Οι πρόωρες συνταξιοδοτήσεις συνεχίζονται

Είχα την εντύπωση ότι η χρεοκοπία της χώρας και η δεκαετής περιπέτεια που ζήσαμε θα μας είχε απαλλάξει από τις εξωφρενικές πρακτικές που οδήγησαν το ελληνικό κράτος στην υπερχρέωση και την οικονομική κατάρρευση. Μία από αυτές τις πρακτικές ήταν η δημιουργία ενός υπερπρονομιούχου στρώματος συνταξιούχων παραγωγικής ηλικίας, οι οποίοι με σχετικά λίγα χρόνια εργασίας εξασφάλιζαν πλούσιες συντάξεις. Για δεκαετίες το κράτος έδινε πρόωρες συνταξιοδοτήσεις σε μητέρες που εργάζονταν κυρίως στο δημόσιο, τις τράπεζες και τις ΔΕΚΟ και είχαν ανήλικα παιδιά.

Στην Ελλάδα συμβαίνει το παράδοξο οι πρόωρα συνταξιοδοτηθέντες να παίρνουν μεγαλύτερες συντάξεις σε σχέση με τους συνταξιούχους μεγαλύτερης ηλικίας που έχουν περισσότερα χρόνια ασφάλισης. Τον Δεκέμβριο του 2016 η μέση σύνταξη ήταν 972 ευρώ τον μήνα, ενώ έφτανε τα 1.198 ευρώ κατά μέσο όρο για τους συνταξιούχους κάτω των 55 ετών.

Οι πρόωρες συνταξιοδοτήσεις άντεξαν ακόμη και όταν στη χώρα ήρθαν τα πάνω κάτω. Όταν εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι, που έχασαν τη δουλειά τους, στερήθηκαν και το επίδομα ανεργίας. Όταν σχεδόν όλοι οι εργαζόμενοι είδαν τα εισοδήματά τους να μειώνονται δραματικά.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα μέσα στο 2019 μπορούν να βγουν πρόωρα στη σύνταξη περίπου 30.000 εργαζόμενοι που έχουν ή είχαν κατά το παρελθόν ανήλικα παιδιά.

Στις χώρες που υπάρχει σοβαρή κοινωνική πολιτική οι γονείς βοηθούνται με άδειες και επιδόματα όταν τα παιδιά τους είναι βρέφη και τους έχουν μεγάλη ανάγκη. Στην Ελλάδα κάποιοι σκέφτηκαν να συνδέσουν την ύπαρξη ανηλίκων παιδιών -τα οποία μπορεί να είναι έφηβοι και σε λίγο να ενηλικιωθούν- με τη γενναιόδωρη παροχή πρόωρης συνταξιοδότησης. Το πελατειακό σύστημα υπήρξε ιδιαίτερα ευρηματικό και επινοούσε διαρκώς τρόπους για να μοιράζει προνόμια στους ευνοούμενούς του.

Θα άξιζε τον κόπο να ερευνηθούν οι νόμοι που θέσπισαν τις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις και να γίνουν γνωστές οι κυβερνήσεις που τις προώθησαν. Επίσης  θα είχε ενδιαφέρον να υπολογιστεί η συμμετοχή των συντάξεων αυτών στον σχηματισμό του τεράστιου δημοσίου χρέους.

Οι πρόωρες συνταξιοδοτήσεις, με πρόσχημα τα ανήλικα παιδιά, δημιουργούν εργαζόμενους δύο κατηγοριών. Εκείνους που σε παραγωγική ηλικία θα απολαμβάνουν τις συντάξεις τους και τους άλλους που θα δουλεύουν μέχρι τα 67 και θα πληρώνουν με τους φόρους και τις εισφορές τους τη γενναιοδωρία του κράτους προς τα προνομιούχα στρώματα.

Μέχρι τη χρεοκοπία τα προνόμια χρηματοδοτούνταν από τον δανεισμό του κράτους. Τώρα που τα δανεικά στέρεψαν, εργαζόμενοι που τα φέρνουν δύσκολα βόλτα -και πιθανόν δυσκολεύονται να καλύψουν τις ανάγκες των δικών τους παιδιών- χρηματοδοτούν συντάξεις πεντητάρηδων.

Μέτρα όπως οι πρόωρες συνταξιοδοτήσεις υπονομεύουν την ύπαρξη ενός δίκαιου κοινωνικού κράτους επειδή αφαιρούν εισόδημα από φτωχότερους και το χαρίζουν σε πλουσιότερους. Είναι τόσο προφανής η αδικία και θα έπρεπε τα κοινωνικά στρώματα που θίγονται να έχουν αντιδράσει. Η απουσία αντίδρασης, ακόμη και κατά την περίοδο της κρίσης, εξηγείται από τους εξής λόγους:

1. Η εντύπωση ότι όταν πληρώνει το κράτος δεν πληρώνει κανείς, που ήταν κυρίαρχη πριν τη χρεοκοπία, έχει αφήσει ισχυρά κατάλοιπα.

2. Η αντίληψη ότι όλοι οι εργαζόμενοι (προνομιούχοι και μη) βρίσκονται από την ίδια πλευρά και έχουν αντίπαλο το κεφάλαιο και τις τράπεζες, συγκαλύπτει τις διαφορές ανάμεσα στους εργαζόμενους.

3. Η ισχυρή πολιτική και συνδικαλιστική εκπροσώπηση των εργαζομένων σε δημόσιο, τράπεζες και ΔΕΚΟ παρουσιάζει την προσπάθεια για διατήρηση των προνομίων σαν υπεράσπιση δίκαιων λαϊκών κατακτήσεων. 

Η χρεοκοπία και η δεκαετής κρίση ήταν μια ευκαιρία αυτογνωσίας και αλλαγής πορείας. Μετά από μια αυτοκαταστροφική εμμονή στη λατρεία όσων μας οδήγησαν στην κατάρρευση και μετά από πολλές περιπέτειες, κάποια πράγματα δείχνουν να έχουν αλλάξει. Όμως είναι τόσα πολλά τα κομμάτια της χρεοκοπημένης Ελλάδας του πελατειακού κράτους, των προνομίων και της καθυστέρησης που επιβιώνουν. Οι πρόωρες συνταξιοδοτήσεις είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό.