«Τα σώματά μας θα χαθούν, θα σβήσουν
από μας θα μείνει μέχρι της συντελείας των αιώνων αυτό το “σε αγαπώ” που σου ψιθύρισα στις ώρες τις πιο κρυφές» -Νίκος Εγγονόπουλος
Μαθητής ήμουν στα τέλη της δεκαετίας του ’70, όταν η ορμή της «άγριας νιότης» με έσπρωξε από τον παγωμένο Κόσμο των θρανίων και της σχολικής αίθουσας στην καυτή αγκαλιά των πρώτων «δαιμονισμένων» Εραστών της Αμφισβήτησης της πλατείας Εξαρχείων.
Ο Νικόλας ο Άσιμος ήταν ήδη εκεί και πουλούσε την πρώτη «παράνομη κασέτα» του μπροστά στο Πολυτεχνείο μαζί με βιβλία. ΄Ηταν εκεί από πολύ πριν ο Χρήστος Κωσταντινίδης, ο Τέο Ρόμβος με το πρώτο αναρχικό βιβλιοπωλείο το «Octopuspress», ο Νίκος Μπαλής, ο Γιάννης Πασχαλίδης, ο Γιώργος Διαλυνάς, ο Μιχάλης Πρωτοψάλτης, η Σύλβια Παπαδοπούλου, ο Γιώργος Γαρμπής και άλλοι πολλοί και πολλές που η Μεταπολίτευση γι’ αυτούς ήταν η «γέφυρα» για τη βαθιά Αλλαγή του Κόσμου και όχι μόνο το πέρασμα από τη Χούντα στον εφησυχασμό, στο βόλεμα και στην ανάθεση που έφερε η «αποκατάσταση της δημοκρατίας» στη χώρα!
΄Ηταν εκεί και ο Χρήστος Ζυγομαλάς, για την ακρίβεια θα τον αποκαλούσα Χριστό γιατί ήταν μορφή και ψυχή, ένας άγιος στωικός άνθρωπος με το χαρακτηριστικό του χαμόγελο που έφερνε τον ήλιο ακόμα και στις γκρίζες μέρες, τις κακές μέρες των Εξαρχείων.
Γιατί τα Εξάρχεια μέσα στην ιστορική τους διαδρομή είχαν και τις αντιφάσεις τους, (και) κακές μέρες που γκρέμιζαν «μύθους» και «αγιογραφίες».
Πάντα σε όλους τους καιρούς ευγενικός και πρόσχαρος ο Χρήστος, ήρεμος, ανεκτικός, συμπαραστάτης των αδύναμων, αγωνιστής, βάδισε με την κιθάρα και τις μπαλάντες του σε έναν δρόμο μοναχικό αναζητώντας την πηγή της «ιδανικής του Πολιτείας» για να ξεδιψάσει!
Κακώς τον ταυτίσανε με τον Νικόλα Άσιμο και τον αποκαλούσαν «φρικιό» (τι άστοχος, άκομψος και άχαρος «τίτλος» για έναν καλλιτέχνη της αξίας του Χρήστου!), μπορεί να συνεργάστηκε μαζί του αλλά η πορεία του και το «στίγμα» του ήταν ξεχωριστά γι’ αυτό και συνέχισε μόνος του με τις πολιτιστικές του ανησυχίες στο μέλλον χωρίς «βεβαιότητες» και «κλισέ».
Κι ο Χρήστος ήταν απελευθερωμένος από «βεβαιότητες, ταμπέλες και πολιτικές ταυτότητες» που σε εγκλωβίζουν στο ατομικό κελί της έπαρσης και της εμμονής, η αυστηρότητα, η τρέλα και ο αυταρχισμός της ιδεοληψίας!
Επίμονος, εξωστρεφής, πολυτάλαντος, πολύπλευρος, γεμάτος αμφιβολίες, έβλεπε μακριά πέρα από τις χορδές που «πατούσαν» οι μπαλάντες του. Στην ποίηση, στη γλυπτική, στη χαρακτική απεικόνισε τον ύμνο στη Ζωή και στον Άνθρωπο. ΄Ενωσε τον αντιεξουσιαστικό στίχο και τραγούδι με όλες τις καλλιτεχνικές αγωνίες της ανθρώπινης ύπαρξης που δεν φοβούνται να δοκιμάσουν όλους τους «σταθμούς» που περνά το Τρένο, γρήγορο σαν αστραπή.
Κι αυτό το Τρένο που λέγεται ζωή έχει μέσα του και τον θάνατο που αμείλικτος, θρασύς και άτιμος, όπως κάθε Δήμιος, πήρε και τον Χρήστο μας τα ξημερώματα της Τετάρτης 30ντα του Γενάρη, μετά από δύο χρόνια βασανιστικά από τον καρκίνο.
Δύο χρόνια με υπομονή και θάρρος κοίταξε στα μάτια «το τέρας» και πάνω του τραγούδησε, χάραξε, έγραψε, ζωγράφισε.
Γιατί ο Χρήστος δεν τα παρατούσε ποτέ, ακόμη κι αν το ’73-’74 που άφησε την «Καλών Τεχνών» και τα εργαστήρια των καθηγητών Νικολάου και Κανακάκη για την ποίηση και τη μουσική του δρόμου, επέστρεψε όμως για να τη συνεχίσει και να την τελειώσει 30 χρόνια μετά, το 2000-2004 στο εργαστήριο γλυπτικής του καθηγητή Λάππα.
Μα το πιο ωραίο του ποίημα, η καλύτερή του μπαλάντα είναι η οικογένειά του (οι πρώτοι και τελευταίοι μας σύντροφοι, όπως λέω εγώ….), η συνοδοιπόρος του Βάνια και οι τρεις του επίγειοι άγγελοι, οι κόρες του Αριάδνη, Περσεφόνη και Άρτεμις που στάθηκαν μέχρι το τέλος «βράχοι» αλληλεγγύης και συντροφικότητας.
Με το τέλος του Χρήστου κλείνει όλο και πιο πολύ ο «κύκλος» της γενιάς των «χαμένων ποιητών» της Πλατείας και εκείνου «κάποτε» του Αναρχικού χώρου, των πολύμορφων ευαίσθητων τάσεων να εκφράσουν αγωνίες, αρνήσεις και αντιστάσεις (πολλές φορές με λάθος τρόπο, αλλά αυτό δεν ακυρώνει τη συλλογική θετική προσπάθεια εκείνων των εποχών…) ενάντια στη Βαρβαρότητα και στη Βία που σπέρνει γύρω της η ματαιόδοξη, φιλοπόλεμη και αλαζονική Λερναία ΄Υδρα της Εξουσίας!
Με την «αναχώρησή» του στο ΄Αγνωστο, ο Χρήστος αφιερώνει ό,τι καλύτερο είχε γράψει στα «όμορφα παιδιά της πλατείας» που το όραμά τους ξεπρόβαλε για «να τα αλλάξει όλα, απαιτώντας τα πάντα ή τίποτα» και βρέθηκε 10ετίες μετά η «μπαλάντα της Πλατείας», ματαιωμένη, σκορπισμένη και διαλυμένη χωρίς καμιά «καβάτζα» να αποχαιρετά τους «δικούς της» πρόωρα, πάνω από τους ανοιχτούς λάκκους των κοιμητηρίων να «μετρά» συνέχεια απώλειες !
Γιατί δεν είναι ότι «χάσαμε» μόνο εμείς, χάσαμε όλοι μας ως Κοινωνία που αργοπεθαίνει ακολουθώντας τις θανατηφόρες «συνήθειες» της ανθρωποφαγίας, του ανταγωνισμού, του ατομικισμού και του κανιβαλισμού. Πού πνίγεται κάθε ελπίδα για ζωή, αυτό το μακρινό φως του «ίσως αύριο» μέσα σε αρένα πανεθνικής σαχλαμάρας και αφασίας που υπόσχεται κυνικά πως είναι καταδίκη να μην αλλάξει ποτέ τίποτα στη χώρα!!!
Γιατί δεν είναι ότι «χάσαμε» μόνο εμείς, αλλά όλοι μας το όραμά μας, την πίστη και την «πυξίδα» μας για έναν καλύτερο Κόσμο, τον Κόσμο του Χρήστου Ζυγομαλά!
Και αυτό το όραμα με δυνατή πίστη μέχρι και την τελευταία στιγμή κράτησε ο Χρήστος και από εκεί που είναι συνεχίζει να το διακινεί στους ανθρώπους γιατί είναι άδικο να κερδίζει το σφαγείο της ζωής!
Όχι, λοιπόν, δάκρυα για τον Χρήστο, μόνο υπερηφάνεια, χαρά και τιμή γιατί έζησε μεταξύ μας ένας σπουδαίος Άνθρωπος, ένας τροβαδούρος και ποιητής της Αγάπης και της Ελευθερίας που καθώς «έφευγε με μοτέρ ηλεκτρικό για την εξοχή» έκανε τα «Γυμνά κλαριά» να ανθίσουν!
Πράγματι, Χρήστο, είσαι πάντα εδώ... Και πέρασαν πολλά από «τότε που βρεθήκαμε την τελευταία φορά»!!! ΄Αλλους καθήλωσαν τραγικά κι άλλους τους λύτρωσαν ακολουθώντας άλλες επιλογές, έκαναν τις «αλλαγές τους» όπως έλεγες κι εσύ! Δύσκολο να «συμφιλιωθείς» και να αποδεχθείς τον θάνατο, αλλά αν δεν το κάνουμε δεν θα αισθανθούμε ποτέ Ελεύθεροι! «Καλό Ταξίδι» Χρήστο και στα άλλα αδέρφια που «έφυγαν» νωρίς, πολύ νωρίς από την όμορφη, τότε, αγαπημένη μας πλατεία Εξαρχείων, πριν χαθεί κι αυτή με τα χρόνια στον μύλο που όλα τα αλέθει ο σταλινισμός, ο μπαχαλισμός και ο μηδενισμός που «κατέχουν το αλάθητο» και φιγουράρουν στην βιτρίνα του Πουθενά και του Τίποτα σαν «επαναστατική πρωτοπορία» και «κίνημα»!!! Και καθώς «φεύγεις» ένα τελευταίο….
«Ξαναγυρίζουμε στον εαυτό μας... Νιώθουμε τη θλίψη μας και τον αγαπούμε περισσότερο. Ναι, ίσως αυτό να ’ναι η ευτυχία, η αυτολύπηση, η επίγνωση της δυστυχίας μας» - Albert Camus
Στο επανιδείν, Χρήστο Ζυγομαλά!!! (απέναντι στον πόνο, το μόνο που έχουμε και μπορούμε είναι να τον υποφέρουμε…)
Παπαδόπουλος Παναγιώτης(Κάϊν)/μεμονωμένο άτομο από τον Αναρχισμό
• μεμονωμένο άτομο από τον Αναρχισμό, erozer2000@yahoo.gr
Αναζητήστε τα βιβλία και τη μουσική του Χρήστου Ζυγομαλά
1) «Η Μπαλάντα της Πλατείας», εκδόσεις Ρενιέρη, Σόλωνος 128 Αθήνα, 2130080255, https://comicon-shop.gr
22°
