Ανάμεσα στις φράσεις-καραμέλες η πιο πιπιλισμένη πρέπει να είναι αυτή σύμφωνα με την οποία όλα «είναι θέμα Παιδείας». Σε κάθε πρόβλημα, σε κάθε περιστατικό που φανερώνει την ξεφτίλα της ωραίας μας χώρας (όπως αυτό με τους χουλιγκάνους στο γραφείο του συντρόφου Γαβρόγλου) τα μισά σχόλια θα καταλήγουν ή θα περιορίζονται στη φράση «είναι θέμα Παιδείας» που, όπως σχεδόν όλες οι φράσεις-καραμέλες, έχει καταλήξει να σημαίνει κάτι εντελώς ασαφές, πλην εκείνων των περιπτώσεων στις οποίες δεν σημαίνει απολύτως τίποτα. Αν θέλετε να το διαπιστώσετε και μόνοι σας ρωτήστε κάποιον που πιπιλάει τη φράση τι εννοεί και το πιο πιθανό είναι να ακούσετε ένα πολύ βολικό «είναι μεγάλη κουβέντα» που συνοδεύεται από κούνημα ενός κεφαλιού γεμάτου ιδέες που, αν όλοι συμμερίζονταν, ο κόσμος θα ήταν ένας παράδεισος.
Σε αντίθεση με άλλες φράσεις-καραμέλες η φράση «είναι θέμα Παιδείας» είναι απολύτως σωστή, αλλά η κουβέντα δεν είναι καθόλου μεγάλη. Στην πραγματικότητα, περιορίζεται σε μια μόνο λέξη την οποία (για λόγους μάλλον ψυχολογικούς) αποφεύγουμε να πολυχρησιμοποιούμε στις συζητήσεις για την Παιδεία: τη λέξη τιμωρία.
Δυστυχώς (κι αυτό είναι η αιτία πολλών από τα ξεφτιλίκια της καθημερινότητας) οι περισσότεροι, όταν μιλούν για Παιδεία, εννοούν μόνο το κομμάτι της διδασκαλίας. Για έναν περίεργο λόγο πιστεύουν πως το κάθαρμα που κλείνει το πεζοδρόμιο, το γουρούνι που πετάει κάτω το κουτάκι της μπίρας του, ο τραμπούκος που χτυπάει το χέρι και απαιτεί και ο χουλιγκάνος που τα σπάει δεν γνωρίζουν ότι αυτό που κάνουν δεν είναι σωστό και πως, αν τους το μάθουμε, η συμπεριφορά τους θα αλλάξει. Δυστυχώς και το κάθαρμα και ο κάφρος και ο τραμποούκος και ο χουλιγκάνος ξέρουν πολύ καλά πόσο αντικοινωνική είναι η συμπεριφορά τους. Αλλά είναι μια συμπεριφορά που τους αρέσει, μια συμπεριφορά που τους ωφελεί και –το σημαντικότερο– μια συμπεριφορά την οποία δεν έχουν κανέναν απολύτως λόγο να αλλάξουν. Γιατί η Παιδεία τους περιορίζεται στο κομμάτι της διδασκαλίας.
Όμως η Παιδεία εκτός από διδασκαλία είναι και τιμωρία. Είναι η εμπέδωση μιας πραγματικότητας σύμφωνα με την οποία η παράβαση των κανόνων της διδασκαλίας δεν προκαλεί απλώς αποδοκιμασία αλλά έχει και πρακτικές συνέπειες. Είναι η εμπέδωση της πεποίθησης που ξεκινάει από το «όποιος γράφει στ' αρχίδια του τη μελέτη επαναλαμβάνει την τάξη» και φτάνει μέχρι το «όποιος γράφει στ' αρχίδια του την πινακίδα της τροχαίας πληρώνει το αντίστοιχο πρόστιμο». Και είναι μια πεποίθηση που πρέπει να μην ξεθωριάζει ποτέ. Από την παιδική ηλικία μέχρι τα γεράματα πρέπει να υπάρχει η βεβαιότητα ότι οι πράξεις έχουν συνέπειες και ότι οι συνέπειες των αντικοινωνικών πράξεων είναι πάντα (ή τουλάχιστον σχεδόν πάντα) κακές.
Στην ωραία μας χώρα έχουμε για κάποιον (μάλλον βολικό) λόγο πιστέψει πως αρκεί να μάθουμε τι είναι σωστό και τι όχι και αυτό θα είναι αρκετό για να φτιάξουμε μια κοινωνία. Η πράξη δείχνει το μέγεθος της ανοησίας αυτής της άποψης καθώς, ακόμα κι αν για τους περισσότερους η διδασκαλία είναι αρκετή, δεν είναι για όλους. Και ο μόνος τρόπος να περιοριστούν οι λίγοι αντικοινωνικοί (που συνεχώς πολλαπλασιάζονται καθώς η προσχώρηση σε αντικοινωνικές συμπεριφορές γίνεται για πολλούς τρόπος άμυνας) είναι η τιμωρία.
Η τιμωρία δεν χρειάζεται να είναι ούτε εξοντωτική, ούτε απάνθρωπη, ούτε εκδικητική. Χρειάζεται μόνο να είναι (στο μέτρο του δυνατού) δεδομένη. Πολύ εξυπνότεροι άνθρωποι, πολύ παλιότερα, έχουν εξηγήσει το γιατί ένα πρόστιμο των 50 ευρώ, που είναι βέβαιο ότι θα επιβληθεί, είναι πολύ αποτρεπτικότερο από ένα πρόστιμο των 500 ευρώ που οι πιθανότητες επιβολής του είναι μία στις χίλιες.
Οι άνθρωποι που κατοικούν στις χώρες της Ευρώπης, στις οποίες –αν δεν είμαστε οπαδοί του Σώρρα ή του Καμμένου ή του Τσίπρα– με ζήλια αναφερόμαστε, δεν είναι διαφορετικοί επειδή έχουν στο dna τους κάτι που λείπει από το δικό μας. Δεν έχουν κυκλοφοριακή αγωγή επειδή εκείνοι ξέρουν ότι είναι παράνομο να περνάς με κόκκινο ενώ εμείς το αγνοούμε. Δεν κρατούν τα σκουπίδια τους για κάποιο καλάθι επειδή εκείνοι ξέρουν ότι δεν είναι σωστό να πετάς τη βρωμιά σου στους άλλους, ενώ εμείς νομίζουμε ότι το άδειο πακέτο των τσιγάρων στο δρόμο είναι μια πρσφορά στην ανθρωπότητα. Η μόνη μας πραγματική διαφορά είναι ότι εκείνοι έχουν εμπεδώσει ότι το πέρασμα με κόκκινο και το πακέτο κάτω θα έχουν συνέπειες. Και φοβούμενοι τις συνέπειες τα αποφεύγουν και τα δύο. Και αποφεύγοντάς τα καταλαβαίνουν πόσο καλύτερη είναι η ζωή όταν το κόκκινο φανάρι σημαίνει φρένο κι όταν το άδειο πακέτο μπαίνει στον κάδο. Πόσο καλύτερη είναι (κυρίως για τους πιο αδύνατους) όταν οι κανόνες τηρούνται. Όταν δηλαδή έχεις πραγματική Παιδεία. Όταν μαζί με τη διδασκαλία των κανόνων έρχονται και οι συνέπειες από την παραβίασή τους. Και μπράβο τους.
16°
