Το ανθρώπινο αυτί είναι ένα μάλλον συντηρητικό και επιφυλακτικό όργανο. Απεχθάνεται τα ξαφνιάσματα (κρότους, κορναρίσματα, εκρήξεις κ.λπ.) και κάθε φορά που ακούει έναν καινούριο ήχο, θέτει ολόκληρο τον οργανισμό μας σε θέση άμυνας. Όπως, λοιπόν, είναι αναμενόμενο αντιδρά και στους νεολογισμούς. Στις λέξεις, δηλαδή, που έχουν κατασκευαστεί και εισαχθεί πρόσφατα για να ενισχύσουν μια νέα έννοια, ή για να ανανεώσουν έναν όρο.
Όμως οι νεολογισμοί δεν είναι απλά ήχοι. Όμοια με κάθε λέξη είναι και φορείς ιδεών και σαν τέτοιοι βρίσκονται πολύ συχνά στο επίκεντρο αντιπαραθέσεων. Όπως αυτή που ξεκίνησε πρόσφατα με αφορμή τον νεολογισμό γυναικοκτονία. Πρόκειται για την απόδοση στα ελληνικά του αγγλικού όρου femicide, ο οποίος φαίνεται ότι εμφανίστηκε τη δεκαετία του 1970 στα κείμενα της φεμινίστριας Νταϊάνα Ράσελ και σταδιακά πέρασε και επίσημα στη διεθνή νομική ορολογία.
Πολλοί, λοιπόν, αντιδρούν σε αυτόν τον όρο-νεολογισμό. Γράφουν άρθρα σε έντυπα και ιστοσελίδες ή σεντόνια στο Facebook για να εκφράσουν την αντίθεσή τους στην καθιέρωσή του. Τον χαρακτηρίζουν γλωσσικά άστοχο και κακόηχο, τον αντιμετωπίζουν ως μια φεμινιστική υπερβολή ή υποστηρίζουν πως προσβάλει τις γυναίκες, «εξαιρώντας» τες από το ανθρώπινο είδος – υπάρχει ήδη ο όρος ανθρωποκτονία, λένε.
Κάποιοι από αυτούς αγνοούν μια πολύ σημαντική παράμετρο. Ο όρος δεν επιχειρεί να περιγράψει κάθε φόνο γυναίκας από άντρα, αλλά τον φόνο που δεν θα γινόταν αν το θύμα δεν ήταν γυναίκα. Αν, για παράδειγμα, ένας άνδρας σκοτώσει μια γυναίκα για οικονομικές διαφορές δεν μιλάμε για femicide-γυναικοκτονία.
Αν όμως ο φονιάς είναι ταυτόχρονα και βιαστής ή αν είναι ένας πατέρας ο οποίος δεν δέχεται η κόρη του να έχει για σύντροφο έναν αλλοδαπό, το έγκλημα αποκτά αυτόματα κάποια πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Και, δυστυχώς, αυτά τα χαρακτηριστικά δεν είναι διόλου σπάνια. Μια ματιά στις στατιστικές αρκεί για να μας πείσει.
Ο όρος έρχεται να καταδείξει ένα υπαρκτό ζήτημα και να εστιάσει στα χαρακτηριστικά μίας κατηγορίας εγκλημάτων που μέχρι τώρα έπαιρναν την –ασαφή και αμφιλεγόμενη– σφραγίδα του εγκλήματος πάθους
Με άλλα λόγια, ο όρος έρχεται να καταδείξει ένα υπαρκτό ζήτημα και να εστιάσει στα επιπλέον χαρακτηριστικά μίας κατηγορίας εγκλημάτων που μέχρι τώρα έπαιρναν την –ασαφή και αμφιλεγόμενη– σφραγίδα του εγκλήματος πάθους. Με τον ίδιο πάνω κάτω τρόπο που οι όροι πατροκτονία, μητροκτονία, παιδοκτονία, συζυγοκτονία κ.λπ. (επίσης νεολογισμοί, κάποτε) καταδεικνύουν την ηθική απαξία της κοινωνίας μας απέναντι σε ορισμένα είδη ανθρωποκτονίας. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι στη διεθνή ορολογία έχει ήδη εισέλθει ο νεολογισμός androcide ο οποίος περιγράφει τους –κατά πολύ σπανιότερους, φυσικά– αντίστοιχους φόνους, καθώς και ο όρος gendercide o οποίος περικλείει και τις δύο αυτές κατηγορίες εγκλημάτων μίσους.
Υπό αυτό το πρίσμα, οι αντιδράσεις μοιάζουν ανεξήγητες. Ίσως όμως και να μην είναι. Γιατί αν κανείς μπει στον κόπο να τις μελετήσει, θα δει ότι σε μεγάλο ποσοστό προέρχονται από μία πολύ συγκεκριμένη κατηγορία ανθρώπων. Από εκείνους που αντιδρούν κάθε φορά που έρχεται στην επιφάνεια ένα «δικαιωματικό» ζήτημα. Από εκείνους που τσινούν ενοχλημένοι στο άκουσμα όρων όπως ο φεμινισμός, ρατσισμός κ.λπ. και μπαίνουν σε θέση άμυνας κάθε φορά που μια ομάδα ανθρώπων διεκδικεί την εξάλειψη μιας αδικίας. Από τους γλωσσαμύντορες που βλέπουν μια απειλή για τη γλώσσα και κατ’ επέκταση για το έθνος, κάθε φορά που μια νέα λέξη πάει να τρυπώσει στο λεξιλόγιό μας. Από εκείνους που συγχέουν την κατάδειξη της ρητορικής μίσους ή των κοινωνικών ανισοτήτων με την πολιτική ορθότητα.
Με δυο λόγια από εκείνους που, ενδόμυχα ή μη, ανησυχούν μήπως αποκτήσουν συγκάτοικο στο προνομιακό διαμέρισμα που από γεννησιμιού τους κατέχουν – ξεχνώντας μάλιστα ότι πολλά από τα κατοχυρωμένα πια δικαιώματα τους προέκυψαν χάρη σε ανάλογες διεκδικήσεις και με τη βοήθεια ανάλογα κακόηχων νεολογισμών.
Το αυτί είναι από τη φύση του συντηρητικό όργανο. Όταν όμως συνηθίσει σ’ έναν ήχο τον αποδέχεται και δεν σχεδόν δεν τον αντιλαμβάνεται πια. Λογικά, κάτι τέτοιο θα γίνει στο μέλλον και στη συγκεκριμένη περίπτωση. Όσο και αν διαμαρτύρονται ορισμένοι από τους ενοίκους της κοινής μας πολυκατοικίας.
16°
