θεούς των Βρυξελλών, ούτε τον θεό των Πορτογάλων.

Πώς μπορεί λοιπόν να συντελεστεί το θαύμα των προεκλογικών υποσχέσεων μεταξύ των οποίων είναι ο διπλασιασμός των δημοσίων επενδύσεων και άλλη μια μικρή αύξηση του κατώτατου μισθού αλλά και ένα σχέδιο να επανέλθει η αγορά των ακινήτων σε πιο λογικά επίπεδα από εκείνα που την εκτόξευσε η τουριστική έκρηξη; Την απάντηση θα δώσει πιθανότατα μια Geringonça 2.0. Ή μάλλον μια ολόκληρη χώρα που, από την Mercedes και την Google έως την Bosch και την Volkswagen, αποδεικνύεται φιλική στις ξένες επενδύσεις, τόσο φιλική ώστε το ποσοστό ανεργίας να πέσει στα προ κρίσης επίπεδα.

Αλλά έχει κι αυτό μια λογική. Γιατί κανένας μα κανένας δεν μίλησε ποτέ στην Πορτογαλία για «ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας». Κανένας δεν επένδυσε σε τόσο φτηνές ιδέες για να τις πληρώσουν όλοι οι υπόλοιποι τόσο ακριβά.