Όταν ο κόσμος που περιγράφουν τα κυβερνητικά κανάλια διαφέρει τόσο ριζικά από τον κόσμο που περιγράφουν τα ΜΜΕ της αντιπολίτευσης, η αλήθεια δεν είναι, όπως συνηθίζουμε να λέμε, «κάπου στη μέση». Η αλήθεια δεν είναι πουθενά. Όπως συνήθως, αντιγράφουμε τα χειρότερα παραδείγματα: τα ιδιωτικά κανάλια, που ιδρύθηκαν χωρίς τις απαραίτητες προϋποθέσεις –παλιά ιστορία αυτή, την έχουμε ξεχάσει– αντέγραψαν στην αρχή το κιτς της RAΙ και στη συνέχεια, καθώς η παγκοσμιοποίηση εξελισσόταν, τα πιο δύσοσμα κατακάθια της αμερικανικής τηλεόρασης. Έχουμε μείνει πίσω όπως σε όλα: παντού η τηλεόραση έχει απογειωθεί καλλιτεχνικά· τα reality shows απευθύνονται πια μόνο σε υπέργηρους, αναλφάβητους και λούμπεν· δεν συνιστούν το κύριο σώμα των τηλεοπτικών προγραμμάτων. Το ζήτημα ωστόσο δεν είναι μόνο αισθητικό μιας και ποτέ δεν είναι «μόνο» αισθητικό: σήμερα, τα ιδιωτικά κανάλια –ως προέκταση και προϊόν μίμησης των ηλεκτρονικών μέσων– απαντούν στα κρατικά με τη θεαματικότερη μεροληψία όλων των εποχών· δεν μεταδίδουν ειδήσεις· μεταδίδουν γνώμες, σχόλια και κουτσομπολιά τα οποία εκφέρονται με σπουδαιοφάνεια και εντάσσονται στα δελτία ειδήσεων.
Πώς τα αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ προσδοκούν να επηρεάσουν ανθρώπους που δεν συμφωνούν a priori μαζί τους; Κανείς δεν πείθεται με ειρωνείες και ξεκατινιάσματα
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, πολλοί από μας το επαναλαμβάνουμε ξανά και ξανά, συνετέλεσε στην κακιστοκρατία σε όλους τους τομείς· και ανέδειξε για μια ακόμα φορά τον αδιόρθωτο Νεοέλληνα. Δημοσιογράφος πλέον μπορεί να γίνει ο κάθε αγράμματος, ο κάθε αήθης, ο κάθε ξεπουλημένος σε κομματικά και οικονομικά συμφέροντα – όχι, δεν ήταν πάντοτε έτσι· ούτε τα αντιπολιτευόμενα τηλεοπτικά κανάλια ήταν in-your-face φερέφωνα των αντιπολιτευόμενων κομμάτων. Εδώ έχουμε συμπυκνωμένη εικόνα media bias: ρεπορτάζ όπου υποτιμώνται ή υπερτονίζονται ειδήσεις (συχνά με σκανδαλώδη τρόπο, χωρίς ίχνος διακριτικότητας: δεν χρειάζονται πια προσχήματα)· ειδήσεις όπου ο σχολιασμός του παρουσιαστή βαραίνει απείρως περισσότερο από τα γεγονότα που περιγράφει· διαρκής επανάληψη ιδεών και προσλήψεων που θεωρούνται mainstream (να μην αιφνιδιάσουμε το κοινό μας, να μην ταράξουμε την comfort zone)· λαϊκισμός της ίδιας ακριβώς ποιότητας και έντασης με εκείνον της κυβέρνησης· κιτρινισμός. Όλα τούτα συμβαίνουν με γλαφυρή και ευτελή γλώσσα, με πλήθος κλισέ, υπερβολών, μεταφορών, παρομοιώσεων, γραμματικών σφαλμάτων και συντακτικών βαρβαροτήτων: δεν είναι λίγοι οι δημοσιογράφοι που ποζάρουν με ύφος χιλίων καρδιναλίων αραδιάζοντας κοινοτοπίες. Η κυβέρνηση πουλάει φύκια για μεταξωτές κορδέλες –για να το θέσουμε ηπίως– αλλά, επειδή εμείς οι Νεοέλληνες είμαστε το τέρας που είμαστε, το ίδιο κάνει και η μιντιακή της αντιπολίτευση.
Αν ένας Ευρωπαίος παρακολουθήσει τη Fox News στις ΗΠΑ θα εκπλαγεί από την αμετροέπεια, τη χονδροειδή αγένεια, τον φανατισμό και την προφανή ψευδολογία εναντίον των liberals: η Fox News βγάζει αφρούς· κι αν ίσχυαν στην Αμερική οι ευρωπαϊκοί νόμοι περιορισμού της ελευθερίας του λόγου, θα τους καταπατούσε όλους. Νομίζω όμως ότι ένας Έλληνας, ιδιαίτερα μετά τις πρόσφατες εμπειρίες μας, δεν θα εντυπωσιαζόταν: έχουμε συνηθίσει σε περιβάλλον προπαγάνδας· το ρεπορτάζ συγχέεται εδώ και πολλά χρόνια με το opinion making, με την αρθρογραφία γνώμης που αποτελεί μια εντελώς διαφορετική επαγγελματική λειτουργία και έχει διαφορετικές αξιώσεις.
Καθώς περνάει ο καιρός, η ποιότητα φθείρεται σε όλους τους επαγγελματικούς κλάδους· όταν η παιδεία καταρρέει, ακολουθεί η κατάρρευση όλων. Η δημοσιογραφία είναι το άριστο παράδειγμα του πώς η αγραμματοσύνη μπορεί να αποβεί πολύ επικίνδυνη, ιδιαίτερα σε χώρες χωρίς ιστορικές δημοσιογραφικές σχολές, χωρίς ισχυρούς θεσμούς επαλήθευσης, χωρίς watchdog groups που να επαγρυπνούν έναντι της παραπληροφόρησης και να αποκαλύπτουν τα ψέματα, τις παραπλανητικές υπερβολές, τις συκοφαντίες, τις διαστρεβλώσεις. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο ηθικής φύσεως, δηλαδή το ότι η αντιπολίτευση πρέπει να είναι σοβαρή, δίκαιη, ισορροπημένη· το πρόβλημα είναι επίσης η αναποτελεσματικότητα: πώς τα αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ προσδοκούν να επηρεάσουν ανθρώπους που δεν συμφωνούν a priori μαζί τους; Κανείς δεν πείθεται με ειρωνείες και ξεκατινιάσματα – απόδειξη τα κυβερνητικά κανάλια που απευθύνονται στους yesmen του ΣΥΡΙΖΑ και κολακεύουν το ΚΚΕ και τα αριστερά γκρουπούσκουλα· κανείς άλλος δεν τα εμπιστεύεται.
Δεν πρόκειται μόνο για τον συνηθισμένο διχασμό, πρόκειται για δημοσιογραφική malpractice· για κατάχρηση εξουσίας, για ιδεολογικό, πολιτικό και αισθητικό χειρισμό του κοινού. Όταν στα πάνελ των δήθεν συζητήσεων καλούνται να συμμετέχουν διάφορα νούμερα των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, ίσως για να εκτεθούν ακόμα περισσότερο, αυτό που τελικά συμβαίνει δεν είναι η έκθεση των γελοίων, αλλά η πτώση της ποιότητας της εκπομπής. Ουδείς βγαίνει κερδισμένος όταν συναναστρέφεται ημίτρελους· εκτός από τους ίδιους τους ημίτρελους. Εξάλλου, χωρίς ακρίβεια και δικαιοσύνη, κανείς δεν είναι αξιόπιστος. Αν και η αντιπολιτευτική δράση έναντι μιας κυβέρνησης σαν τους ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ δεν εγείρει, εκ των πραγμάτων, υψηλές απαιτήσεις, η σοβαρότητα, η απόσταση, μια προσπάθεια για αντικειμενικότητα είναι εκ των ων ουκ άνευ. Αν η αντιπολίτευση επιδιώκει να μας απαλλάξει από τη χυδαιότητα, προφανώς δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιεί χυδαία μέσα.
13°
