Ευτυχώς που υπάρχει και το ιδιότυπο «χιούμορ της Ιστορίας», πικρόχολο πάντα, το οποίο επαναφέρει στην τάξη εκείνους που κατατείνουν στον ευτελισμό της ακρίβειας που συνεπάγεται το φλερτ με την ιστοριογραφία.
Μάθαμε λοιπόν και το «Ίλιντεν», το οποίο σημαίνει «Η ημέρα του Ηλία» (ούτε καν του Αγίου Ηλία), μεγάλη η χάρη του, εθνική εορτή για τους Σλαβομακεδόνες απανταχού γης. Η μέρα εξέγερσης του σλαβομακεδόνικου στοιχείου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, 20 Ιουλίου του 1903, από την Καστοριά έως την Αδριανούπολη και το Κρούσεβο. Έγραφε ο Ίων Δραγούμης: «Έχομεν σλαβικήν επανάστασιν» και είχε δίκιο. Αυτονομιστές και Βουλγαρόφιλοι της Εξαρχίας, μαζί αλλά και χώρια, ξεσηκώθηκαν με εντολή του Κομιτάτου που έλαβε τις αποφάσεις του στη Θεσσαλονίκη όπου έδρευαν οι πρωτομάστορες της «σλαβικής αφύπνισης», αφού πρώτα οι πολιτικές αποφάσεις περνούσαν από τη Σόφια και πριν από αυτήν από τα τσαρικά οφίκια στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη. Το κίνημα αυτό πρωτοχτίστηκε από Σλαβομακεδόνες διανοούμενους στη Μόσχα στα τέλη του 19ου αιώνα. Η Βουλγαρία με την Εξαρχία της το εναγκαλίστηκε, για να υπάρξει διάσπαση στη συνέχεια, με τους Αυτονομιστές να διαλέγουν άλλον δρόμο. Η εξέγερση πνίγηκε στο αίμα από τον οθωμανικό στρατό. Έμεινε η ημερομηνία να συμβολίζει την εθνική αφύπνιση ενός τμήματος πληθυσμού του γεωγραφικού χώρου της Μακεδονίας. Στήθηκαν τα Κομιτάτα, ενεπλάκησαν και οι Σέρβοι, ενεργοποιήθηκε η Αθήνα, άρχισε η σφαγή με μοναδικό σκοπό εκατέρωθεν την επίτευξη «εθνικής ομοιογένειας», που ωρέ… σε μία περιοχή όπου ζούσαν ανακατωμένοι, ελληνόφωνοι, σλαβόφωνοι, βλαχόφωνοι, αλβανόφωνοι, τουρκόφωνοι με όλες τις δυνατές εκδοχές. Τσίντζαροι, Εξαρχίτες, Σερβοκεντρικοί, Ελληνοκεντρικοί, Βουλγαροκεντρικοί, Αυτονομιστές, Οθωμανοί, Νέο-οθωμανοί, Εβραίοι Λαντίνο, Βλάχοι, Κοπατσάρηδες, Αλβανοί Ορθόδοξοι, Αλβανοί μουσουλμάνοι, Κουτσόβλαχοι. Όλοι αυτοί μαζί και χώρια, σε κοινά χωριά ή σε αντικριστούς οικισμούς, στην ίδια συνοικία ή στις παρακάτω ρούγες. Ό,τι πρέπει για τους απανταχού λαοπλάνους. Στήθηκαν και οι «εθνικές ηγεσίες» στη φάση της δημιουργίας εθνικών κρατών μέσα σε μία παραπαίουσα Αυτοκρατορία και είχαν πολλά πιόνια να κινήσουν στο όνομα της εθνικής ολοκλήρωσης (ο καθένας για τη δική του μιλούσε). Μόνο που η εθνική ολοκλήρωση του ενός βασίζεται στη μη εθνική ολοκλήρωση του άλλου. Τα χωριά πήραν φωτιά και οι γειτονιές κάηκαν. Σφαγές στο όνομα της «εθνικής αφύπνισης» και των εθνικών δικαίων. Οι πλούσιοι διάλεγαν με άνεση στρατόπεδα και οι κολίγοι στρατεύονταν θέλοντας και μη στην ανθρωποθυσία. Βλέπεις, οι πλούσιοι τσιφλικάδες είχαν τα σεντούκια. Υπόσχονταν, έδιναν και γρόσια, κανείς δεν είναι αθώος του αίματος. Οι κολίγοι ξεριζώθηκαν (οι τσιφλικάδες είχαν ήδη μετακομίσει), μετακινήθηκαν, σκοτώθηκαν, αλλαξοπίστησαν, άλλαξαν ταυτότητα, κρύφτηκαν, εξορίστηκαν, φυλακίστηκαν. Απαξάπαντες. Αυτή είναι η μοίρα των κολίγων. Το ίδιο έκαναν και πρόσφατα εκεί στη Γιουγκοσλαβία. Το κάνουν και τώρα στην Τουρκία οι Κούρδοι.
Όλοι την επόμενη ημέρα ήταν νικητές. Μέχρι τον επόμενο γύρο. Κάτω από κάθε πέτρα έβρισκες (βρίσκεις ακόμη) κόκαλα και νεκροκεφαλές. Και ξεραμένο αίμα. Σε κάθε στροφή του δρόμου υπήρχε και ένα μνημείο. Σε διαφορετικές γλώσσες αναγράφονταν τα ίδια νοήματα. «Έπεσαν υπέρ Έθνους και Πατρίδας». Μπήκαν και τα σύνορα. Χωρίστηκαν τα κοινά οικόπεδα. Αποκτήθηκαν «εθνικές συνειδήσεις». Κτίστηκαν σχολεία. Τυπώθηκαν βιβλία όπου γράφονταν διαφορετικές εκδοχές για τα ίδια γεγονότα. Οι προφορικές γλώσσες έγιναν και γραπτές, μπήκαν κώδικες και τα συνθήματα αντικατέστησαν το μάθημα της Ιστορίας. Μόνη απούσα ο ιστορική συνείδηση. Πρόκειται για εξαφανισμένο είδος.
Σε λίγες δεκαετίες στήθηκαν και οι μηχανισμοί του μίσους, οι Τσετνίκοι στη Σερβία, οι Μπαλιστές στα αλβανοχώρια του Κοσσόβου και του Τετόβου (εκδοχή είναι οι Τσάμηδες), εδώ οι δικοί μας οι λεβέντες της εθνικής καθαρότητας. Μπήκαν και οι πράκτορες στο παιγνίδι. Στην αρχή συνεργάστηκαν με τους φασίστες, Γερμανούς και Ιταλούς. Οι μηχανισμοί αυτοί εξελίχθηκαν σε αντικομουνιστικές δομές (ο κοινός εχθρός της εθνικής αφύπνισης). Έφθασαν και οι εμφύλιες συγκρούσεις. Άρχισαν με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και συνεχίζονται ακόμη στα Δυτικά Βαλκάνια. Και τώρα; Ανοησίες. «Δημοκρατία της Μακεδονίας του Ίλιντεν» πρότεινε ο Νίμιτς, λένε οι πληροφορίες. Εξίσου γελοίο με το να λες «Ελληνική Δημοκρατία της Αγίας Λαύρας» ή της «Κοιμήσεως της Θεοτόκου» σαν να είσαι γυναικολογική κλινική. Μια παλιά ρήση σε όλες τις βαλκανικές γλώσσες λέει: «Σαν σηκωθείς το πρωί και ανοίξεις τα παραθυρόφυλλα πρώτα λες καλημέρα στον γείτονα και μετά στον Θεό». Τότε πρέπει να είχαμε γειτόνους. Τώρα αντικρίζουμε μόνον τον εαυτό μας στον παραμορφωτικό καθρέφτη.
9°
