Η αβάσταχτη ελαφρότητα της μάταιης ζωής μας

Δεν ξέρω αν ο τίτλος είναι ταιριαστός, αλλά αυτό σκέφτηκα όταν διάβασα, κυρίως όταν ξαναδιάβασα, τα πέντε άρθρα του Λευτέρη Κουσούλη που δημοσιεύσαμε στo σάιτ της Athens Voice. Έπειτα ο συγγραφέας τους τα τύπωσε στο χαρτί σε μια μικροσκοπική καλαίσθητη έκδοση, με τίτλο «Μανιφέστο κατά του Επίκαιρου», και μας τα έφερε. Η έντυπη μορφή τούς πηγαίνει καλύτερα γιατί το να διατρέχεις την οθόνη είναι μέρος αυτού στο οποίο εναντιώνεται η ιδέα πίσω από τα 5 αυτά κείμενα. Πράγματι, διαβάζοντάς τα ξανά κατάλαβα πόσο διαφορετικό βάρος είχαν οι λέξεις, οι προτάσεις, τα νοήματα.  

Το Μανιφέστο κάνει κάτι που δεν είναι εύκολο. Χρησιμοποιεί έναν άλλης τάξης λόγο για να μιλήσει για αυτό που μας συμβαίνει όλα αυτά τα χρόνια, που κοιμόμαστε και ξυπνάμε μαθαίνοντας κάθε στιγμή τι έχει συμβεί, κολλημένοι στις οθόνες. Τι είπε ο ένας και ο άλλος, τουίτς, σκάνδαλα, μωρά που απανθρακώνονται, εν ψυχρώ δολοφονίες, όλα ανακατεμένα στο time line, τα παρακολουθούμε με βουλιμία, ηδονοβλεπτικά. «Με το επίκαιρο αρχίζουν όλα, με το επίκαιρο τελειώνουν όλα». Για αυτό μιλούν αυτά τα πέντε κείμενα, για τον εγκλεισμό μας στο επίκαιρο, για το τίποτα που μας περιβάλλει, για τον τρόπο που ασκείται η πολιτική, αλλά και για τη δυσκολία να βρεθεί ένα νόημα προσωπικό, που να μας αφορά.

Από τη στιγμή που η βίαιη πολιτικοποίηση ξεφούσκωσε περήφανα μετά το καλοκαίρι του ’15, το παιχνίδι παίζεται στα χαρακώματα των αναρτήσεων και στην αποσπασματικότητα της παραπολιτικής. Η ασημαντότητα σε τίτλους, σχόλια, like, θυμωμένες φατσούλες. Αναπαράγεται και διαβρώνει. Scroll down. Στην αρχή ίσως και να ήταν ανακουφιστικό αυτό το πέρασμα, η βία δεν αντέχεται. Τώρα συνηθίσαμε. Ο καθένας παίζει τον ρόλο του. Διάφορες περσόνες υπερτροφοδοτούν την «κυριαρχία του επίκαιρου» με τη φαιδρότητά τους· όσο πιο υπερφίαλες, τόσο πιο κυρίαρχες, ρίχνονται στην αρένα για να εξυπηρετήσουν σκοπούς. Κι εμείς απολαμβάνουμε να ασχολούμαστε με το τι είπαν ο Πολάκης και ο Καμμένος, τρεφόμαστε από τα σκάνδαλα που αναδεικνύουν, ενίοτε κατασκευάζουν, εφημερίδες στην υπηρεσία της εξουσίας, να τα υπερασπιζόμαστε ή να τα καταδεικνύουμε ως fake. Οι στρατηγικές των κομμάτων γίνονται όψεις της πραγματικότητας και η προπαγάνδα του συστήματος πεδίο μαχών. 

«Η δημοσιογραφική λειτουργία, με τον εντυπωσιασμό, την ένταση και την ταχύτητα των Μέσων επικοινωνίας της εποχής, μας λέει ότι ο κόσμος γεννιέται και πεθαίνει μέσα στο 24ωρο...». 

Όμως δεν είναι αυτό η ζωή. Αντί να ασχολούμαστε με τις τέχνες και τα γράμματα, με τα χόμπι μας, τη δουλειά, την κοινωνικότητά μας, τα παιδιά μας, ό,τι έχει ο καθένας, αναλωνόμαστε στην παρωδία έργου που ανεβαίνει μέρα με τη μέρα. Κι όλα μαζί ξεχνιούνται την αμέσως επόμενη στιγμή. «Σε αυτό το κενό πορευόμαστε».

Είναι τρομαχτικό, αν το σκεφτείτε, με τι γεμίζουμε τον χρόνο. Η επιτομή της συλλογικής μας κατάθλιψης. Όχι ότι δεν υπήρχε πριν την κρίση, αλλά ήταν πιο ανέφελη, με περισσότερες επιλογές. Η κρίση ήρθε και αντί να προσπεράσει, εγκατέστησε μια «μη αναμενόμενη διαταραχή», από αυτές που νομίζουμε πως αποτελούν εξαίρεση, κάτι παροδικό που θα εξαφανιστεί για να επιστρέψουμε στην κανονικότητα. Όσο επικρατούσε η ευμάρεια δεν μας πολυένοιαζε, βολευόμασταν στην ιδέα μίας αέναης προόδου προς τα μπρος. «Ωσάν να ήταν πάντα έτσι. Ωσάν να είναι πάντα έτσι».

 «Η προσαρμογή στις ανάγκες του εφήμερου και του επίκαιρου σκοτώνει την ανάγκη του νοήματος. Το γιατί της ύπαρξης».

Πού να χωρέσει η αναζήτηση νοήματος μέσα στο επίκαιρο, λέει το Μανιφέστο. Ψάχνουμε αυταπάτες. Μήπως βρούμε σωτηρία στον Μεγάλο Σκοπό; Στο αν, θα... Αν είχα περισσότερα χρήματα, θα... αν είχα περισσότερο χρόνο, θα... αν είχα μια άλλη ζωή... αν ήμουν κάποιος άλλος... Επειδή το επίκαιρο γεννάει την απελπισία, τρέχουμε να κρυφτούμε μεταθέτοντας τα πράγματα στο μέλλον. Όνειρα. Στεγαστικά δάνεια. Φιλοδοξίες. Ή και τίποτα. Κάποια στιγμή τα πράγματα θα γίνουν, ερήμην μας. Η εξουσία υπόσχεται πως θα εγκαθιδρύσει την ουτοπία της. Μια άλλη πραγματικότητα, πιο θελκτική, είναι εφικτή. Είναι; Φαντάζει σαν καταφυγή. Σε αυτό που δεν ζούμε ακόμα αλλά κάποια στιγμή θα ζήσουμε, επινοούνται δρόμοι. Μακάρι να ανοίξουν. Μπορεί μόνο να τους φαντασιωνόμαστε.  

Είναι δύσκολο να μιλάς με έννοιες, να προσπαθείς να αρθρώσεις κάτι για το μη νόημα της ζωής. Όμως χρήσιμο. Το Μανιφέστο κατά του Επίκαιρου μας θυμίζει κάτι. Ότι το να σκεφτείς, να αναστοχαστείς, δεν είναι αυτονόητο. Αλλά, αν δεν το κάνεις, πώς θα ζήσεις; Θα μου πείτε, βγαίνει η ζωή και με αυταπάτες, με το τίποτα. Την υγειά μας να ’χουμε και λίγα λεφτά να τη βγάζουμε. Κάποιος θα γεννηθεί, κάποιος θα πεθάνει, κάποιος θα ’ρθει... Άσε που το άλλο είναι πιο εύκολο, ανέξοδο, έτσι νομίζουμε. Καλύτερα να μιλάμε για τον Πολάκη, τα σεξουαλικά σκάνδαλα στελέχους της αντιπολίτευσης ή για τη σοσιαλιστική στροφή του Σύριζα. Η δουλειά να γίνεται. Με μένος, με θυμό, αγανακτώντας, για να αποσιωπάται ακόμα πιο εκκωφαντικά η αβάσταχτη ελαφρότητα της μάταιης ζωής μας.

Υ.Γ. 1  Από την άλλη, στα μεγάλα όσο και στα μικρά κρύβεται το αληθινό πρόσωπο των πραγμάτων. Πώς να μην τα παρακολουθείς; Όταν αλλάξει ο τρόπος που ασκείται η πολιτική, αν αλλάξει, μπορεί και λίγο να ησυχάσουμε. Αισιόδοξο.

Υ.Γ. 2 Το Μανιφέστο, πάντως, παρά τις δυστοπίες που εντοπίζει, τελειώνει αισιόδοξα. «Το γελοίο», λέει, «είναι το σοβαρό που εκφυλίστηκε κι έπειτα γίνεται το μέτρο των πραγμάτων... Το γελοίο διαβρώνει αθόρυβα, αλλά αθόρυβα και θα πέσει... Εργαζόμενοι στο αΐδιο παρόν οι υπαρκτοί άνθρωποι, κοινωνοί της ζωής, θα προσπεράσουν. Προσπερνάμε». 

Υ.Γ. 3 Τα δημοσιευμένα άρθρα είναι: «Ύμνος στο ανεπίκαιρο», «Το τίποτε και ο εαυτός του», «Η αστραπή της ευμάρειας», «Ο μεγάλος σκοπός», «Από το υπερφίαλο στο γελοίο». Το έντυπο «Μανιφέστο κατά του Επίκαιρου» κυκλοφόρησε από τις Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις.